14/07/2021 16:46

Tục ngữ, ca dao về quan hệ gia đình- Kỳ 12 (Hết)

Tác giả Phạm Việt Long trong sách Tục ngữ ca dao về quan hệ gia đình đã nghiêm túc tiếp thu người đi trước về phương pháp tiếp cận văn hoá và vận dụng công nghệ hiện đại để xử lý, khảo sát tư liệu, đó là nguyên nhân quan trọng đem đến những đóng góp mới trong công trình nghiên cứu của ông và đây cũng là kinh nghiệm cho những ai quan tâm đến việc tìm hiểu bản sắc văn hoá Việt Nam (GS.TSKH Phan Đăng Nhật).

2.15. CON CÁ TRONG CA DAO

VỀ TÌNH YÊU, HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH

STT	NỘI DUNG
	Ai làm bát bể cơm rơi Đĩa nghiêng cá đổ, rã rời đôi ta.
	Ai làm cá bống đi tu Cá thu nó khóc, cá lóc nó rầu Luỵ rơi hột hột, cơ cầu lắm bớ em!
	Ai làm cho cải tôi ngồng Cho dưa tôi khú, cho chồng tôi chê Chồng chê thì mặc chồng chê Dưa khú nấu với cá trê ngọt lừ.
	Ai lên nhắn nhủ hàng bông Có muốn lấy chồng thì xuống Nguyệt Viên (1) Nguyệt Viên lắm lúa nhiều tiền Lại có sông tiền tắm mát nghỉ ngơi Chiều chiều ba dãy cá tươi Chẳng ăn thời thiệt, chẳng chơi thời hèn. (1) Nguyệt Viên: một địa điểm thuộc xã Hoằng Quang, huyện Hoằng Hoá, tỉnh Thanh Hoá.
	Ai ơi, trẻ mãi ru mà Càng so sánh lắm, càng già mất duyên Còn duyên như tượng tô vàng Hết duyên như tổ ong tàn ngày mưa Còn duyên đóng cửa kén chồng Hết duyên ngồi gốc cây hồng lượm hoa Còn duyên kén cá chọn canh Hết duyên củ ráy dưa hành cũng trôi Còn duyên kén những trai tơ Hết duyên ông lão cũng vơ làm chồng Còn duyên đóng cửa kén chồng Hết duyên bán quán ngồi trông bộ hành.
	Ai về nhắn nhủ ông câu Cá ăn thì giật để lâu mất mồi - Mất mồi này ta câu mồi khác Cá biển hồ sao xác thiếu chi.
	Ăn mít bỏ xơ Ăn cá bỏ lờ, mình chớ hay quên Mình quên ta chả cho quên Mình nhớ, ta nhớ mới nên vợ chồng.
	Ăn trầu người như chim mắc nhợ Uống rượu người như cá mắc câu Thương em chẳng nói khi đầu Để cho bác mẹ ăn trầu khác kơi Đau lòng em lắm anh ơi! Riêng em cứ quyết đợi người đấy thôi Sông kia khi lở khi bồi Thương em lúc đứng lúc ngồi cũng thương.
	Anh ăn cơm cũng thấy nghẹn Uống nước cũng thấy nghẹn Nghe lời em bậu hẹn, ra bãi đứng trông Biển xanh bát ngát, nhìn không thấy người Mênh mông sông nước xa vời Biết rằng còn nhớ những lời thể xưa Trông ai như cá trông mưa Ngày đêm tưởng nhớ, như đò đưa trông nồm Bậu ơi! bậu có nhớ không ? Anh trông ngóng bậu, như rồng ngóng mưa.
	Anh Ba yêu đến tôi chăng? Gió đưa trăng là trăng đưa gió Thung thăng cá vượt qua đăng Xin đừng lắm chốn, nhiều nơi nhỡ nhàng.
	Anh bứt cỏ ngựa(1) ngôi đầu cửa ngọ Kẻ bắn con nây(2) ngồi cội cây non Chàng mà đối được thiếp trao tròn một quan? - Con cá đối(3) nằm trên cối đá Con mèo cụt(4) nằm trên mút kèo Trai thanh tân đã đối được, tiền cheo mô mà? (1) (2) (3) (4): Đây là cách nói lái của miền Trung khác với cách nói lái miền Bắc.
	Anh đi phe cá mũi Son Bắt em sàng gạo cho mòn móng tay Móng tay, móng vắn, móng dài Trồng một cây xoài trái chín trái chua.
	Anh đi vắng cửa vắng nhà Giường loan gối quế, mẹ già ai nuôi? - Cá rô anh chặt bỏ đuôi Tôm càng bóc vỏ, anh nuôi mẹ già.
	Anh đừng thấy cá phụ canh Thấy toà nhà ngói, phụ tranh rừng già.
	Anh mong bắt cá chuồn chuồn Khi vui nó lội khi buồn nó bay Chim trời cá nước chi đây Các lội đằng cá, chuồn bay đằng chuồn.
	Anh mong gởi cá cho chim Chim bay ngàn dặm cá chìm biển Đông.
	Anh muốn câu con cá gáy bốn đòn Con cá sơn, con cá móm anh ngồi bòn cũng ra.
	Anh ngó lên trời thấy đám mây bạch Anh ngó xuống lòng lạch thấy con cá chạch đỏ đuôi Nước chảy xuôi con cá buôi lội ngược Anh mảng thương nàng biết được hay không ?
	Anh ngồi bậc lở anh câu Khen ai khéo mách, cá sầu chẳng ăn.
	Anh ngồi trước mũi ghe lê Chớ em chi đặng ngồi kề một bên. BK Anh ngồi vực lở quăng câu Khen ai xui giục con cá sầu không ăn Con cá không ăn câu anh con cá dại Con cá ăn câu anh thì có ngãi có nhân.
	Anh tiếc ao cá nước trong Để cho bèo tấm, bèo ong dạt vào Anh tiếc cái thuyền thúng mà chở đò ngang Để cho thuyền ván nghênh ngang giữa dòng.
	Anh tới đây đất nước lạ lùng Con chim kêu cũng sợ, con cá vùng cũng kiêng Tới đây đầu lạ sau quen Bóng trăng là nghĩa, ngọn đèn là duyên.
	Anh trông em như cá trông mưa Ngày trông đêm tưởng như đò đưa trông nồm.
	Anh trông em như cá trông mưa Như con trông mẹ chợ trưa chưa về.
	Anh trông xuống sông Buồm rung gió thổi Kẻ lặn người lội Kẻ chắn người đăng Nước bạc lăn tăn Phao chìm chuyển động Giật lên mau chóng Kẻo cá nhả ra... Mình lấy được ta Bõ công ao ước Ta lấy được mình Thoả dạ ước ao Bõ công anh đốn cần, xe nhợ, buộc phao, mắc mồi.
	Anh về đi ngủ kẻo khuya Xấu chuôm, cá chẳng vào đìa anh đâu! - Xấu chuôm tốt cá, em ơi Tốt chuôm mà nỏ có nơi cá nằm.
	Anh về tìm vảy cá trê Tìm gan tim thú tìm mề con lươn Tìm cho con bún có xương Tìm dây tơ hồng có rễ em mà theo không ? - Em về đánh kiểng la làng Tới đây anh chỉ vảy cá trên vàng anh coi Em đừng nói dại, nói khờ Bún làm bằng bột ê hề xương đâu.
	Anh về xứ Đế thành Đô Như cá Biển Hồ, bao thuở gặp nhau.
	Ba tiền một khứa cá buôi Cũng mua cho được mà nuôi mẹ già.
	BK (a)Bao giờ cá lí hoá long Đền ơn cha mẹ ẵm bồng ngày xưa. (b)Một mai con cá hoá rồng Đền ơn cha mẹ bõ công sinh thành.
	Bây giờ ta gặp nhau đây Như con cá cạn gặp ngày trời mưa.
	Bấy lâu lên ngọn sông Tân Muốn tìm cá nước phải lần trời mưa Tiếc công anh đắp đập coi bờ Để ai quảy đó, đem lờ đến đơm.
	Bèo than phận bèo khi trôi khi nổi Bí than phận bí, ngắt ngọn nấu canh Anh than phận anh, vợ con chưa có Nay chọc người nọ, mai ghẹo người kia Mắt nhìn em như súng nhìn bia Bấy lâu con cá cựu ở đìa Bao giờ con cá cựu trở về ao sâu? BK Bèo than phận bèo ở trên mặt nước Bí than phận bí, xắt nhỏ nấu canh Anh than phận anh, vợ con chưa có Không ai coi đầu nọ, không ai ngó đầu kia Anh chờ em như súng chờ bia Tưởng là cá nọ men đìa Hay đâu cá nọ dứt lìa ao sâu.
	Biển rộng thênh thang, con cá nằm ngược Cây cao chót vót điểu nọ nằm ngang Tiếc vì xa xã ngái làng Em muốn phân nhân ngãi sợ làng khó phân.
	Biển sâu cá lội mất tăm Dầu chờ dầu ngóng trăm năm cũng chờ Sông sâu cá lượn lờ đờ Dầu trông dầu đợi cho chí chờ trăm năm.
	Biết thuở nào con cá nhào khỏi vực Biết thuở nào hết cực thân em.
	Bởi vì say thưa nên chi sáo bổ Cơ chi say dày, dông tố quản chi Buồn tình cá bỏ cá đi Ai ra đón ngăn cá lại, giữa chốn vọng trì khen cho.
	Bông bống bồng bồng Trai ơn vua chầu chực sân rồng Gái ơn chồng ngồi võng ru con Ơn vua xem trọng bằng non Ơn chồng, nhờ phúc tổ tông dõi truyền Làm trai lấy được vợ hiền Như cầm đồng tiền mua được của ngon Phận gái lấy được chồng khôn Xem bằng cá vượt Vũ Môn hoa rồng Bông bống bồng bồng Bồng bống bồng bông. BK (a)Bông bống bồng bông Trai ơn vua chầu chực sân rồng Gái ơn chồng ngồi võng nuôi con Ơn vua xem trọng bằng non Ơn chồng như đức tổ tôn ghi truyền Làm trai lấy được vợ hiền Như cầm đồng tiền, mua được của ngon Phận gái lấy được chồng khôn Xem bằng cá vượt Vũ Môn hóa rồng. (b)Làm trai lấy được vợ hiền Bằng cầm đồng tiền mua được miếng ngon Làm gái lấy được chồng khôn Cầm bằng cá vượt Vũ Môn hoá rồng.
	Bữa ăn có cá cùng canh Anh chưa mát dạ bằng anh thấy nàng. BK Bữa cơm có cá với canh Anh không mát dạ bằng anh thấy nàng.
	Buổi chợ đông, con cá hồng anh chê lạt Buổi chợ tan rồi, con tép bạc cũng phải mua. BK Buổi chợ đông con cá hồng em chê lạt Buổi chợ tan rồi con tép bạc em khen ngon.
	Cơm chiên ăn với cá ve Thiếp đây chàng đấy, buôn bè ra khơi.
	Cơm trắng ăn với chả chim Chồng đẹp vợ đẹp, những nhìn mà no. Cơm hẩm ăn với cá kho Chồng xấu, vợ xấu, những lo mà gầy.
	Cá bã trầu ăn bọt thia thia Đôi ta thương chắc, phận chia tại trời.
	Cá bống đi tu Cá thu nó khóc Cá lóc nó rầu Phải chi ngoài biển có cầu Anh ra đến đó giải đoạn sầu cho em.
	Cá buồn cá chạy thung thăng Người buồn người biết than rằng cùng ai? BK (a)Cá buồn cá vượt qua đăng Em buồn em biết than rằng cùng ai? (b)Cá buồn cá lội tung tăng Em buồn em biết đãi đằng cùng ai?
	Cá buồn cá lội thung thăng Người buồn người biết đãi đằng cùng ai? Phương đông chưa rạng sao Mai Đồng hồ chưa cạn, biết lấy ai bạn cùng!
	Cá buồn cá vọt qua đăng Em buồn em biết than rằng cùng ai! Than rằng cùng trúc, cùng mai Cùng cây gỗ táu, cùng cây ngô đồng Xót xa như muối đổ vào lòng Đắng cay như ngậm bồ hòn vẫn phải gượng vui.
	Cá buồn cá vượt qua đò Em buồn em biết hẹn hò cùng ai? Hẹn hòn ông Nón(1) hôm mai Sao cho em gặp chàng trai tốt hò. (1) Hòn ông Nón: hòn đá lớn giữa sông, giống hình cái nón úp. Hòn đá này ở quãng sông thuộc xã Quý Lương, huyện Bá thước, Thanh Hoá.
	Cá buồn cá vượt qua đò Em buồn em biết chuyện trò cùng ai?
	Cá chẳng ăn muối cá ươn Con cãi cha mẹ trăm đường con hư.
	Cá đáy nước, nhạn lưng trời Nhạn bay còn bắn đặng Cá lặn còn dễ câu Người đứng một bên, ai nào thấu nỗi lòng E sau lòng lại đổi lòng Người đời tham bưởi bỏ lòng nhiều thay.
	Cá không ăn câu là con cá dại Câu anh này, câu ngãi câu nhơn! Cái cần câu trúc Cái ống câu trắc Cái lưỡi câu vàng Cái đàn chỉ tơ Sáng trăng anh câu nhởi ai ngờ bén duyên.
	Cá lên khỏi nước cá khô Thương em thì chớ loã lồ tiếng tăm Vắng mặt qua lại hỏi thăm Ghét nhau chi đó, mấy năm giân hờn? - Chàng giận em lại cười luôn Bớt giận, bớt hờn, xắm rắm với nhau Thương nhau ăn một trái cau Giấu cha, giấu mẹ, ăn sau bóng đèn.
	Cá lí ngư sầu tư biếng lội Chim phụng hoàng vì cội biếng bay Anh thương em đừng vội nắm tay Miệng thế gian ngôn dực(1), phụ mẫu hay rầy rà Nếu mà thương bữa lại qua Thấu tai phụ mẫu đôi ta chia lìa Anh với em như khoá với chìa Như chìa với khoá không lìa mới hay Nếu để mà cha mẹ em hay Thời nghĩa nhân hai đứa phải càng ngày ắt xa. (1) Ngôn dực: từ nhóm từ "ngôn dực trường phi" nghĩa là lời nói như có cánh có thể bay xa.
	Cá lí ngư sầu tư biếng lội Chim phụng hoàng sầu cội biếng bay. BK Con cá ngư sàu tư biếng lội Con chim trên nhành sầu cội biếng bay.
	Cá lưỡi trâu dầm trong nước mắm Qua với nàng duyên thắm mấy trăng Mẹ cha tuy chẳng bằng lòng Đôi ta cố giữ chữ đồng trăm năm.
	Cá sầu ai cá chẳng quạt đuôi Như lan sầu huệ, như tui sầu mình Tử sanh, sanh tử tận tình Dù ai ngăn đón, tui cứ mình tui thương.
	Cá sầu ai chẳng quật đuôi Như lan sầu huệ, như tôi sầu chồng.
	Cá vàng lơ lửng giếng xanh Thong dong chốn ấy một mình thảnh thơi Ai ngờ cá lại ham mồi Bỏ nơi mát mẻ, tìm nơi lạnh lùng.
	Cá về biển Bắc hết trông Em vào trong nớ, bỏ chồng cho ai?
	Cái bống còn ở trong hang Cái rau tập tàng còn ở nương dâu Ta về ta sắm cần câu Câu lấy cá bống nấu rau tập tàng.
	Cái cần câu trúc, anh đem bịt bạc Cái chạc thật chắc, quăng sang bể bắc, câu con cá nước Tề Anh chộ em thân thiết nhiều bề Ước khi mô cho được nằm kề lưng em. BK Cái cần câu bạc Cai chạc câu chắc Quăng sang bể Bắc Câu con cá núi Tê Anh chộ em thân thiết nhiều bề Ước khi nào, cho được nằm kề lưng em.
	Cái gì anh đổ vào bồ? Cái gì róc vỏ phơi khô để dành? Cái gì anh thả vào xanh? Cái gì lắt lẻo trên cành tốt tươi? Cái gì đi chín về mười? Cái gì sống đủ trên đời được tám trăm năm? Cái gì chung chiếu chung chăn? Cái gì chung bóng ông trăng trên trời? - Lúa khô anh đổ vào bồ Cau thì róc vỏ phơi khô để dành Con cá anh bỏ vào xanh Bông hoa lắt lẻo trên cành tốt tươi Mặt Trăng kia đi chín về mười Ông Bành Tổ sống đủ trên đời được tám trăm năm Vợ chồng chung chiếu chung chăn Đôi ta chung bóng ông trăng trên trời.
	Cầm chài mà vãi cá căng Cá đi đường cá chài phăng đường chài.
	Cầm chài mã vãi lỗ tre Cá không thấy cá, lại nghe rách chài.
	Cần trắc, ống trúc, chỉ bạc, tơ tàu Sao không câu con cá rô biển, lại câu con cá rô bàu làm chi?
	Canh một cho chí canh hai Có ai vui thay như cá nước, bạn xa nhau rồi bạn không nói trước cho em hay Qua chuyến đò đầy nhớ nghĩa đó thay Huống chi đôi đứa mình ơn trung nghĩa trọng ba bốn tháng rày nhớ thương.
	Cây chi trên rừng không có lá Cá chi dưới biển không có sương Liễu mà thương được thì thương Để chi chúng bạn, thế thường cười chê.
	Cây chi trên rừng không lá? Con cá chi dưới biển không xương? Trai nam nhân đối đặng thiếp kết nghĩa tào khương với cùng - Cây xương rồng trên rừng không lá Con sứa dưới biển không xương Anh đà đối đặng phải kết nghĩa cương thường với anh.
	Cha mẹ đòi ăn cá thu Gả con xuống biển mù mù tăm tăm.
	Chăn đơn nửa đắp nửa hong Cạn sông, lở núi, ta đừng quên nhau Từ ngày ăn phải miếng trầu Miệng ăn, môi đỏ, dạ sầu đăm chiêu Biết rằng thuốc dấu hay là bùa yêu Làm cho ăn phải nhiều điều xót xa Làm cho quên mẹ quên cha, quên cửa quên nhà Làm cho quên cả đường ra lối vào Làm cho quên cá dưới ao Quên sông tắm mát quên sao trên trời Đất Bụt mà ném chim trời Ông Tơ bà Nguyệt xe dây, xe nhợ nửa vời ra đâu! Cho nên cá chẳng bén câu Lược chẳng bén đàu, chỉ chẳng bén kim Thương nhau nên phải đi tìm Nhớ nhau một lúc như chim lạc đàn.
	Chàng về đường trúc ngõ trắc Khác chi biển bắc xa khơi Thiếp đây khác thể chim trời Chàng như cá nước biết mấy đời gặp nhau!
	Chẳng tham vựa lúa anh đầy Tham năm ba chữ cho tày thế gian. BK a- Chẳng tham vựa cá anh đầy - Chẳng tham bồ lúa anh đầy b- Tham ba hàng chữ cho tày thế gian.
	Chi ngon bằng gỏi cá nhồng Chi vui bằng được tin chồng vinh qui.
	Chị Xuân đi chợ mùa hè Mua cá thu về chợ hãy còn đông Anh Hươu đi chợ Đồng Nai Bước qua bến Nghé, ngóng ai đận đà.
	Chiều nay người nghĩa xa anh Chim sa cá lặn, kiểng đương xanh vội tàn.
	Chim bay cá lội chăn văn Bao giờ đèn hiệp với trăng một nhà.
	Chim bay về núi túi rồi Em không lo liệu còn ngồi chi đây.
	Chim bay về rú, về non Cá kia về vực, anh còn đợi em.
	Chim buồn chim bay vào núi Cá buồn cá chúi xuống sông Anh buồn uống chén rượu nồng Em buồn em ăn một miếng trầu không giải buồn.
	Chim chuyền bụi sậy Cá quậy bụi sậy Cá quậy bụi tùng Anh thương em thắm thiết vô cùng Đĩa nghiên mài mực, tàm cùng bức thư.
	Chim nhàn bắt cá lòng khơi Thấy anh chàng chấu nhiều nơi em buồn.
	Chim quyên ăn trái nhãn lồng Thia thia quen chậu, vợ chồng quen hơi BK Cá thia quen chậu vợ chồng quen hơi.
	Có chà cá mới ở ao Có em, anh mới ra vào chốn ni.
	Có chuôm cá mới ở đìa Có em anh mới sớm khuya chốn này.
	Cô Xuân mà đi chợ Hạ Mua một con cá thu về chợ hãy còn đông Trai nam nhi đối đặng thiếp theo không chàng về - Trai thanh nam ngồi hàng thuốc bắc Gái đông sàng cảm bệnh lầu tây Hai ta tình nặng nghĩa dầy Đối ra đáp được lúc này tính sao.
	Con cá bống cát, nằm trên bãi cát Con chim chài đậu chiếc thuyền chài Anh với em nỏ thành gia thất vì ai? Xưa kia trúc đà làm bạn với mai một cành.
	Con cá đối nằm trên cối đá Con chim đa đậu nhánh đa đa Chồng gần bậu không lấy, bậu lấy chồng xa Mai sau cha yếu mẹ già Chén cơm, bát nước, bọ kỉ trà ai bưng?
	Con cá đối nằm trên cối đá Mèo đuôi cụt nằm mút đuôi kèo Anh mà đối được, dẫu nghèo em cũng ưng Con mỏ kiến, đậu trong miếng cỏ Chim vàng lông đáp dựa vồng lang Đây anh đối được e nàng chẳng ưng. BK Con cá đối nằm trên cối đá Mèo đuôi cụt nằm mút đuôi kèo Anh mà đối đặng, dẫu anh nghèo em cũng ưng Con chim mỏ kiến đậu trên miếng cỏ Chim vàng lông đáp tại vồng lang Anh đã đối đặng, e nàng vong ngôn.
	Con cá hồng trừng ngoài biển Bắc Con chim nhạn liệng tít mây xanh Anh thương em lâu cũng phải thành Như chị Thôi Lượng lúc trươcư gặp anh Châu Kì.
	Con cá rô thia nấp bụi rêu rong Anh quăng cái mồi ngọc, con cá động lòng phải ăn.
	Con cá thia lia, nó núp vũng chân bò Em có chồng về bên nớ, ốm o gầy mòn.
	Còn cha cơm trắng cá ngon Ăn rồi lại giở bàn son con ngà.
	Con chim đa mà đỗ cành đa Cất tiếng gáy đa đa ích thiện (1) Con cá ốc nằm dưới vũng úc Vãy đuôi lên úc úc hồ văn (2) Rằng chàng là đấng văn nhân Chàng mà đối được thiếp theo chân chàng về Con muông mang ăn bụi chuối mang Xuống uống nước mang mang đại hải (3) Con rắn lục leo cây liễu lục Lên khỏi khoe lục lục kì công (4) Ta nay là đấng anh hùng Theo ta ta cũng rộng lòng bao dung. (1) Đa đa ích thiện: nhiều bao nhiều tốt bấy nhiêu. (2) úc úc hồ văn: lời văn ngào ngạt, chữ dùng để khem nền văn hoá của nhà Chu. (3) Mang mang đại hải; mênh mông biển cả. (4) Lục lục kì công: công lao to tát thần kì.
	Con chim phượng hoàng đậu hòn núi bạc Con cá ngư ông móng nước ngoài khơi Gặp nhau đây phân giải đôi lời Kẻo mai tê con cá kia trở về sông Vịnh, con chim nọ đổi đời non xanh.
	Con chim sa sả đậu trên cây sả Con cá thia lia nấp bụi cỏ thia Trách ai làm cho khoá rã chìa Khi thương tận, khi lìa lìa xa.
	Con chim trên rừng kêu thánh tha thánh thót Mẹ thương con cắt ruột xẻ hai Gái thương trai đứng đường đứng ngõ Trai thương gái tối mấy cũng đi Con cá trương vi vì hồ nước chảy Cần câu không gãy bởi ống tre cong Mượn người mối lái cái sự cho xong Để đem em về tề gia nội trợ coi trong coi ngoài.
	Con chim trong lồng khôn bay lỡ nhảy Con cá trong chậu khôn liếc lỡ trừng Ngày xưa kia em bảo anh đừng Thương làm chi đặng đó, nữa chừng lại thôi.
	Con chim trong rừng, con chim đừng múa mỏ Con cá dưới vực, con cá chớ có phùng mang Anh muốn nơi má ngọc mình vàng Đây em than cho một tiếng con chim phượng hoàng cũng phải sa.
	Con cò đậu cọc cầu ao Ăn sung sung chát, ăn đào đào chua Sớm mai ra đứng cổng chùa Trông ra Hà Nội thấy vua đúc tiền Ngọn sông Điền vừa sâu vừa chảy Anh đi kén vợ mười bảy năm nay Tình cờ bắt gặp em đây Như cá gặp nước như mây gặp rồng Mây gặp rồng, cơn dông cơn tố Cá gặp nước, cơn ngược cơn xuôi Chồng nam vợ bắc em ơi! Đố em lấy được một người như anh. BK (a)Ruộng tư điền không ai cày cấy Liệu cô mình ở vậy được chăng? Mười hai cửa biển, anh cũng cắm đăng Cửa nào lắm cá, anh quăng chài vào Anh đi gáh nước sông Đào vừa cao vừa chảy Anh đi kén vợ mười bảy năm nay tình cờ bắt gặp em đây Như cá gặp nước, như mây gặp rồng Mây gặp rồng, cơn giông cơn tố Cá gặp nước, cơn ngược cơn xuôi chồng Nam vợ Bắc em ơi! Đố em lấy được một người như anh. (b) Con cò đậu cọc bờ ao Ăn sung sung chát, ăn đào đào chua Sớm mai ra đứng cổng chùa Trông ra Hà Nội thấy vua đúc tiền Ruộng tư điền không ai cầy cấy Liệu cô mình đứng vậy được chăng? Mười hai cửa bể anh đã cắm đăng Cửa nào lắm cá thì quăng chài vào.
	Còn duyên kén cá chọn canh Hết duyên dầu rễ dưa hành cũng xơi.
	Còn duyên kén cá chọn canh Hết duyên rốc đực, cua kềnh cũng vơ.
	Con gà cồ lại mổ bông kê Ngựa nọ ăn cồn Mã, rồng về Cảnh Long Dương đi dê lại có vòng Cá lên khỏi nước cá hòng ngất ngư Trai nam nhơn anh đà đối được, hỏi thiếp có giữ lời trước không?
	Con nước chảy, bèo nọ có tua Gặp ai tôi hỏi, hơn thua đôi lời Ăn cơm sao đặng mà mời Nước mắt tra lai láng rã rời hột cơm Mình ơi, đừng đặng cá quên cơm Đôi ta gá ngãi danh thơm ở đời Cóc nghiến răng còn động lòng Trời Sao mình chẳng tưởng mấy lời tôi thở than.
	Công anh làm rể ba năm Ăn những cơm hớt với hàm cá trê Ba năm anh trở ra về Cơm hớt phần chó, hàm trê phần mèo.
	Công anh lên rừng đốn trúc Đem về đoạn khúc, chuốt cái cần dài Lấy thép ra mài, uốn câu nhồi gọ Đêm hôm lọ mọ xe sợi chỉ săn Buộc chặt vào cần, móc mồi thơm phức Vội ra ngoài bực, lựa chỗ anh ngồi Thả câu xuống rồi miệng anh thầm vái Đây cần câu nhân, cần câu ngãi Đây cần câu phải cần câu khôn Vái ông Nguyệt lão xe sợi chỉ hồng Đuổi con cá anh đạp đó, cho nó chạy dồn ăn câu - Con cá anh đạp nó đã có cặp Dẫu anh thả hoài chẳng gặp nó đâu Anh về sửa lại lưỡi câu Tìm sang chốn khác duyên hầu nên chăng?
	Công anh xe chỉ uốn cần Vì chưng trời động con cá lần ra khơi. BK Ngồi buồn xe chỉ uốn cần Chỉ xe chưa đặng cá lần ra khơi.
	Cồng cộc bắt cá dưới bàu Cha mẹ mày giàu, đám giỗ đầu heo Cồng cộc bắt cá dưới sông Mấy đời cháu ngoại giỗ ông bao giờ.
	Đàn ai khéo gảy tính tinh Một đàn con cá nước lặn ghềnh nó nghe Con cá nó lội so le Một đàn con cá lớn nó đè con cá con Con cá nó vượt Vũ môn Con chim nó ngậm mồi về tổ Nó mớm con trên ngành Ai về tin tức thăm oanh.
	Đạn đâu mà bắn chim trời Lưới đâu mà thả những nơi cá thần Một mai thiên hạ xoay vần Con chim trời anh cũng bắt, con cá thần anh cũng câu.
	Đào lí một cành, tơ trúc phiếm loan Ban tối hôm qua, nguyệt lặn, bóng ông sao tàn Đêm khuya thanh vắng khách hồng nhan lửng lờ Cây xanh thì lá cũng xanh Đã trót vin ngành thì hái lấy hoa Cung đàn tỳ bà ai khéo gảy tang tình, tính tang long ngâm hổ đối, cá cống xang hồ, cái hồ xang Ngày thì dãi nắng, đêm thì dầu sương.
	Đạo vợ chồng hôm ấp mai ôm Phải đâu cua cá với tôm Khi đòi mớ nọ khi chồm mớ kia.
	Đắp đập thì có be bờ Sóng gió chả có, sao lờ tôi trôi? Con cá nó ở trong lờ Nước thì mặc nước, đợi chờ lấy nhau.
	Đất Lam Kiều (1) ngỡ ngàng khó bước Động Đào Nguyên (2) lạch nước quanh co Trách mình không đắn nỏ đo Rã rời duyên nợ, oan chưa, hỡi trời! (1) Lam Kiều, cầu Lam: Lam Kiều, tên một chiếc cầu thuộc huyện Lam Diễn, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc. Theo Truyền Kỳ, dẫn trong Thái bình quan kí. Bùi Hàng, người đời Đường, gặp nàng Vân Kiều và được nàng tặng một bài thơ trong đó có ý: Lam Kiều chính là nơi động tiên. Bùi Hàng đi đến Lam Kiều gặp người đẹp và Vân Anh (em Vân Kiều), hai người kết duyên và sau đó lên cõi tiên. do điểm này. Lam Kiều cầu Lam được dùng để chỉ nơi người đẹp ở hoặc để nói việc nhân duyên, việc trai gái gặp gỡ nhau mà sau nên vợ nên chồng. (2) Đào Động Nguyên: tên ngọn núi ở phía Tây Nam huyện Đào Nguyên tỉnh Hồ Nam. Trung Quốc. Dưới núi có động Đào Nguyên. Về động này, trong bài Đào hoa Nguyên kí, Đào tiêm có kể rằng: "Một người đánh cá ở Vũ Lăng bơi thuyền ngược dòng suối. Hai bên đầy hoa đào. Đi mãi, người đấy đến một nơi có dân cư ăn mặc theo phục đời Tần. Hỏi thăm mới biết họ tránh chế độ hà khắc của Tần Thuỷ Hoàng đến đó ở đã nhiều đời rồi và sống ở đó rất sung sướng hạnh phúc. Người đánh cá về thuật chuyện lại với mọi người, về sau mấy lần muốn vào lại Đào Nguyên nhưng tìm được lối vào cửa động". Văn học cổ dùng Đào Nguyên để chỉ nơi có cảnh đẹp, người đẹp, cuộc sống hạnh phúc, hoặc hoặc chỉ cõi tiên.
	Đêm hôm qua nằm chốn nhà ngang Rèm thưa gió lọt dạ càng xót xa Em thương nhà anh không có đàn bà Phòng khi có khách ai hoà đỡ anh Anh cho em ghé lưng vào Phòng khi có khách em chào đỡ anh Khách vào đánh cá nấu canh Chanh kia muối nọ để dành chàng xơi Em bưng ra cái miệng em cười Trước được lòng khách, sau vui lòng chàng.
	Đêm khuya thắp ngọn đèn chai Quen o nốc đáy ăn hoài cá tươi.
	Đêm qua bóc uốn (1) một mình Nghe hơi sương xuống nhớ tình nhân xưa Tình nhân xưa bây giờ xa vắng Nỗi mong chờ cay đắng riêng em than ôi tăm cá bóng chim Biết đâu đường lối mà tìm hỡi ai! (1) Bóc uốn: từ của nghề làm giấy.
	Đêm qua khi lạnh khi lùng Khi đắp áo ngắn, khi chung áo dài Bây giờ mình đã nghe ai áo ngắn chẳng đáp, áo dài chẳng chung BK Đêm qua, đêm lạnh, đêm lùng Đêm đắp áo ngắn đêm chung áo dài Bây giờ chàng đã nghe ai áo ngắn chàng đắp áo dài không chung Bây giờ sự đã nhạt nhùng Giấm thanh đổ biển mấy thùng cho chua Cá lên mặt nước cá khô Vì anh, em phải giang hồ tiếng tăm.
	Đêm qua mới thật là đêm Ruột xót như muối, dạ mềm như dưa Mong chàng như cá mong mưa Nhớ chàng như bữa cơm trưa đói lòng.
	Đêm qua ra đứng bờ ao Trông cá, cá lặn, trông sao, sao mờ Buồn trông con nhện giăng tơ Nhện ơi nhện hỡi nhện chờ mối ai? Buồn trông chênh chếch sao mai Sao ơi sao hỡi, nhớ ai sao mờ Đêm đêm hướng dải Ngân Hà Chuôi sao Tinh Đẩu đã ba năm tròn Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn Tào Khê nước chảy vẫn còn trơ trơ.
	Đến đây cận thuỷ xa ngư Hỏi rằng cá đã vào lừ ai chưa? - Con cá đợi gió chờ mưa Trời chưa phong vũ, cá chưa vào lừ.
	Đến đây hỏi bạn một lời Ai đào sông cho cá lội, ai trổ trời cho chim bay?
	Đến đây nước thẳm non cao Chim đôi cá lứa, lẽ nào chẳng vui.
	Đèn nào cao bằng đèn Châu đốc Đất nào dốc bằng đất Nam Vang Một tiếng anh than Hai hàng luỵ nhỏ Anh có một mẹ già biết bỏ ai nuôi? Nước chảy xuôi, cá buôi lội ngược Anh muốn thương nàng biết được hay chăng?
	Đi ngang lên mũi xa kì Ngó ra lao Ré xiết chi nỗi sầu Kể sao cho xiết thương âu Ông bà ta trước bây giờ ở đây Cũng vì mưa tạt gió này Cho nên xiêu bạt chỗ này, chỗ kia Thân ta như cá trong đìa Việc quan chưa thấu sớm khuya cũng buồn.
	Đi qua nghe tiếng em đàn Cá mười khe đứng lại, chim trên ngàn đậu im.
	Đố ai tìm vảy con cá trê vàng Tìm gan co tép bạc, thời nàng theo không - Chừng nào đá nổi vông chìm Muối chua chanh mặn, thì tìm lấy anh.
	Đó đây xa lạ chi nhau Một sông cá lội một bàu chim ăn.
	Đôi ta gặp nhau giữa đồng Người dưng ai biết vợ chồng ai hay Bây giờ ta gặp nhau đây Thuỷ chung ta ngỏ, lời nay trao lời Kìa kìa cá cũng tốt đôi Lúa kia con gái, cũng đến thời đâm bông.
	Đôi ta như cá lờn mơn Ở trên mặt nước chờ cơn mưa rào.
	Đồn anh đi nghề đã tinh Cá chi dưới nước một mình bốn tên?
	Đón ngăn đường sắt Tôi hỏi gắt chung tình Điểu xa mai, mai xa điểu Tôi xa mình tại ai? Cá sầu ai cá lại quạt đuôi Như lan sầu huệ, như tôi sầu mình Ngày sầu duyên, tối lại sầu tình Nước mắt ra lai láng như bình nước nghiêng Trách ai làm duyên phận đảo điên Mình ơi! Trai anh hùng chịu thảm, gái thuyền quyên chịu sầu.
	Đồn rằng cá uốn thân cây Đồn em hay hát, hát hay anh tìm.
	Dòng nước chảy xuôi, con cá buôi lội ngược Dòng nước chảy ngược, ông Nược rượt theo Hai đứa ta chẳng quản giàu nghèo Ngặt vì cha mẹ cứ theo cựu truyền.
	Đốt than nướng cá cho vàng Đem tiền mua rượu cho chàng uống chơi Phòng khi có khách đến chơi Cơm ăn, rượu uống cho vui lòng chàng.
	Đũa vàng đầu bịt đầu sơn Mấy lời bạn nói cảm ơn quá chừng Đó xa nhân ngãi đó mừng Đây xa nhân ngãi như gừng xát gan Ngồi buồn nhớ bạn thở than Kiểng xanh sao héo hỏi nàng tại ai? Cá nằm trong chậu sè đuôi Mình về ở bển cho tôi theo cùng.
	Em có chồng còn nhỏ, như ngọn cỏ còn non Loan phòng kia chưa nhập, dạ còn như xưa - Đường đi không lỡ cũng mòn Lẽ đâu có lẽ hoa còn duyên tươi Em nói ra sợ chúng bạn cười Cá đôi ba buổi chợ, còn khoe tươi nỗi gì.
	Em là con gái đến thì Như con cá rô thia ăn vực, có khi hoá rồng.
	Em là con gái nữ nhi Sợi gai, mắt lưới, chẳng bì cùng ai Đôi bên bác mẹ thì già Kiếm tí rùng rách để mà kéo tôm Giêng, hai, ti tí giông nồm Rùng đi ra bể, lại ồn lẩm doan(1) Tháng ba anh xuống lưới quàng Cá xủ, cá xác, cá han, cá thiều. Tháng tư anh mới xuống theo Em rung lặng gió, ruốc kheo vào bờ Đôi ta kết chỉ xe tơ Ruốc ràm người đánh đổ bờ chan chan Tháng năm te chạy hết ngàn Cá trà(2) cũng lắm khơi đàng vào ra Tháng sáu gõ đánh cá hoa Cá bẹ, cá trắng cùng là thu lanh Tháng bảy là tháng hiền lành Lưới khoai(3) đánh những lành canh, cá thè Tháng tám nùng nục, tôm he Lưới dở(4) ra xuống Mả Nghè(5) cũng đông Tháng chín là tháng giã sung Bằng chặng, láo mắt cùng là láo tây(6) Hồng hoa, cá ruối thiếu gì Kể giống cá quí, kể chi cá chuồn Tháng mười anh mới kể luôn Câu bè người đánh những tuồng cá dưa Quí hồ phận đẹp duyên ưa Kìa như tôm sắt gặp dưa tháng mười Tháng một là tháng không vừa Rủ nhau mua cá câu dưa để dành Tháng chạp văng kéo lùng quanh Cá cồi, cá nụ để dành tháng giêng. (1) và (6): tên các loại cá. (2) cá Trà: còn gọi là chim. (3) Lưới khoai: lưới mắt nhỏ. (4) lưới dở: lưới mắt vừa. (5) Mả Nghè: ở gần bải biển Sầm Sơn, Thanh Hoá.
	Em nhớ ngày nào bên ao cá lội Anh chỉ, anh thề không lỗi nghĩa keo sơn Mà giờ đây anh đã sang giàu Anh quên đi lời hứa buổi ban đầu cùng em.
	Em như cá lẹp rút xương Gặp người quân tử giữa đường hỏi mua.
	Em như cá lượn đầu cầu Anh về lấy lưới, người câu mất rồi Nước trong cá chẳng cắn mồi Càng câu càng mất, càng ngồi càng khuya.
	Em như cây cá giữa vời Ai lanh tay được, ai chậm lời thì thôi.
	Em như chim nọ đang bay Anh như cá mắc rày lưới giăng.
	Em như con cá rô kia lóc vũng trâu đằm Người mong thả lưới, người nhằm buông câu Em như con cá rô kia lóc vũng chân trâu Ba bảy hăm mốt cái cần câu châu vào.
	Em trông anh như cá trông sao Như lệ trông lựu, như đào trông mưa.
	Gái đương xuân đi chợ hạ mua con cá thu về chợ hãy còn đông Ai nói với anh rằng em đã có chồng Mà tức mình đổ cá xuống sông anh về? - Gái nước Nam buôn hàng thuốc bắc Trai Đông sàng cảm động niềm tây Tai anh nghe có đôi ba chốn xe dây Anh tức mình đổ cá thử mẹ thầy ăn chi?
	Gặp anh hỏi thiệt đôi lời Ai đào sông cho cá lội, ai bẻ mạng chống trời cho chim bay.
	Gặp em như cá gặp mồi Đặng, không, anh cũng giỡn một hồi cùng em.
	Giàn hoa bể cạn nước đầy Cá vàng hoá bạc chàng rày đối chi? - Thuyền tình sao vắn sông sâu Tầu đồng neo sắt gái đâu dám chèo.
	Giếng sâu gàu xuống bấm boong Đặng con cá trích phụ con cá sòng.
	Giếng sâu thì phải thừng dài Có khôn thì chịu khó ngồi cho lâu Em chần chừ cũng chẳng được đâu Sắm mồi mắc nhợ anh câu con cá này.
	Hỡi cô cắt cỏ bên sông Có muốn ăn nhãn thì lồng sang đây Sang đây anh nắm cổ tay Hỏi rằng duyên ấy tình này làm sao? Cái gì là mận là đào Cái gì là nghĩa tương giao hỡi nàng Phận gái lấy được chồng khôn Xem bằng cá vượt Vũ Môn hoá rồng.
	Hỡi cô thắt lưng bao xanh Có về Vĩnh Đặng với anh thì về Vĩnh đặng có gốc bồ đề Có ao thả cá có nghề khâu ren.
	Hồm nay lan huệ sánh bày Đào đông ướm hỏi liễu tây một lời Lạ lùng ướm hỏi nhau chơi Một mai cá nước chim trời gặp nhau.
	Kẻ bứt cỏ ngựa ngồi đầu cửa ngọ Người bắn con nây(1)ngồi cậy cây non Chàng mà đối được thiếp trao tròn một quan. Con cá có đối nằm trên mút kèo Trai thanh tân đã đối được, tiền cheo mô nà? (1) Con nây: con nai.
	Khi đầu thiếp tính đi về Bây giờ thiếp phải liệu bề ra đi Khi hồi thiếp tính đi ra Bây giờ thiếp phải liệu bề đi lui Kêu chi ai hỡi là ai! Thân này dạ chịu lạc loài thì thôi Khen ai miệng mật khéo dồi Cắt lìa ân ái như mài lưỡi gươm Trách ai đặng cá quên nơm Đặng chim quên ná, mai hôm khác lòng Giận ai chưa thoát khỏi vòng Đem dây thối địt lại tròng vào lưng Thương ai công khó nửa chừng Trăm năm rơi luỵ, tang thương một giờ.
	Lá thắm đã trôi về bến khác Tơ đào này buộc lạc nhau rồi! Khuyên ai đừng có nhiều lời Em như cá đã mắc mồi rồi đâu!
	Làm chi cao cách rứa bạn mồ Thiếu chi nơi cho én đậu, thiếu chi hồ cho cá ăn.
	Lắng nghe nàng nói như màu Tháng chạp rùng kéo cá rầu, lành canh Bẹ dày cho chí thu lanh Cá lẹp, tôm sắt lại dành hố đao Hố rồng, hố hột(1) nhiều sao Đắt thì anh bán, rẻ vào thùng khoang Bổng nay gặp được cô nàng Con nhà thảo thuận trong làng xưa nay Chưa ai kết ngãi xướng tuỳ Hay là bác mẹ nay thì cấm ngăn Hay là ông Nguyệt dùng dằng Mà xe anh lại chơi trăng trước nhà? Nàng về thưa với ông bà Để anh kiếm lễ lên nhà vấn danh. BK Lắng nghe nàng nói cũng xinh Một chạp gõ lại giao đanh ca mòi. Ai ơi, đứng lại mà coi Thợ chèo, bạn ngoáy ngoài khơi cũng tình Khen thay chút nỗi cô mình Thuyền kia mỏng lái, lênh đênh giữa vời Thợ tài, bạn mạnh, mình ơi Thương em là gái nắng nôi dãi dầu.
	Lấy anh ăn cháo hột đào Uống chè Tiên tử nằm võng đào màn the Qua đông rồi lại sang hè Rồi anh lại sắm nhiều the cho nàng Thoạt tiên anh sắm một cái nhà ngói năm gian Tứ vi bít đốc cửa bàn, nàng ơi! Gian giữa anh để thờ Trời Hai gian để khách vãng lai ra vào Một gian cung cấm động Đào Một gian để lối đi vào Thiên Thai Vườn anh những trúc cùng mai Quít cam cùng bưởi lại hai cây hồng Hoa thiên lí, giàn trầu không Cá vàng thả bể, em trông cho tường Sắm lược anh lại sắm gương Ông vôi bình phấn, khăn vuông bịt đầu Dao chuôi ngà em lấy bổ cau Xà cừ khảm tráp đựng trầu đi chơi Tràng kỉ anh sắm một đôi Chấn song con tiện hành ngơi trong nhà Đồng hồ treo cột giữa nhà Mâm son, bát bít, đũa ngà thiếu chi Sắm cho em sập đá chân quì án thư dàn mặt, em thì ngồi chơi Lại nuôi mấy đứa ở bồi Sớm trưa cơm nước hầu tôi với nàng.
	Lấy chồng Trịnh Mễ(1) làm chi? Đồng sâu ruộng hiếm, lội khe trèo rừng Ở đây cơm chạu(2) cá chưng (3) Tha hồ chả phải cầm chừng mà lo. CDTH 4 (1) Trịnh Mễ: một làng ở chân núi Nưa, Thanh Hoá. (2) Cơm chạu: là cơm gạo chạu, một thứ gạo như gạo dự, gạo chăm. (3) Cá chưng: cá xắt khúc kho kĩ.
	Lỗi lầm vì cá trích ve Bát đầy thì ít, bát vơi thì nhiều.
	Lòng riêng nhớ mẹ thương cha Bóng chim tăm cá biết là tìm đâu Trong vòng binh lửa dãi dầu Bơ vơ lưu lạc bạn bầu cùng ai.
	Lưỡi câu anh đã uốn vừa Sợ lòng bác mẹ lọc lừa nơi nao Bắc thang lên hỏi thiên tào Rằng cô bán cá rẽ vào duyên ai(1) (1) Rẽ vào duyên ai: người ấy sẽ lấy ai?
	Má ơi đừng đánh con đau Để con bắt ốc hái rau má nhờ Má ơi đừng đánh con đau Để con hát bội làm đào má coi Má ơi đừng đánh con hoài Để con câu cá nấu xoài má ăn. BK Má ơi đừng đánh con đau Để con hát bội làm đào má coi Má ơi đừng đánh con đau Để con bắt cá nấu xoài má ăn.
	Má ơi, đừng đánh con hoài Để con đi câu cá nấu xoài má ăn.
	Mắm ngon chấm cá liệt Em có chồng rồi bảo thiệt anh hay.
	Mấy đời chỉ trắng bằng vôi Ai thương ai nhớ bằng đôi đứa mình Bạn ơi! thức ngủ làm thinh Dậy đây anh kể sự tình cho nghe Ai làm chén nọ xa ve Mùa thu đón đợi, mùa hè ngóng trông Tam tứ bề yến bắc nhạn đông Làm sao cho cá chậu xa chim lồng, hỡi ơi!
	Mấy khi nam nữ đua đờn Cá vui với nước, sóng dờn với mây.
	Mấy lâu cách trở giang biên Cá sầu không lội, chim phiền không bay.
	Mẹ ơi! đừng đánh con đau Để con bắt ốc hái rau mẹ nhờ Mẹ ơi! đừng đánh con khờ Để con thả lờ bắt cá mẹ ăn.
	Mẹ em muốn ăn cá thu Bắt anh ra biển mù mù tăm tăm Mẹ em thách cưới một trăm Anh đi chín chục, mười lăm quan ngoài.
	Mình buồn tôi dễ chẳng buồn Cá sông biếng lội, chim trên nguồn biếng bay.
	Mình đừng đặng cá quên nơm Đôi ta gá nghĩa danh thơm ở đời Cóc nghiến răng còn động lòng Trời Sao mình chẳng tưởng mấy lời tôi than? Đờn tranh dây xế, dây xang Anh còn thương bạn, bạn khoan lấy chồng.
	Mình em như cá giữa rào Kẻ chài người lái biết vào tay ai.
	Mình em như cá hoá long Chín tầng mây phủ ở trong da trời - Anh đây lục trí thần thông Vạch mây đón gió bắt rồng cỡi chơi.
	Mình em như con cá giữa vời Ai mau tay thì được ai chậm lời thì thôi.
	Mình em như con cá trong thùng Ai khéo nơm thì được, ai vẫy vùng thì bương.
	Mình rằng mình quyết lấy ta Để ta hẹn cưới hăm ba tháng này Hăm ba nay đã đến ngày Ta hẹn mình rày cho đến tháng giêng Tháng giêng năm mới chưa nên Ta hẹn mình liền cho đến tháng hai Tháng hai có đỗ có khoai Ta lại vật nài cho đến tháng tư Tháng tư ngày chẵn tháng dư Ta lại chần chừ cho đến tháng năm Tháng năm là tháng trâu đằm Ta hẹn mình rằm tháng sáu mình lên Tháng sau lo chửa kịp tiền Bước sang tháng bảy lại liền mưa Ngây Tháng bảy là tháng mưa Ngâu Bước sang tháng tám là đầu trăng thu Bước sang tháng chín mù mù mưa rươi Tháng chín là tháng mưa rươi Bước sang tháng mười đã đến mùa đông Quanh đi quẩn lại em đã có chồng Như chim trong lồng, như cá cắn câu.
	Mồ côi cha đốn cây bần Chẳng cho ghe cá đậu gần ghe tôm.
	Mù u nhỏ rễ ăn bàn Sợ mình nói gạt, qua đàng đó thôi Phụng hoàng chắp cánh bay xuôi Liệu bề thương đặng mình ơi tôi chờ Nước lên khỏi bực tràn bờ Thương thì thương vậy, biết chờ đặng không? Đặng không, tôi cũng gắng công Đợi bao con cá hoá rồng sẽ bay Gặp mình thôi may quá là may Trông mong cho trời tối để bắt tay đặng về.
	Mưa dông nắng đất, cá cất len đồng Chị em người ta có chồng lả rả Mình không lấy chồng còn đợi ai chăng? Tối trời đom đom chớp giăng Xa em một bữa mấy cái khăn ướt dầm.
	Mưa từ Ba Dội(1) mưa ra Mưa khắp thiên hạ, mưa qua Đồn Vàng(2) Gió đưa quanh đưa về Hùng Nhĩ(2) Bây giờ đây anh nghĩ làm sao? Trận này rồng cá kết giao. (1) Ba Dội: đèo Ba Dội thuộc tỉnh Ninh Bình, giáp với Thanh Hoá. (2) Đồn Vàng: Đồn của Pháp lập ra, trước đây ở huyện lị Thanh Sơn, tỉnh Vĩnh Phú, nay là nông trường Phú Sơn (3) Hùng Nhĩ: xưa là Hùng Nhĩ thuộc huyện Thanh Sơn, thường kết nghĩa với xã Bảo Vệ, huyện Tam Nông(cũ), Vĩnh Phú. Nhưng xã này xưa kia thường năm nào cũng tổ chức hát ghẹo với nhau.
	Mùa xuân nói với mùa thu Đứa khôn nói với đứa ngu cực lòng Tưởng là bột lọc nấu với nước lạnh trong Hay đâu bột lọc nấu với rau rong ngoài đìa Chén bịt lại dọn bằng nia Độc bình khay cẩn dọn rìa chõng tre Tiếc con chim phượng hoàng ở lộn với le le Chiếu bông để tạm ngoài hè khó coi Bột sam nấu với măng vòi Bún tàu lại nấu với cá mòi nhãi ranh Tiếc duyên nàng gặp đến anh Gặp chị không xứng, thất thanh thiên hạ cười.
	Mừng chàng nho sĩ đến chơi Vũ Môn cá nước thảnh thơi đua tài - Mừng nàng chân giậm tay đưa Miệng cười mắt liếc, tình tơ tơ tình - Mừng chàng bước tới Kim Liên(1) Bạch liên trắng bạch, hồng liên đổ hồng - Mừng nàng dựa áng xuân tiêu Thanh tiêu xanh biếc, tử tiêu tía vàng. (1) Kim Liên: một làng ở Nam Đàn, trước đây có bàu Đầm trồng rất nhiều sen.
	Mười giờ cửa bể, cô nàng! Cửa nào lắm cá anh quăng chài vào Mười hai cửa bể, nàng ơi! Gửi thư thư mất, gửi lời lời bay.
	Muốn ăn cơm trắng cá chim Thì về thụt bễ, đi rèn với anh.
	Muốn ăn cơm trắng cá kho Trốn cha chốn mẹ xuống đò cùng anh.
	Muốn ăn cơm trắng cá thèn Thì về Đa Bút(1) đi rèn với anh Một ngày ba bữa cơm canh Tối về quạt mát cho anh ngồi rèn. (1) Đa Bút: một thôn ở phía đông nam huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hoá. Trước đây Tống Duy Tân khởi nghĩa chống Pháp lấy Đa Bút làm một cứ điểm. Có người cho Đa Bút ở Hậu Lộc, Thanh Hoá.
	Nàng đứng ở đó làm chi Nàng về bể mà đi kéo rùng Nhà tôi nghề giã, nghề sông Lặng thì tôm cá đầy trong, đầy ngoài Cá trắng cho chí cá khoai Còn như cá lẹp, cá mai cũng nhiều Quí hồ nàng có lòng yêu Cái đường đi lại còn nhiều khi ta Nàng về thưa với ông bà Có cho nàng lấy chồng xa hay đừng?
	Nàng như chim nọ đang bay Anh như con cá mắc rày lưới giăng.
	Nào khi thiếp một đàng, chàng một ngả Bầng khuâng như con cá hiệp vầy Thiếp gặp đặng chàng giữa hội trời mây Trước là họi ngộ sau kết nghĩa sum vầy nợ duyên.
	Ngày ngày ra đứng bờ ao Trông cá cá lặn trông sao, sao mờ Trông người, người vẫn làm ngơ Trông sao, sao mờ, em biết trông ai! Răng đen còn có khi phai Má hồng khi nhạt, tóc dài khi thưa Ở đây lấy đấy đương vừa Người còn kén chọn hay lừa nơi nao?
	Nghe tin anh buôn bán tài tình Đố anh đếm được con cá kình mấy xương? - Em về đếm mạ trỉa nương Thì đây anh đếm được mấy xương con cá kình.
	Nghe tin anh hay hát hay hò Đố anh đếm được cổ cò mấy lông - Em về đếm cá dưới sông Anh đây sẽ đếm được lông cổ cò.
	Nghĩ con cá lí ngư nó cũng không như thân thiếp Chờ cho mãn kiếp tu được hoá rồng Thôi anh đừng mong vợ mong chồng Để cho em xa lánh bụi hồng gió trăng.
	Ngó lên trên trời thấy cặp cu đương đá Ngó ra ngoài biển thấy cặp cá đương đua Biểu em về lập chùa thờ cha. BK Ngó lên trời thấy cặp cu đương đá Ngó xuông biển cặp cá đương đua Anh về lập miếu thờ vua Lập trang thờ mẹ, lập chùa thờ cha.
	Ngó lên trời thấy một đám mây bạch Ngó xuống lòng lạch thấy con cá chạch đỏ đuôi Nước chảy xuôi, cá buôi lội ngược Anh mảng thương nàng biết được hay không?
	Ngó lên trời thấy sao, trăng tứ viện Ngó ra ngoài biển thấy chim liệng, cá đua Em thề với anh cho biết miễu, hết chùa Ai cho em uống một thang thuốc bùa mà em mê?
	Ngó lên trời, trời cao lồng lộng Ngó xuống đất, đất rộng mênh mông Biết rằng chừ cá gáy hoá rồng Đền ơn thầy mẹ ẵm bồng ngày xưa.
	Ngó ra ngoài biển mù mù Thấy anh câu đục, câu đù(1) mà thương. (1) Đục, đù: 2 loại cá nhỏ, rẻ tiền.
	Ngó ra ngoài biển mù mù Ngồi buồn xe chỉ, chạm dù cánh dơi Bướm bay mỏi cánh bướm rơi Cá đua hết nước tìm nơi vũng chà Hồi nào em thề nguyện với qua Bây giờ em dứt nghĩa, em ra lấy chồng.
	Ngồi buồn bắt cá câu chình Suy qua nghĩ lại chạnh tình người xưa.
	Ngồi buồn chặt thép uốn câu Đốn cần, xe nhợ, buộc phao, mắc mồi Trải chiếu ra ngồi Bờ sông đủng đỉnh Là chốn thanh nhàn Là chốn ngao du Cá vược cá thu Nghe mồi tìm lại Cá ở dưới bãi Cá trắng như bông Anh trông xuống sông Buồm rung gió thổi Kẻ lặn người lội Kẻ chắn người đăng Nước bạc lăn tăn Phao chìm chuyển động Giật lên mau chóng Kẻo cá nhả ra Mình lấy được ta Bõ công ao ước Ta lấy được mình Thoả dạ ước ao Bõ công anh đốn cần, xe nhợ, buộc phao, mắc mồi.
	Ngồi buồn chặt thép uốn câu Chặt cần, xe chỉ, buộc phao, mắc mồi Trải chiếu ra ngồi bờ sông bến mát Anh ngồi trên bến, cát trắng như bông Anh mang xuống sông, buồm rung gió thổi Kẻ lặn người lội, kẻ chắn người đăng Nước đục băng lăng, phao chìm cần động Giật lên mau chóng, kẻo cá nhả mồi Mình lấy được ta, bõ công ao ước Ta lấy được mình, khỏi ước không ao.
	Ngồi buồn giở sách ra coi Tuổi anh tuổi Ngọ, tuổi tôi tuổi Mùi Hai ta tốt lứa đẹp đôi Rồng mây cá nước duyên Trời đã xe.
	Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương.
	Ngồi buồn xe chỉ uốn câu Chỉ xe chưa đặng, cá lần ra khơi.
	Ngồi rồi chăn chiếu trải êm Chiếu trải nằm thềm, muỗi cắn tứ tung Yêu nhau thì bảo nhau cùng Tôi nhắn lời nọ, người dùng lời kia Vì chuôm cho cá bén chà Vì người tôi được vào ra chốn này.
	Ngồi trên hòn đá buông câu Bởi vì ai xui giục, cá sầu không ăn.
	Ngóng lên rừng thấy con chim chiền chiện Ngóng xuống bể thấy cá liệng tứ bề Ước sao đặng chữ phu thê Anh chồng em vợ đi về đôi ta. BK Ngó lên rừng thấy con chiền chiện Ngó xuống biển thấy cá liệng tứ bề Mong sao trọn nghĩa phu thê Anh chồng em vợ đi về có nhau.
	Người ngoan lên bãi hái chè Hái dăm ba lá xuống khe ta ngồi Chim khôn chết mệt vì mồi Người khôn chết mệt vì lời nhỏ to Chim khôn tránh lưới mắc dò Cá khôn tránh mãi, lững lờ mắc đăng Người ngoan yêu đến tôi chăng?
	Người ta chọn cá nấu canh Em đây chỉ chọn một anh tượng đồng.
	Nhà người có bụi chuối non Tôi xin đánh tỉa trăm con về trồng Nhà người những trúc cùng thông Hoa lan, hoa huệ, hoa hồng nở ra Nhà người ở gần hay xa? Cách tổng, cách xã, hay là cách sông? Xa xôi cách mấy quãng đồng? Để tôi bỏ việc, bỏ công đi tìm Tìm người như thể tìm chim Chim ăn bể bắc, tôi tìm bể đông. BK - Sau dòng này, có nơi hát thêm: Tìm người như vợ tìm chồng Bây giờ cá nước chim lồng gặp nhau.
	Nhạn lạc bầy hai ngả kêu sương Cá ao hồ trông nguyệt, đêm trường qua trông em.
	Nhiều người một mặt hai lòng Nói thì nói vậy, chớ không giữ lời - Em đừng nghi ngại em ơi! Lòng em chứng có đất trời thấu tri - Chớ thề chớ thốt làm chi Miễn là lời hứa nhớ ghi cho bền - Chứng cùng thiên hạ địa đôi bên Nỡ nào ở bạc mà quên cho đành - Thương sao thương mặt, thương đành Hay là căn nợ để dành cho tôi - Phụ mẫu già để lại tôi nuôi Bấy lâu cam chịu cui côi một mình - Vô duyên thác trước cho trọn tình Phụ mẫu rằng:"Bởi sầu mình thác oan" - Mình sầu còn chỗ thở than Tôi sầu chẳng khác nhang tàn đêm khuya - Cá bã trầu ăn bọt thia thia Đôi ta thương chắc, phân chia tại trời - Đêm khuya thơ thẩn mình tôi Ruột bầm gan tím vì lời mình than - Đàn kêu cống xự hồ xang Lòng tôi thương bạn, biết chăng bạn vàng?...
	Nhìn nàng nước mắt thấm bâu Nhạn bay cao bắn với, cá ở ao sâu câu ngầm.
	Nhìn nàng nước mắt thấm bâu Nhạn bay bắn với, cá ở ao sâu câu ngầm Bởi nghe ai dối trá mắc lầm Vàng rơi khó kiếm, chân trầm khôn theo.
	Nói mà chơi vậy chớ, gió thổi hiu hiu Lục bình trôi riu ríu Anh đừng bận bịu bớ điệu chung tình Con nhạn ba cao khó bắn Mà con cá ở ao huỳnh cũng khó câu.
	Núi kia ai đắp nên cao Sông kia bể nọ ai đắp mà sâu? Vì ai cá chẳng bén câu Lược chẳng bén đầu, chỉ chẳng bén kim Muốn ăn mơ nổi mận chìm Anh cũng lặn lội đi tìm về cho Thế gian thấy bán thì mua Biết rằng mặn nhạt chát chua nhường nào.
	Nước chảy re re, con cá he nó xoè đuôi phụng Anh xa em rồi, trong bụng còn thương.
	Nước chảy xuôi con cá buộc lội ngược Nước chảy con cá vược lội ngang Hẩm hiu thiếp chẳng gặp chàng Thôi thì coi nhau như Lưu Bình Dương Lễ, cho trọn vẹn cả hai đàng đó anh.
	Nước chảy xuôi con cá buôi lội ngược Nước chảy ngược con cá vược lội xuôi Anh với em xa cách ngậm ngùi Mong cho gặp mặt xác vùi cũng ưng.
	Nước chảy xuôi con cá buôi lội ngược Nước chảy ngược, con cá vược sang ngang Thuyền em vào bến Lại Giang(1) Sao thuyền anh lại ngược đàng Quảng Nam Hay là anh đã ra dạ phụ phàng? (1) Lại Giang: bến sông ở Bình Định.
	Nước chảy xuôi con cá buôi lội ngược Nước chảy ngược con cá vược lội ngang Thuyền em cập bến Thuận An Thuyền anh lại vượt lên ngàn đó anh ơi!
	Nước đứng mà đựng chậu thau Tiếc mâm sơn tử đơm rau thài lài Tiếc em da trắng tóc dài Cha mẹ ép gả cho người phàm phu Mình vàng xuống tắm ao tù Người khôn ở với đứa ngu bực mình Qua đình nghiêng nón trông đình Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu Khi nào nước đục cơm thiu Chồng con chưa mấy, bỏ liều cho ta Trông em chẳng thấy em ra Anh ngồi anh đợi sương sa lạnh lùng Đêm nằm cởi áo đắp chung Sao em không đắp lại vùng áo đi Thương em kịp thuở thì xuân xanh Bữa cơm có cá có canh Sao không mát dạ, vương anh làm gì.
	Nước không chân sao rằng nước đứng Cá không giò sao gọi cá leo Anh mà đáp trúng, em thả chèo đợi anh - Ghe không tay, sao kêu ghe vạch Bánh không cẳng, sao gọi bánh bò Anh đã đáp trúng nói ngay giờ em nghe.
	Nước lên bè anh xuôi Một đàn cá gáy(1) vẫy đuôi hồng hồng Gái em chưa chồng Là hoa dâm bụt Trai anh chưa vợ Là búp măng tơ Anh đánh bàn cờ(2) Bên nam bên nữ Trong sách có chữ: Chữ hiếu chữ trung Ngồi giữa đình trung Bao lơn con tiện(3) Chiếu anh chiếu miến(4) Võng anh võng đào Làng nước trông vào Con nhà phú quí Con tốt con sĩ Kéo ra hai hàng Pháo mã dàn ngang Cho xe lội nước(5) Rước xe về thành(6) Ai về quê cũ với anh thì về? Có sập để kề Có võng mắc ngang Giường trên phản dưới Cây cam rười rượi(7) Trước cửa anh ra Của bác mẹ ta Với lại của anh tương tậu(8) Đôi bên giường dạo(9) Trong sáo ngoài màn Muốn lấy chồng quan Lên voi xuống ngựa Muốn lấy chồng chúa? Quạt đỏ tàn xanh Em thuận lấy anh Dầm mưa dãi nắng Nắng đổ lên đầu Mồ hôi đổ xuống Thường an em luống Ra ngẩn vào ngơ Lênh đênh duyên hững phận hờ Bè xuôi nước ngược bao giờ gặp nhau! (1) Cá gáy: cá chép. (2) Đánh bàn cờ: có nghĩa là chơi cờ. (3) Bao lơn: lan can, can tiện, những chấn song tiện bằng gỗ, đóng vào bao lơn. (4) Chiếu miến: một loai chiếu tốt, làm bằng cói nhỏ và trắng, dệt rất công phu. (5) Xe lội nước: cho con xe(tên một quân cờ) sang hà (ranh giới giữa 2 thế trận trong bàn cờ). (6) Thành: vì trí và đường đi của tướng sĩ trong bàn cờ. (7) Rười rượi: xanh tốt và rườm rà. (8) Tương tậu: mua sắm. (9) Giường dạo: chỉ chung giường chiếu; từ dạo dùng như một từ đệm.
	Nước lên cho bóng lên theo Anh giàu có của, em nghèo có công. BK Nước lên cho cá lên theo
	Nước lên con cá đối theo lên Nước rặc(1), con cá đối nằm trên miệng bờ Thương con cá kia khỏi nước chịu khô Thường cho anh những trông chờ uổng công. (1) Rặc: cạn khô
	Nước lên đầu cống chảy xuôi Có con cá gáy đỏ đuôi hồng hồng Gái em chưa chồng, còn mong đi chợ Trai anh chưa vợ, mong mỏi làm sao Miếng trầu anh trao Lòng em chưa mộ Giàu duyên, giàu số Giàu mẹ, giàu cha Giàu đâu đến ta Mà ta lưỡng lự Mười lăm mười bảy Làm chả nên giàu Nói có trước sau Cho chị em biết Vâng thì ăn hết Nghĩa ở đang còn Ra đàng hỏi con Nào ai hỏi của Hỏi thật em rày Mấy gái mấy trai Lời nói thưa ngài: Trai năm gái bảy Trai thời học chữ Gái giữ nghề buôn Lấy đâu dâu khôn Xem bằng con gái Chàng rể có ngãi Xem bằng con trai Em tham giàu để khó cho ai?
	Nước lên khỏi bậc tràn bờ Thương thì nói vậy, biết chờ đặng không? Đặng không tôi cũng gắng công Chừng nào ao cá hoá rồng sẽ hay.
	Nước mắm ngon chấm con cá liệt Em có chồng rồi nói thiệt anh hay.
	Nước mắm ngon dầm con cá đối Nhắn với nàng đợi tối anh qua.
	Nước ngược, con cá vược(1) cũng hồi đầu(2) Lòng em như đá tảng(3), khiến anh sầu lắm thay Chốn này nước nước, mây mây Chim đàn cá lũ, anh chẳng khuây chút nào. (1) Cá vược: một loại cá khoẻ, dữ ở nước ngọt. (2) Hồi đầu: quay đầu trở lại. (3) Đá tảng: phiến đá vuông kê dưới chân cột nhà cho vững. Lòng như đá tảng ý nói vững vàng, khăng khăng không lay chuyển được.
	Nước sông còn đỏ như vang Nhiều nơi lịch sự hơn nàng, nàng ơi Nước sông cuồn cuộn chảy xuôi Có con cá giếc đỏ đuôi theo mồi.
	Nước sông cuồn cuộn chảy xuôi Có con cá giếc đỏ đuôi theo mồi Gặp em, thấy khéo miệng cười Thấy xinh con mắt, thấy tươi má hồng.
	Nước trong cá chẳng ăn mồi Đừng câu mà mệt, đừng ngồi mà trưa.
	Nước trong cá lội thấy vi Anh câu không được cũng vì sóng xao.
	Nước trong cá lội, thấy kì Thấy em ăn nói ngoan nghì anh thương.
	Nước trong cá lượn bên bờ Hỏi em mấy tuổi mà chưa lấy chồng?
	Nước trong giếng đá, cá lội thấy hình Thấy em có nghĩa, động tình anh thương.
	Nước trong xanh thả con cá vàng Nào ai đánh đục cho chàng ngẩn ngơ.
	Nước trong thấy cát mờ nờ Bủa câu đã lỡ, cá chờ mồi ai?
	Nước trong thấy đá, cá lội thấy hình Có đôi cũng vậy, một mình cũng xong.
	Nước xanh xanh chảy quanh cồn cát trắng Con chim phượng hoàng rày vắng tiếng kêu Ơi người thương ôi! Ta nhắn một đôi điều Dẫu mà mai quán, chiều lều, cũng ưng Con cá thia lia giỡn bóng lăng xăng trong hồ.
	Ớ em ơi! Tới đây cận thuỷ xa ngư Chừ hỏi thăm con cá nó đã vào lừ mô chưa.
	Ra về én bắc, nhạn đông Đôi bên đôi ngả, lệ hồng tuôn rơi Lắng tai nghe tiếng bạn cười Lòng còn bát ngát Nghe tiếng bạn hát Ngước mắt trông lên Ông Bụt thờ trên Gió đưa mát lạnh Dạ em thương ai Trong chừng dưới bến Đưa thư cho đến Gửi bức thư trầm Mượn cá hỏi thăm Cá lững lờ dưới nước Em ngồi em ước Nhân ngãi tới đây Cơn sầu đã khuây Cơn buồn đã hết Anh đừng tham tiếc Vui cảnh non bồng Lâu về kẻ nhớ người mong.
	Rộng đồng mặc sức chim bay Biển hồ lai láng, cá bầy đua bơi Bao giờ cho đặng thảnh thơi Tay bưng chén cúc, miệng mời phu quân.
	Sớm mai anh ngủ dậy Anh súc miệng, anh rửa mặt Anh xách cái rựa quéo Anh lên hòn núi quẹo Anh đốn cây củi còng queo Anh than với em, cha anh khó mẹ anh nghèo Đôi đũa tre yếu ớt, không dám quèo con mắm nhum(1). (1) Con mắm nhum: cá làm mắm.
	Sông dài cá lội biệt tăm Phải duyên chồng vợ, ngàn năm cũng chờ.
	Sông sâu cá lặn mất tăm Chín tháng cũng đợi, một năm cũng chờ Sông sâu cá lặn vào bờ Lấy ai thì lấy đợi chờ ta chi.
	Sông sâu cá lặn vào bờ Lấy ai thì lấy đợi chờ nhau chi.
	Sông sâu cá lội lờ mờ Biết anh mấy tuổi mà chờ đợi anh.
	Sông sâu cá lội mất tăm Chín tháng cũng đợi, mười năm cũng chờ.
	Sông sâu cá lội mất tăm Chín tháng cũng đợi, một năm cũng chờ Chờ anh chờ ngẩn chờ ngơ Chờ hết mùa mạn, mùa mơ mùa đào Chờ anh cho tuổi em cao Cho duyên em muộn má đào em phai.
	Sông sâu cá lội ngù ngờ Biết em có đợi mà chờ uổng công.
	Sông sâu cá lượn mất tăm Dẫu em bé nhỏ cũng chờ trăm năm.
	Sông Tiền Đường cá lội giao đuôi Kiều thương Kim Trọng giả như tui thương mình.
	Tay anh cầm cần câu trúc, sợi nhợ thau Anh câu con cá biển, chớ cá bèo anh không câu.
	Tay anh cầm cần câu trúc, sợi nhợ thau Anh câu con cá biển, chớ cá bèo anh không câu.
	Tay cầm cái dát nắm nan Vừa đi vừa hát, vừa đan cái lờ Rách ai ăn mít bỏ xơ Ăn cá bỏ lờ, ở dạ bạc đen Ngồi buồn rọc lá gói nem Cô chị trốn mất, cô em tôi hò Ngồi buồn rọc lá gói giò Cô chị trốn mất, tôi hò cô em.
	Tay cầm dao mác Tay vác nắm nan Lên chùa thanh vắng tôi đan cái lờ Hỡi người ăn mít bỏ xơ Ăn cá bỏ lờ có nhớ tôi chăng?
	Tay cầm dao mác nắm nan Lên chùa Tiên Tích mà đan cái lờ Bây giờ được cá quên lờ Được người thì chẳng đợi chờ đến ai.
	Tay lại bắt tay luỵ rơi ngang má Mặt lại nhìn mặt thảm quá Trời ơi! Mấy lâu ni chim lượn, cá khơi Bắt tay mà hỏi đôi lời đặng không?
	Tay anh nắm con dao sắc Cắt chín lát gừng bỏ vô thang thuốc sắc lại bảy phân Tay mặt anh bưng chén thuốc, tay trái anh khoát màn Cúc Hoa (1) ơi, em uống chén thuốc này cho nạn khỏi tai qua Kẻo con mồ côi mẹ, lấy ai cá vẽ cơm và mà nuôi con. (1) Cúc Hoa: nhân vật chính của truyện Tống Trân Cúc Hoa.
	Thà rằng chẳng biết cho đừng Biết ra dan díu nửa chừng lại thôi Con sông bên lở bên bồi Một con cá lội mấy người buông câu!
	Thân em như cá lội tranh mồi Em tìm nơi sông lớn, vịnh bồi ẩn thân. - Anh đây như thể lão chài Vực sâu anh thả lưới, bãi lài (1) anh buông câu. (1) Lài: có độ dốc thoai thoai.
	Tháng hai cho chí tháng mười Năm mười hai tháng em ngồi em suy Vụ chiêm em cấy lúa di Vụ mùa lúa dé, sớm thì ba trăng Thú quê rau cá đã từng Gạo thơm cơm trắng chi bằng tám xoan Việc nhà em liệu lo toan Khuyên chàng học tập cho ngoan kẻo mà.
	- Thầy anh hay chữ hỏi thử đôi lời Cây cỏ chi không lá, con cá gì không xương? - Thầy em hỏi tức anh nói phứt cho rồi Cây cỏ năn không lá con cá hoạ không xương - Thầy anh hay chữ hỏi thử đôi hàn Tiết Đinh San sao dám gương giàng bắn cha? - Tử Nhơn Quí nằm dưới gốc đa Hoá hình cọp bạc, Tiết Đinh San bắn lầm.
	Thấy em đẹp nói đẹp cười Đẹp người đẹp nết lại tươi răng vàng Chân em đi dép quai ngang Mặt vuông chữ điền liền vành cá trôi Ta thương mình lắm mình ôi Cá chết về mồi khốn nạn đôi ta.
	Theo nhau cho trọn lời vàng đá Không hay chừ kẻ Á, người Âu Gối loan chẳng đặng giao đầu Con chim bơ vơ núi Ngự, con cá thảm sầu sông Hương..
	Thiếp như cá ở Biển Đông Chờ khi nước cạn, hoá rồng lên mây - Phải chi anh có phép thần thông Ngăn mây đón gió, bắt rồng cưỡi chơi.
	Thiếp trông chàng như cá hạn trông mưa Như con trông mẹ chợ trưa chưa về.
	Thôi thôi đừng nói mà buồn Cá lui về biển, chim ngược nguồn kiếm đôi.
	Thôi thôi từ tạ biển vàng Cá lui về sông Vịnh, chim ngược ngàn kiếm đôi.
	Thuốc nam thuốc bắc, thuốc xắt cho nhỏ Địa liền gừng gió vị nọ vị kia Dầu mà trời đất phân chia Đôi ta như cá dưới đìa đừng xa.
	Thương ai em nói khi đầu Để cho thầy mẹ ăn trầu một nơi Ăn trầu người ta như chim mắc nhợ Uống rượu người ta như cá mắc câu.
	Thương em ruột nát da vàng Cá dưới sông ngơ ngẩn, cây trên ngàn héo hon.
	Thương mình lắm lắm mình ơi! Cá chết vì mồi, khốn nạn thân anh.
	Thuỷ để ngư, thiên biên nhạn Cao khả xa hề, để khả điếu Chỉ xích nhân tâm bất khả phòng(1) E sau lòng lại đổi lòng Nhiều tay tham bưởi chê bòng lắm anh. (1) Thuỷ đê ngư, thiên biên nhạn, Cao khả xa hề, đê kha điếu, Chỉ xích nhân tâm bất khả phòng: cá dưới đáy nước, chim bên chân trời, cao có thể bắn, thấp có thể câu, lòng người đâu chỉ trong gang tấc cũng không thể đề phòng.
	Thuyền dời bến khác Tơ hồng buộc nơi rồi Anh đừng than thở i ôi! Em đà như cá no mồi khó câu.
	Thư một bức gửi người thục nữ Bức thư tình nhắn gửi chim Thư gửi cá còn e dạ cá Thư gửi chim còn sợ lòng chim Anh nói với người có lạ chi không ? Nàng như hoa quế hoa thông Anh như hoa cúc, hoa lí sánh cùng lứa đôi Đừng thấy vắng mặt mà nguôi tấm lòng Miếng trầu nên đạo vợ chồng Đem nằm mơ tưởng thấy cùng ở bên Hỏi làng, hỏi họ hỏi tên Hỏi thăm ông bà trường mạnh mời lên xơi trầu.
	Thuyền thúng là thuyền thúng ơi! Có về Đặng Xá cho tôi về nhờ Chèo đò lên bãi Dương Khê Thuyền nan chắp cánh gió đưa đằng đằng Tôi chèo thuyền lên bãi bắt con cá lăng.
	Tiếc cho con tôm rằn nấu với ngọn rau má Tiếc cho con cá bống thệ đem nấu với ngọn lá cỏ hôi Tiếc công ơn thầy với mẹ trau điểm phấn dồi Em ra đi lấy chồng không đặng hai chữ cân đôi với chồng.
	Tiếc công anh chẻ nứa đan lờ Để cho cá vượt lờ nó đi.
	Tiếc công anh xe sợ nhợ uống cây cần Xe rồi sợ nhợ, con cá lần ra khơi.
	Tiếc công lao đào ao thả cá Ba bốn năm trời người lạ tới câu.
	Tìm duyên mà chẳng thấy duyên Mất niêu cơm trắng chín tiền cá rô. BK - Một niêu cơm tám chín tiền cá rô.
	Tình cờ anh gặp nàng đây Như cá gặp nước, như mây gặp rồng Rồng gặp mây, bán vân bán vũ Cá gặp nước, con ngược, con xuôi Chồng nam vợ bắc anh ơi! Sao anh chẳng lấy một người như em?
	Tình cờ gặp được nàng đây Như cá gặp nước như mây gặp rồng.
	Tối qua cửa phượng loan phòng Một mình vò võ, trăng tàn, sao khuya Tôi xin kết ngãi đi về Nên chăng người nói, chớ hề ngó ngang Tôi xin kết ngãi lan vàng Bõ công vàng sắt, bõ lòng chắt chiu Bõ công vàng đá nâng niu đêm ngày Đương còn ngọc đúc doi doi Má tô phấn điểm sóng bày trên ngai Anh bước chân ra cá nhảy nhạn sa Chim bay về, nhan sắc anh đáng lạng vàng Miệng tiếng anh cười nở cánh hoa sen Tôi xin kết ngãi Châu Trần Kìa như con nhện mấy lần chăng tơ.
	Tôm rằn lột vỏ bỏ đuôi Gạo như An Cựu (1) mà nuôi mẹ già Mẹ già là mẹ già anh Em vô bảo dưỡng cá canh cho thường Mẹ già như chuối bà hương Như xôi nếp một, như đường mía lau. (1) An Cựu: có nơi ghi "Gạo de An Cựu", một thứ gạo thơm ngon xưa được dâng lên vua, được gọi là gạo tiến, chuyên trồng ở cánh đồng An Cựu, phía nam của Huế.
	Trách ai đặng cá quên nơm Đặng chim bẻ ná, quên ơn sinh thành. BK -Đựng chim bẻ ná, quên ơn vội thù.
	Trăm thức hoa đua nở về tiết tháng giêng Có bông hoa cải nở riêng tháng mười Trăm cành hoa cười, trăm nụ bông hoa nở mùa xuân sang Đàn con yến trắng, dập dìu đàng ong Con chim kia sao khéo não nùng Cuốc kêu gióng giả, như nung dạ sầu Gió nam hây hây lúc ban chiều Một đàn bướm trắng dập đìu trên non Đêm đông trường nghe vượn ru con Vượn hót ru con, cá khe lẩn bóng, chim luồn cỗi cây Con ve kêu ong anh tiếng chày Kìa quân tử trúc dạ này bâng khuâng Em như hoa thơm mà mọc góc rừng Thơm cay ai biết, ngát lừng ai hay.
	Trăng lên đến đó rồi tề Nói răng thì nói anh về kẻo khuya - Anh về đi ngủ kẻo khuya Xấu chuôm thì mặc xấu chuôm Trời làm một trộ cá tuôn vô bờ.
	Trên có trăng, dưới có nước, anh giao ước một lời Dẫu trăng lờ nước cạn, trọn đời anh chẳng quên em - Nước có khi trong khi đục Người có kẻ tục kẻ thanh Hễ con cá khôn lựa vịnh, con chim khôn lựa nhành Mặc ai nay đỗ mai dành, bền lòng chờ ngóng chẳng đành bỏ anh.
	Trên rừng có cây bông kiểng Dưới biển có cá hoá long Anh đi lục tỉnh giáp vòng Tới đây Trời khiến đem lòng thương em Nhớ em tưởng bóng ngày đêm Nhớ răng em trắng má em đỏ hồng Nhớ em vắng vẻ cô phòng Một mình vò võ đem đông lạnh lùng Nhớ em luỵ nhỏ ròng ròng Xe duyên chửa đặng đau lòng Trời ơi Chỉ còn đêm nữa mà thôi Giã từ em ở lại, anh hồi cố hương.
	Trên sơn dưới thuỷ, anh thấy em con cá lí ngư Anh móc mồi cây quăng xuống hàng cừ(1) Để coi bạn ngọc bây chừ về ai. (1) Hàng cừ: hàng cọc cắm ngăn ở hồ, ao sông, ngòi thành từng khoảng để thả lưới, đánh cá.
	Trên trời có sao Tua rua Ở dưới Hà Nội có vua đúc tiền Ruộng tư điền không ai cày cấy Hỏi cô mình ở vậy được chăng? Mười hai cửa bể anh đã cắm đăng Cửa nào lắm cá anh quăng chài vào.
	Trên trời có đám mây xanh Ở giữa mây trắng xung quanh mây vàng Ước gì anh lấy được nàng Để anh mua gạch Bát Tràng về xây Xay dọc rồi lại xây ngang Xây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân Có rửa thì rửa chân tay Chớ rửa lông mày, chết cá ao anh.
	Trèo lên cây bưởi hái hoa Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc Em có chồng rồi anh tiếc em thay Ba đồng một mớ trầu cay Sao anh chẳng hỏi những ngày còn không? Bây giờ em đã có chồng Như chim vào lồng như cá mắc câu Cá mắc câu biết dâu mà gỡ Chim vào lồng biết thuở nào ra.
	Trời đất một vùng Bắc, nam đôi ngả Phận hồng nhan buồn bã thiếp lo Sầu từ bể Sở, sông Ngô Lấy ai săn sóc sớm khuya việc chường Ai làm nam bắc đôi đường Chiếu chăn tếch lác(1), buồng hương lạnh lùng Trời ơi, có tháu tình chăng Một ngày thiếp bén duyên chàng Bướm ong sum họp, phượng hoàng bưa đôi Tưởng rằng trên thẳm dưới khơi Phòng khi lở đất long trời có nhau Ai ngờ chim lưới, cá câu Chơ vơ ai biết ai đâu mà tìm. (1) Tếch lác: quăng bỏ bừa bãi.
	Trời xanh đất đỏ mây vàng Anh đi thơ thẩn gặp nàng thẩn thơ Bấy lâu loan đợi phượng chờ Loan sầu phượng ủ biết cơ hội nào! May chờ rồng cá kết giao Thề nguyền đông liễu, tây đào phòng chung Bây giờ kể đã mấy đông Thuyền quyên sầu một, anh hùng sầu hai Còn non, còn nước, còn dài Còn vè còn nhớ tới người hôm nay.
	Trời xanh dưới nước cũng xanh Trên non gió thổi dưới gành sóng xao Bấy lâu cách liễu trở đào Chim trong lồng chim thảm, cá dưới ao cá sầu.
	Trông anh như bấc trông dầu Như con cá cạn trông chầu trời mưa.
	Trông anh như cá trông sao Ngày trông đêm tưởng chiêm bao mơ màng.
	Trông mây thấy cặp rồng xanh Thương mình thao thức năm canh khóc ròng Thỏ giỡn trăng thỏ lại mắc vòng Mình có lâm nơi sinh tử chốn loan phòng có tôi Sông Tiền Đường(1) cá lội giao đuôi Kiều thương Kim Trọng giả như tôi thương mình.
	Trước không thảo sau nào có thảo Thuyền không ngay, bẻ lái khó ngay Em đây suy cạn lẽ này Thà em ở vá hơn buổi rày lấy anh - Bậu chưa nghĩ kĩ, bậu ti hư vầy Chim uyên ương còn biết kết bầy Cá bi nục còn vầy đôi bạn Chẳng qua bởi vận hạn qua mới xa nàng Chớ ai mà có muốn dứt đàng ngãi nhân.
	Trước mừng chàng như cây có cội Sau vui thay duyên hiệp đạo người Hai ta xin gá tiếng trao lời Dưới sông con cá lội, trên trời con chim bay.
	Từ ngày gặp gỡ giữa đường Nghe lời bạn nói nhớ thương vô chừng Tưởng là thành cơm thành cháo mà mừng Hay đâu cá dời về biển, chim rừng xa bay.
	Từ ngày thiếp bén duyên chàng Dạ như con cá trích mắc vào lưới xưa.
	Vào rừng chẳng biết lối ra Thấy cây núc nác ngỡ la vàng tâm Anh trông em anh cũng yêu thầm Sợ mẹ bằng bể, sợ cha bằng trời Thấy em đẹp nói đẹp cười Đẹp quần đẹp áo lại tươi răng vàng Chân em đi dép quai ngang Mặt vuông chữ điền liền vành cá trôi Ta thương mình lắm mình ơi Cá chết về mối, khốn nạn đôi ta Ngồi buồn trách mẹ cùng cha Trách anh thầy bói rẽ ra đôi đường Ở đây đồng đất phố phường Để anh mua cốm, mua hồng sang sêu Sêu em mối lái làm đều Để cốm anh mốc, để hồng long tai Hồng long tai như quạt long nhài Cầu Ô long nhịp, cửa cài long then Anh tiếc cô mình má phấn, răng đen Để cốm anh mốc để hồng nứt ra Bao giờ cho đến tháng ba Gió thu lại thổi xuân ra cõi ngoài.
	Vào vườn trảy quả cau non Anh thấy em giòn, muốn kết nhân duyên Hai má có hai đồng tiền Càng nom càng đẹp, càng nhìn càng ưa - Anh đã có vợ con chưa Mà anh ăn nói gió đưa ngọt ngào Mẹ già anh để nơi nao Để em tìm vào hầu hạ thay anh Chả tham nhà ngói rung rinh Tham về một nỗi anh xinh miệng cười Miệng cười anh đáng mấy mươi Chân đi đáng nén, miệng cười đáng trăm - Tờ giấy hồng anh phong chữ thọ Anh gửi thư này cả họ bình yên Đầu rồng mà gối tay Tiên Ước gì tay ấy gối lên đầu này Như chim loan phượng ấp cây ngô đồng Một mai nên vợ nên chồng Như cá gặp nước như rồng gặp mây.
	Vì ai cách trở giang biên Cá sầu không lội, chim phiền không bay.
	Vì chuôm cho cá bén đăng Vì tình nên phải đi trăng về mờ.
	Vì mây cho núi lên trời Vì cơn gió thổi, hoa cười với trăng Vì chuôm cho cá bén đăng Vì tình nên phải đi trăng về mờ.
	Xưa rày biệt tích âm hao Hỏi cá chẳng thấy, tin sao vắng trùng Xốn xang dạ ngọc bâng khuâng Ngày thì sầu não, đêm rưng luỵ tràn Nhân nay lặn lội băng ngàn Muốn đi lãnh Bắc, lại sang non Tần Than rằng, ngọc hỡi tình nhân Tôi đi tìm bạn, bạn vàng ở đâu?
	Yên Thái có giếng trong xanh Có đôi cá sấu ngồi canh đầu làng Ai qua nhắn nhủ cô nàng Yêu nhau xin chớ phũ phàng đổi thay.

Hà Nội, năm 2003

Điều chỉnh khi tái bản: tháng 6 – 2009

Điều chỉnh đăng trên vanhien.vn : Tháng 12 năm 2012

TS. Phạm Việt Long

TS. Phạm Việt Long

Sinh ngày: 1 tháng 7 năm 1946

Tại: Ngô Khê, Bắc Quang, Hà Giang

Nguyên Quán: Ninh Bình

Hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam

Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam

Tác phẩm chính:

B. trọc (Giải thưởng của Liên hiệp các Hội VHNT VN)
Du khảo Hoa kỳ sau thảm hoạ 11 tháng 9 (Ký sự)
Âm bản (Tập truyện)
Ngờ vực (Tập truyện)
Tục ngữ, ca dao về quan hệ gia đình (Nghiên cứu - Giải thưởng của Hội Văn nghệ dân gian VN)
Mố số giá trị văn hoá truyền thống với việc xây dựng đời sống văn hoá ở đồng bằng Bắc Bộ
Khía cạnh văn hoá trong thương mại điện tử
Giã từ (Tiểu thuyết)
Bộ truyện cổ tích thời hiện đại Bi Bi và Mặt Đen (Giải sách hay - Giải thưởng sách Quốc gia lần thứ nhất)
Hát mãi Trường Sa ơi (Chuyên luận về âm nhạc - Giải thưởng Hội Nhạc sĩ VN)
Ngân vang mãi giai điệu Tổ quốc (Chuyên luận về âm nhạc - Giải thưởng Hội Nhạc sĩ VN)
Tập truyện Phong lan về trời

KỶ NIỆM VỚI NHÀ THƠ PHẠM TIẾN DUẬT VỀ CUỐN SÁCH NÀY

Chiều hôm ấy, nhà thơ Phạm Tiến Duật gọi điện cho tôi: “Mình bắt đền ông và xin lỗi ông về hai chuyện sau khi đọc Tục ngữ ca dao về quan hệ gia đình của ông!”. Tôi còn đang ngơ ngác, thì Phạm Tiến Duật đã tiếp:

- Bắt đền, vì trưa nay, khi ông tặng tôi cuốn Tục ngữ, ca dao về quan hệ gia đình, tôi đọc luôn, mất cả ngủ trưa. Tôi luôn luôn ngủ trưa mà hôm nay mất ngủ vì cuốn sách của ông!

- Vâng, xin đền anh giấc ngủ khác!

- Còn xin lỗi ông, vì tôi đã nghĩ rằng quan chức như ông, bằng Tiến sĩ là không thực, Ngờ đâu, đọc xong, tôi nể quá, vội phải xin lỗi vì đã nghĩ sai về ông!

Ôi, mới chỉ trong suy nghĩ, mà anh Duật đã xin lỗi tôi!

Đây là kỷ niệm đáng nhớ của tôi với nhà thơ Phạm Tiến Duật, người có bài thơ Trường Sơn đông – Trường Sơn tây được nhạc sĩ Hoàng Hiệp phổ nhạc, mà tôi nghe suốt trong những năm ở chiến trường gian khổ, coi đó như dưỡng chất tinh thần, giúp tôi vượt khó khăn, gian khổ đi tới cùng cuộc chiến!

TS. Phạm Việt Long

Link nội dung: https://vanhoavaphattrien.vn/tuc-ngu-ca-dao-ve-quan-he-gia-dinh-ky-12-het-a4204.html