Việc bầu người đại diện giao tiếp với thần linh là việc rất hệ trọng của cả làng. Do đó dân làng phải tiến hành hai bước bầu. Bước thứ nhất là đề cử. Bước thứ hai là bầu cử.
Bước đề cử: Vào dịp cuối năm, tại nhà trưởng bản các chủ hộ gia đình họp mặt đông đủ giới thiệu người thay mặt cộng đồng giao tiếp với thần linh. Những người được đề cử là những người gương mẫu, có uy tín và phải “sạch” (người không có tang, không bị tai nạn, gia đình không có người chửa đẻ). Số người được đề cử thường từ 4 đến 10 người, tuỳ theo làng có nhiều hộ hay ít.
Bước bầu cử: Sau khi đề cử, hội nghị chủ gia đình cử ra một người có uy tín, trung thực lấy đất đỏ và 1 cành lá ở khu rừng thiêng thờ thần làng. Ngày bầu cử lựa chọn là ngày Hổ tháng Dần, các chủ gia đình quây quần ở rừng cúng hội. Ông đi lấy đất cùng 1 vài người không được đề cử nặn đất thành các viên bi tròn, trong đó có 1 viên có nhân là cuống lá, 1 viên có nhân là mảnh lá cây. Các viên bi lại được xoa lớp tro rơm trở thành bi mầu đen giống nhau. Khi những người nặn bi, các ứng viên phải đứng cách xa, có sự giám sát của già làng. Nặn xong bi, các viên bi được cho vào chiếc sàng, thầy cúng cầu xin thần linh phù hộ. Sau đó, các ứng viên mỗi người tự chọn 1 hòn bi của riêng mình. Mọi người cùng bẻ đôi hòn bi. Hòn nào nhân có cuống lá thi người bốc được là người giao tiếp với thần linh chính (người chồng). Người nào bốc được viên bi có nhân là mảnh lá là người giao tiếp phụ (người vợ).
Khi bốc thăm, mọi người tham gia đều phấn khởi nhưng nét mặt căng thẳng. Nhiệm vụ của các vị đại diện này là thay mặt cộng đồng chủ trì toàn bộ nghi lễ cộng đồng trong năm, quyết định về thủ tục, lễ vật, phân công người tham gia theo quy ước, luật tục của làng. Người nào năm đó không “sạch“, trước lễ cúng đầu năm phải bốc thăm bầu lại.
Như vậy quy trình bầu cử ở đây có 2 bước: đại diện các gia đình lựa chọn các ứng cử, bước sau là bốc thăm. Theo quan niệm người Hà nhì, đó là do thần linh chọn. Người trúng cử là kết quả của cả niềm tin của dân và sự trao quyền của thần.
Trần Hữu Sơn
Link nội dung: https://vanhoavaphattrien.vn/bau-nguoi-giao-tiep-voi-than-linh-a3061.html