Lạt bánh chưng

Tết đến rồi. Nhà nào cũng sắm sửa mọi thứ. Nhưng không thể thiếu món bánh chưng xanh. Nhiều thì vài chục cái. Ít thì mươi cái thắp hương cúng tổ tiên, gọi là trời tròn đất vuông.

Ai cũng kết việc gói bánh và chuẩn bị nấu nướng. Nào rửa lá, xay đậu, nêm thịt làm nhân. Nhưng chưa ai biết việc không kém phần quan trọng là việc chẻ lạt buộc bánh .

Để có cái bánh đẹp căn bản là người gói. Nhưng khâu quan trọng không kém là buộc bánh. Lạt chẻ đều và đẹp, mỏng, mềm tay là buộc bánh vuông vức, đẹp.

Không phải ai cũng biết chẻ lạt bánh chưng đâu. Chẻ lạt lợp nhà, lạt mạ người ta thường chẻ dọc. Tức là cả bọng cật (cật tre, giang là lớp vỏ ngoài). Pha tre, giang xong người ta vót bớt bọng và chẻ dọc. Duy có lạt bánh chưng chẻ ngang mới dẻo và buộc bánh đẹp.

Thấy chị ngồi cạo tinh giang và chẻ lạt, chồng chị bảo: Em chẳng biết chẻ, họ chẻ cái nào cũng có cật. Đằng này em chẻ như vậy à. Chị cười: Chắc chẳng bao giờ anh chẻ lạt. Anh bảo: Đúng, chỉ chẻ lạt mạ, lạt lợp nhà, còn lạt buộc bánh chưa chẻ bao giờ.

Chị thoăn thoắt cạo vỏ ống giang. Pha đôi ống giang (tre xuôi, nứa ngược) rồi pha đôi nửa ống giang. Pha đôi tiếp thanh giang, pha đôi thanh giang lần nữa để hình thành độ rộng của lạt. Anh bảo: Em cũng tinh tướng nhỉ, chẻ như người lớn (chị 66 tuổi mà anh ấy bảo thế).

Công đoạn chẻ thành lạt là cả một vấn đề. Nếu tay kéo không đều sẽ có cái dày, cái mỏng, cái bị lãi. Nên đầu tiên, sau khi vót bọng giang (phía trong ) thì phải khéo phân định chẻ mấy lạt. Giang mỏng chẻ ít, giang dày chẻ thêm. Tất cả phân định rồi chẻ ngang thớ giang làm đôi. Lại chẻ làm đôi, cứ thế số luọng lạt của thanh giang có thể được 6 lạt hoặc 8 lạt.

Nhiều người vì ngại hay chưa bao giờ chẻ thì ra chợ mua mấy bó về buộc. Có năm chị bận không chẻ được, ra chợ mua vài bó về buộc bánh mà chẳng ưng. Ở chợ họ chẻ giống lạt lợp nhà, nhưng mỏng hơn, buộc bánh không đẹp.