Sự khác biệt giữa BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện

Chính sách BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là các chính sách quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội, góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị-xã hội và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tính đến nay, trên cả nước có 18,305 triệu người tham gia BHXH, đạt tỷ lệ bao phủ 39,05%, tăng 1,164 triệu người so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, có 16,678 triệu người người tham gia BHXH bắt buộc và 1,627 triệu người tham gia BHXH tự nguyện.

Trong chương trình giao lưu cùng BHXH Việt Nam, ông Hải Anh hỏi: “BHXH bắt buộc khác BHXH tự nguyện như thế nào? Nếu tham gia BHXH tự nguyện, tôi có được cộng nối quá trình tham gia BHXH bắt buộc đã tham gia trước đó không? Tham gia BHXH tự nguyện có được giám định sức khỏe để về nghỉ hưu trước không?”.

BHXH Việt Nam cho hay, BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện có 2 điểm khác nhau cơ bản.

Giao lưu cùng BHXHVN. Nguồn BHXH

Thứ nhất là về căn cứ đóng

Với BHXH tự nguyện, tỷ lệ đóng là 22%, tính trên cơ sở mức thu nhập tháng do người lao động lựa chọn. Mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở.

Người tham gia BHXH tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng. Mức hỗ trợ tính theo tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng BHXH hàng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn. Cụ thể, mức hỗ trợ bằng 30% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo; bằng 25% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ cận nghèo; bằng 10% đối với các đối tượng khác.

Với BHXH bắt buộc, người lao động và người sử dụng lao động đóng tỷ lệ 32% cho cả BHXH, BHYT và BHTN. Mức đóng này tính trên cơ sở tiền lương tháng của người lao động. Mức đóng cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở.

Tỷ lệ đóng 32%, bao gồm: đóng vào Quỹ Hưu trí và tử tuất là 22%; Quỹ BHYT là 4,5%; Quỹ BHTN là 2%; Quỹ Bảo hiểm tai nạn lao động là 0,5%; Quỹ ốm đau, thai sản là 3%.

Thứ hai là về chế độ hưởng

Người tham gia BHXH bắt buộc được hưởng 5 chế độ: Ốm đau; thai sản; tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; hưu trí; tử tuất.

Người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng 2 chế độ là hưu trí và tử tuất; không có các chế độ ốm đau, thai sản, bệnh nghề nghiệp, tai nạn lao động như đối với người tham gia BHXH bắt buộc.

Khi hưởng chế độ hưu trí thì người tham gia được cấp thẻ BHYT do quỹ BHXH đóng. Hằng năm, người hưởng lương hưu được điều chỉnh mức hưởng lương hưu theo chỉ số giá tiêu dùng.

Về việc cộng nối thời gian tham gia BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện, BHXH Việt Nam cho biết: “Căn cứ quy định tại Khoản 5 Điều 3 và Khoản 3 Điều 5 Luật BHXH năm 2014, thời gian đóng BHXH là thời gian được tính từ khi người lao động bắt đầu đóng BHXH cho đến khi dừng đóng”.

Trường hợp người lao động đóng BHXH không liên tục thì thời gian đóng BHXH là tổng thời gian đã đóng BHXH.

Trường hợp người lao động vừa có thời gian đóng BHXH bắt buộc, vừa có thời gian đóng BHXH tự nguyện thì được hưởng chế độ hưu trí và chế độ tử tuất trên cơ sở tổng thời gian đã đóng BHXH.

Chỉ có thời gian đóng BHXH đã được tính hưởng BHXH một lần thì không tính vào thời gian làm cơ sở tính hưởng các chế độ BHXH.

Do đó, khi tham gia BHXH tự nguyện thì được cộng với thời gian đóng BHXH bắt buộc trước đó (nếu chưa tính hưởng BHXH một lần) để giải quyết chế độ BHXH theo quy định, theo BHXH Việt Nam. 

Về việc hưởng chế độ hưu trí khi suy giảm khả năng lao động, BHXH Việt Nam cho biết, theo quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 71 Luật BHXH năm 2014, người vừa có thời gian đóng BHXH bắt buộc, vừa có thời gian đóng BHXH tự nguyện, nếu có từ đủ 20 năm đóng BHXH bắt buộc trở lên thì điều kiện, mức hưởng lương hưu thực hiện theo chính sách BHXH bắt buộc.

Điều đó có nghĩa là người lao động trong trường hợp trên được hưởng chế độ hưu trí sớm khi bị suy giảm khả năng lao động theo quy định.