Ảnh do tác giả cung cấp: Kỷ niệm cách nay quá nửa năm tôi (Nguyễn Văn Trường thứ 2 từ trái sang) đến thăm anh Vũ Duy Thông (thứ 2 từ phải sang).
Vui. Nếu nhớ không lầm; có chuyến đi nào đó với nhau , mình đặt bút danh cho cậu : Vũ Duy . Cậu viết nhiều, viết khỏe, nhiều bút danh, cậu là …là ... “ ngoại tình “ nhiều lắm ! Nói như một số ông anh “chiếu trên” Làng Thông tấn của chúng ta.
Nghề của chúng ta là làm báo – cụ thể hơn là viết tin. TIN và TIN - chúng ta là “NGƯỜI LÍNH XUNG KÍCH“ trên mặt trận báo chí CM {hôm đến thăm,làm việc với TTXVN , bước vào cửa tầng hai , 5-Lý Thường Kiệt, nơi Ban Biên tập Tin trong nước chúng ta đang làm việc . Ngôi nhà này không còn nữa, cố Tổng Bí thư LÊ Duẩn nói vậy .
Mấy ông anh cứ “răn đe” các chú không được viết bài. Ý nói sa đà viết các thể loại khác cho báo, đài phát thanh. Tin , sự việc nói lên . Tin , cần ngắn gọn xúc tích, tránh bình luận xuông { chỉ bình luận bằng sự kiện } . Tin , tối kỵ hư cấu , càng không nên nhảy vào lĩnh vực văn chương… … Thời ấy - một thời - anh chị nào viết bài cho các báo và đài bị coi là “ngoại tình” !
Cậu tặng mình tới hơn chục cuốn sách – những đứa con tinh thần của cậu ; thơ có , văn có, truyện cho thiếu nhi có,kịch có,mỹ học có,luận bàn về văn chương - báo chí có. Song ấn tượng nhất với mình là những bài ký,tùy bút cậu viết về vùng mỏ thân yêu của chúng ta . Ngồn ngộn cảm hứng ; nhìn đời , nhìn người quá đẹp . Bao khát vọng non tơ của một chàng sinh viên văn khoa đầy nhiệt huyết vào đời !
Chúng mình quen biết nhau từ khi nào,cậu nhớ không ?
Phân xã Hải Phòng,thời chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ - Chiến dịch “Sấm rền biển lửa” bọn Mỹ đánh bom ác liệt phong tỏa TP Cảng . Hồi ấy mới ra trường,cậu về phóng viên TTXVN thường trú Vùng mỏ Quảng Ninh. Mỗi lần về đất mỏ cậu thường ghé qua phân xã Hải Phòng thăm mình . Mặt nghêng nghênh ,mắt lim dim,miệng khe khẽ đọc thơ,chân lạo xạo trên lối sỏi sân Nhà Bảo tàng TP-nơi phân xã tá túc .
Cậu thông minh. Thơ được .Viết lách thoáng . Tài năng có nhưng cũng phải nói TTX đã tôi luyện cậu ; khởi đầu để rồi cất cánh !
Phân xã Hà Tĩnh – bài thơ “Bè xuôi Sông La” giải thơ Hội Nhà văn . Công trường Gang Thép Thái Nguyên ,những chuyến công tác biệt phái vào tuyến lửa; sang Campuchia …cậu được tắm mình trong thực tiễn sôi động…Cậu về Ban BT Tin trong nước với mình ,thời gian cộng sự với mình khá lâu.Vui có, buồn có . Anh em mình hiểu nhau , nể trọng nhau . Những ngày tháng phóng viên, biên tập viên chuyên đề công thương nghiệp;trưởng Tiểu ban Công Thương …
Cậu chuyển sang Văn nghệ . Bác Huy Cận giao trọng trách cậu TBT tạp chí văn nghệ của Hội LHVHNT Việt Nam . Có bước thăng trầm .Thời ông Nguyễn Đình Thi cậu không còn làm TBT tạp chí của Hội nữa . Cậu “gác kiếm” dùi mài kinh sử lấy cái bằng Tiến sĩ Mỹ học .
Về Ban Tuyên huấn Trung ương một thời gian cậu được đề bạt Vụ trưởng Vụ Báo chí. Hưu,cậu còn được giao gánh chức Phó TBT Báo điện tử-Cơ quan TƯ Đảng CSVN. Con đường công danh quá là đẹp!
Nhớ Tuần Tin tức thở ban đầu. Phần trong nước, TGĐ Đào Tùng giao cho mình với cậu bếp núc . Có thêm mấy ông bạn Trần Tích, Hữu Yên , Sỹ Chân … phụ giúp . Vạn sự khởi đầu nan . Tìm cộng tác viên . Đặt bài vở . Nhưng quan trong hơn ; tìm cái mới ,tử cách viết dến mơi ra những chủ đè mới,vấn đề bạn đọc quan tâm. Chúng ta phải biết được bạn đọc cần đọc gì , những nhân tố mới ló rạng , những mâu thuẫn , bức xúc dang đặt ra hàng ngày trong sản xuất,đời thường … Nghĩa là làm sao tờ báo không những đi đúng hướng,đúng tôn chỉ mục đích mà báo còn phải “ đọc được “ ; nếu không nói là hấp dẫn , như vậy báo mới bán được. .…
Một loạt tin bài ảnh thể nghiệm . Ví dụ , khi đó đấu lý mãi Ủy ban Vật giá Trung ương mới chịu cho đưa tin giá cả thị trường tự do hàng ngày ở các chợ lớn , các vùng miền . Báo chí khi ấy chỉ đưa tin dự báo thời tiết chung chung thôi . Lần đầu tiên TTT đưa tin cụ thể thời tiết đối với cây trồng và vật nuôi –nay tin thời tiết rất cụ thể và đứng hàng đầu các bản tin , bởi nó là quan tâm số một của sản xuất, đời sống. Báo còn có những tin bài góp phần nâng cao kiến thức cho bạn đọc – như đề cập “phỏng sinh học” là thế nào ? Báo thay đổi cách thể hiện như tin về ách tắc giao thông “Long Biên-cây cầu dài nhất thế giới! “ …
Rất đúng dịp báo ra đời một thời gian . Bối cảnh tình hình đất nước bắt đầu công cuộc đổi mới .TBT Nguyễn Văn Linh với loạt bài chỉ đạo: nói đi đôi với làm. Ông “cởi trói” cho văn nghệ, báo chí. Ông bật đèn xanh chống tiêu cực . Vì vậy,báo Tuần Tin Tức đi hàng đầu với những bài : Cướp cạn giữa ban ngày . Những ngôi nhà bất minh .Trùm buôn lậu đồ cổ . Ngành than trước ngữỡng báo động . Buông lỏng quản lý ở Nhà máy Cao su Sao vàng …
Công bằng mà nói , thuở ban đầu Tuần Tin tức mình vói cậu chỉ là kiêm nhiệm, sau Bộ Biên tập bổ sung Trần Mai Hạnh về thường trực Tòa soạn ; báo đi vào nền nếp . Bạn đọc đón chờ từng số ; xếp hàng dài mua báo .
Mình nhớ tiếng vang bài “Ngành than trước ngưỡng báo động“ của cậu . Khi bài báo ra mắt bạn đọc ; rúng động Văn phòng Chính phủ, hai bộ và lãnh đạo một tỉnh .
Như một nồi hơi bật nổ trong hàng vạn công nhân vùng mỏ . Bộ trưởng Thương nghiệp Lê Đức Thịnh đọc báo giật mình, triệu ngay Chánh Văn phòng lên giao nhiệm vụ thành lập gấp Đoàn Thanh tra Bộ về vùng than xem xét lại tình hình phân phối nhu yếu phẩm cho công nhân ? Bởi vì trên bàn làm việc của ông , còn đây bản báo cáo thành tích của ngành .Ông cho mời phóng viên Vũ Duy Thông ; lằng nghe thêm tình hình . Ông Lê Đại,Ủy viên TƯ Đảng , Bí thư tỉnh ủy Quảng Ninh mời ông Vũ Hoan , Phó Chủ tịch tỉnh , phụ trách khối công thương nghiêp lên ; đưa tờ báo và nói : nếu thế này thỉ phải xin lỗi công nhân . Ngay sau đó tỉnh triệu tập họp tại chỗ- Mỏ Mông Dương ,bàn biện pháp sửa sai trong phân phối nhu yếu phẩm , bồi dưỡng ca ba cho công nhân . Bộ chủ quản ; Bộ Điện – Than , Bộ trưởng Nguyễn Chân phản ứng với TGĐ Đào Tùng : Các anh dội nước lạnh vào ngành than trong khi nó đang chuyển biến… Và,trên “Phủ đầu rồng “ , Chủ tịch HĐBT Đỗ Mười gọi Vũ Hoan lên sạc cho một trận . Vũ Hoan vào TTXVN gặp Thủ trưởng Đào Tùng làm um cả lên. Bài báo – một phóng sự điều tra, như một phát đại bác rung chuyển ngành than .Trước đó báo chí tốn khá nhiều giấy mực về ngành than , xem ra chuyển rất chậm .
Mình nghĩ, nếu không có những năm thường trú vùng mỏ , không hiểu về sản xuất than , không có những người thợ mỏ bạn tâm giao , không tích lũy vốn sống…chắc đâu cậu đã viết thoáng và sâu về than ..…?
Vũ Duy Thông ơi! Mình quá hiểu vì sao con đường đến với ĐẢNG của cậu “lên bờ xuống ruộng” như vậy. Phải chăng lý lịch gia đình và thử thách ? Phải chăng vì “chất nghệ “ hay vì có gì không vừa lòng trong quan hệ với bề trên ? Phải chăng vì câu nói lúc ngà ngà nâng ly trên đất bạn khi ta mừng chiến thắng ; giúp bạn thoát khỏi bàn tay diệt chủng của bè lũ Pônpôt ?
Nhớ lắm, cái buổi lên đường nhận nhiệm vụ mới . Cậu xin phép tạt về nhà tranh thủ tắm cho ông bố bán thân bất toại trên giường bệnh . Nam – vợ cậu bế con dại trên tay tiễn chồng… Cậu đi xa ,mình ở lại… Nhớ Bà Quý, mẹ Việt Nga đạp xe lên Phúc Yên đưa tiền lương của cậu cho hai Cụ ..
(Bài đã in trong cuốn tự sự của tôi )
