Những vấn đề Lịch sử thế giới (Kỳ 3)

 Kỳ 3

Vậy nhà nước là công cụ của giai cấp này để thống trị áp bức giai cấp khác, cho nên nhà nước mang bản chất giai cấp. Phục vụ cho một giai cấp nhất định. Trong xã hội  có áp bức bóc lột không thể có nhà nước toàn dân. Nhưng trong khi phục vụ cho giai cấp mình nhà nước buộc phải phục vụ toàn xã hội như tổ chức phát triển kinh tế, văn hoá. Xây dựng các công trình công cộng, ban hành pháp luật để bảo đảm an ninh cho toàn xã hội, do đó nhà nước còn mang tính chất xã hội nhưng bản chất giai cấp vẫn là chủ yếu. Nhà nước bao giơ cũng có hai đặc trưng cơ bản, thứ nhất hình thành những cơ quan quyền lực công cộng bao gồm bộ máy quan liêu hành chính, trí thức tăng lữ và cơ quan sức mạnh. Đặc trưng thứ hai là nhà nước cai trị lãnh thổ theo khu vực hành chính. Trong thời kỳ cận, hiện đại ngoài cấu trúc lãnh thổ đơn nhất còn có thêm cấu trúc lãnh thổ liên bang. Nhà nước bao giờ cũng có hai chức năng đối nội và đối ngoại. Khi mà xã hội cộng sản nguyên thuỷ kết thúc thì xã hội có giai cấp đầu tiên là xã hội chiếm hữu nô lệ.

2: Xã hội chiếm hữu nô lệ: Xã hội chiếm hữu nô lệ xuất hiện ở phương Đông sớm nhất, khoảng 3.000 năm TCN ở các nước Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Quốc và nhiều quốc gia khác. Ở châu Âu, xã hội này xuất hiện muộn hơn. Xã hội chiếm hữu nô lệ Hi Lạp ra đời khoảng thế kỷ VIII trước CN, ở La Mã vào thế kỷ VI trước CN và kết thúc vào thế kỷ V sau CN khi đế quốc Tây La Mã sụp đổ. Xã hội chiếm hữu nô lệ chia thành ba giai cấp chính, giai cấp chủ nô quý tộc là giai cấp thống trị áp bức bóc lột vì chúng chiếm giữ được tư liệu sản xuất, thứ hai, giai cấp nông dân công xã nông thôn và tầng lớp thị dân thành thị, ở Hi Lạp, La Mã tầng lớp này được gọi là bình dân. Nông dân và thị dân có tài sản, có gia đình riêng nhưng bị nhà nước chủ nô bóc lột, khi phá sản có thể rơi xuống địa vị nô lệ. Thứ ba, giai cấp nô lệ, nguồn chủ yếu từ các bộ lạc bại trận trong chiến tranh, không cùng huyết thống với giai cấp chủ nô, bị kẻ chiến thắng tước đoạt tài sản, ruộng đất,  còn bản thân bị biến thành nô lệ. Theo pháp luật của nhà nước chủ nô, nô lệ không phải là con người, chỉ là tài sản đặc biệt của chủ nô, tài sản biết nói. Chủ nô có thể giết, đánh đập đến tàn phế hoặc đem nô lệ ra chợ mua bán đổi chác. Một sách cổ của Trung Quốc có ghi rằng một nô lệ khoẻ mạnh đổi được hai con ngựa tốt. Nô lệ bị cưỡng bức lao động khổ sai nặng nhọc không kể giờ giấc, họ không được hưởng phần nào kết quả lao động của mình.

Ngoài phân chia xã hội thành giai cấp, kẻ thống trị còn phân chia xã hội thành các đẳng cấp, giai cấp chủ nô thuộc đẳng cấp quý tộc cao quí, nông dân thị dân thuộc đẳng cấp dưới, nô lệ chỉ là tài sản của chủ nô nên không được xếp vào các đẳng cấp nào. Ở xã hội nô lệ khái niệm nhân dân không có nô lệ. Sự phân chia xã hội thành đẳng cấp nặng nề, nhất là Ấn Độ. Sự phân chia xã hội thành đẳng cấp theo giải thích của giai cấp thống trị thì đó là theo ý muốn của thần thánh vĩnh viễn không thể thay đổi được. Thực ra, đẳng cấp được phân chia để nhằm củng cố hơn nữa địa vị của giai cấp thống trị, nó cũng bắt nguồn như nguồn gốc giai cấp.

Trong xã hội nô lệ khi cộng đồng người thị tộc dựa trên quan hệ huyết thống tan rã thì ở Hi Lạp, La Mã hình thành cộng đồng bộ tộc vì nhà nước cai trị dân cư theo khu vực hành chính và thêm nhiều yếu tố khác làm xáo trộn dân cư. Bộ tộc là cộng đồng người có sự thống nhất ban đầu về kinh tế, văn hoá và lãnh thổ, một cộng đồng cao hơn cộng đồng thị tộc. Nhưng ở châu Á khi công xã nguyên thuỷ tan rã, hình thành nhà nước đầu tiên thì dân tộc quốc gia cũng ra đời. Chính Các Mác và F.Ăngghen trong nhiều tác phẩm kinh điển của mình ngoài luận chứng về một dân tộc quốc gia tư sản ở châu Âu thì các ông cũng cho rằng có một dân tộc tiền tư bản và thời điểm ra đời dân tộc này khi mà nhà nước đầu tiên ra đời, khi mà công xã nguyên thuỷ tan rã ở phương Đông.

Đặc trưng chung của nhà nước là cai trị dân cư theo khu vực hành chính và hình thành nên bộ máy quyền lực công cộng, có hai chức năng chính là đối nội và đối ngoại. Nhưng do hoàn cảnh lịch sử ra đời khác nhau mà hình thức nhà nước châu Á và Hi Lạp La Mã khác nhau. Ở các nước phương Đông thiết chế chính trị của nhà nước chiếm hữu nô lệ là quân chủ chuyên chế tập quyền, trong khi đó Hy Lạp lại thiết lập nhà nước cộng hoà dân chủ chủ nô, ở La Mã thì cộng hoà quí tộc chủ nô. Trong thiết chế quân chủ chuyên chế tập quyền, một cá nhân nhà vua  nắm quyền lực, ngai vàng là do kế vị và nắm quyền lực suốt đời. Trong thiết chế cộng hoà quyền lực trong tay một tập thể, do một tập thể rộng lớn hơn bầu ra và nắm quyền có nhiệm kỳ. Đó là sự khác nhau căn bản giữa thiết chế cộng hoà và quân chủ. Dù thiết chế chính trị có khác nhau nhưng nhà nước nào cũng phải đầy đủ ba bộ phận cơ bản: Bộ máy hành chính quan liêu đông đúc, đội ngũ trí thức, tăng lữ và những cơ quan sức mạnh gồm quân đội, cảnh sát...

Nhà nước chủ nô đã đóng vai trò đắc lực phục vụ giai cấp và phục vụ xã hội. Vì thế trong xã hội chiếm hữu nô lệ lực lượng sản xuất phát triển, văn hoá vật chất và phi vật chất đạt được nhiều thành tựu rực rỡ. Các quốc gia cổ đại Ai Cập, Lưỡng Hà,Ấn Độ, Trung Quốc, Hi Lạp, La Mã trở thành những trung tâm của nền văn minh thế giới cổ đại, những nền văn minh này đã đặt nền tảng cho nền văn hoá về sau của các dân tộc này và ảnh hưởng lớn đến các dân tộc khác.

Khi xã hội có giai cấp và nhà nước thì chiến tranh bây giờ mới đúng nghĩa của nó là biện pháp vũ lực phục vụ cho công cuộc bành trướng quyền lực, cướp bóc tài sản, mở rộng lãnh thổ, tức là chiến tranh đã phục vụ cho mục đích chính trị. Giai cấp thống trị chủ nô tham lam không chỉ bóc lột cư dân trong lãnh thổ của mình mà còn tiến hành các cuộc chiến tranh cướp đoạt đất đai, xây dựng nên những đế quốc rộng lớn, thống trị bóc lột các dân tộc khác. Đó là những cuộc chiến tranh của các Pha Ra Ông Ai Cập xâm chiếm Cận Đông, Bắc Phi. Chiến tranh của vương quốc Ba Bi Lon chinh phục Lưỡng Hà, Chiến tranh của đế quốc Ba Tư chinh phục Tiểu Á, Cận Đông của đế quốc Ma xê đô ni a xâm lược khu vực Địa Trung Hải và phương Đông, của nhà nước La Mã để xây dựng nên một đế quốc rộng lớn từ Tây Âu đến Bắc Phi. Xu hướng phân liệt và thống nhất trong một quốc gia cũng dẫn tới những cuộc chiến tranh tương tàn trong nội bộ.

(Còn nữa)

CVL