Chuyện cười ra nước mắt về phố cổ Hà Nội thời xưa

Trong Vũ trung tuỳ bút, Phạm Đình Hổ đã kể lại những câu chuyện ở phố cổ, mà ta xem lại thấy thật khó tin. Phạm Đình Hổ đã ghi chép tỉ mỉ lại những câu chuyện đó, vì vậy, mà ngày nay, ta biết thêm nhiều điều về người xưa.

Phạm Đình Hổ viết: “Phường Diên Hưng (Hàng Ngang) và phường Đồng Lạc (Hàng Đào) là nơi phố hàng áo, bán các thứ tơ lụa vóc nhiễu rất nhiều. Phiên chợ là những ngày: mồng một, mồng sáu, mười một, mười bốn, rằm, hai mươi mốt, hai mươi sáu, ba mươi. Phiên chợ phường Bạch Mã (Hàng Buồm) cũng là một chỗ buôn bán rất huyên náo”.

Đoạn này cho thấy, xưa kia, phố cổ tổ chức chợ phiên, tuy vậy, phiên chợ cũng dày, và rất huyên náo. Tại đây, có bán hàng áo, bán các thứ tơ lụa vóc nhiễu. Cũng chính vì bán hàng nhiều và huyên náo, nên đây cũng là dịp cho phường trộm cắp thừa cơ cướp giật.

“Có khi thò tay vào túi người ta móc lấy hết cả. Có khi chúng cố ý làm cho ồn ào, đổ xô nhau mà chạy để rồi cắp bọc áo người ta, hoặc khuân đồ vật hàng hóa. Có khi chúng huyên truyền là voi lồng ngựa sổ để các người chợ búa và người đi đường xô nhau chạy, hàng hóa đồ vật vứt bừa bãi; lúc biết là chúng huyên truyền láo thì quân kẻ cắp đã phỗng hết cả rồi”, Phạm Đình Hổ kể.

Đoạn này nói lên rằng, những kẻ trộm cắp rất tinh ranh. Đó là chúng nói dối voi lồng ngựa sổ gây tâm lý hoang mang cho người đi chợ, thừa cơ lấy cắp.

Không những thế, chúng còn tinh vi hơn rất nhiều qua đoạn kể sau đây: Một hôm, ở phường Đông Các (Hàng Bạc) có một bà lớn đi võng mành mành cánh sáo, đầy tớ lính hầu rậm rịch, đến trước cửa một nhà hàng bạc, truyền thị tỳ dừng võng lại để hỏi mua mấy chục nén bạc.

Mà cả giá chưa xong, bà lớn ngồi trên võng truyền vú già hãy cầm chục nén bạc đem về dinh, trình quan lớn xem qua, sẽ định giá. Chủ nhà hàng cũng không ngờ gì. Một lát, thị tì và lính hầu lẻn dần đi hết, hai tên lính khiêng võng cũng cút mất. Trời đã gần tối, chờ mãi chẳng thấy người vú già cầm bạc trở lại, nhà chủ mới đến trước võng hỏi bà lớn để đòi bạc. Mở mành mành xem thì té ra là một mụ lão ăn mày, mù cả hai mát, mặc áo nhiễu điều, ngồi chễm chệ trong võng, mơ màng không biết nói ra sao. Nhà chủ cho đi tìm hết mọi nơi, không còn thấy tăm hơi đâu cả, chỉ bắt được có cái võng cũ nát, giá không đáng mấy quan tiền.

Việc trộm cắp thời xưa, và chắc là vào thời Phạm Đình Hổ, cách nay trên hai trăm năm mà đã tinh vi như vậy, thì thời nay, chắc càng tinh ranh hơn. Việc trộm cắp xưa khiến Phạm Đình Hổ phải than thở: Những lối ăn cắp lừa dối như thế rất nhiều, không thể kể hết được. Cái tài giỏi của kẻ gian cũng lắm lối rất buồn cười, xem thế đủ hiểu cái thịnh suy của đời thăng bình vậy.