Đồng bào dân tộc Thái ở Quỳ Châu với cái nôi văn hóa truyền thống lâu đời. Trước sự mai một và việc lớp trẻ ngày càng ít quan tâm đến những nét truyền thống tốt đẹp ấy; đã có những thế hệ đi trước luôn miệt mài sưu tầm, truyền dạy để con cháu ngày càng phát huy có hiệu quả. Nhắc đến nghệ nhân ưu tú Sầm Thị Xanh tại bản Thái cổ Hoa Tiến, xã Châu Tiến, Quỳ Châu, Nghệ An, ai cũng biết đến bởi sự nhiệt huyết, miệt mài của bà trong việc gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Thái.
Khi Câu lạc bộ Bảo tồn văn hóa dân tộc Thái xã Châu Tiến được thành lập, với cương vị Chi hội trưởng Chi hội Người cao tuổi, một người có uy tín trong cộng đồng, và là một người đảng viên gương mẫu, nghệ nhân Sầm Thị Xanh không quản ngày đêm, miệt mài, sưu tầm lại những làn điệu dân ca, dân nhạc của đồng bào Thái.
Bà đi gặp từng người cao tuổi, người biết hát suối, nhuôn, người biết những phong tục, tập quán văn hóa tâm linh dân tộc Thái để sưu tầm, ghi chép lại những vốn quý của dân tộc, vận động các ông, bà tham gia câu lạc bộ. Ban đầu mới thành lập câu lạc bộ chỉ có 15 người tham gia. Qua quá trình sinh hoạt, do thực hiện tốt công tác “dân vận khéo”, đến nay đã thu hút được nhiều thành viên tham gia sinh hoạt thường xuyên; trong đó có 03 người được Chủ tịch Nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú. Bà Sầm Thị Xanh, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Bảo tồn văn hóa Thái xã Châu Tiến, là một trong số đó.
Vào 15 Âm lịch hàng tháng, câu lạc bộ sẽ sinh hoạt một lần, hội tụ nhiều lứa tuổi khác nhau như thanh niên, người cao tuổi, những hạt nhân văn nghệ không chuyên của bản. Trước kia, chỉ có các bà, các mẹ, những người lớn tuổi tham gia sinh hoạt. Đến nay, câu lạc bộ đã có 40 thành viên, độ tuổi tham gia ngày càng trẻ hóa. Ngoài ra, còn có sự tham gia thường xuyên của đội ngũ cán bộ đoàn, đoàn viên thanh niên trên địa bàn.
Trong các buổi sinh hoạt, bà Xanh sẽ hướng dẫn, truyền dạy các làn điệu hát suối, hát nhuôn, lăm, on, ổi. Đây là những làn điệu dân ca của đồng bào dân tộc Thái. Bà Xanh trăn trở: “Bây giờ xã hội ngày càng phát triển, lớp trẻ hầu hết đã không còn biết đến những làn điệu văn hóa cổ, đặc biệt là lời ru. Cũng bởi vậy mà bà đã miệt mài ghi chép, sưu tầm và truyền đạt cho con cháu biết và giữ gìn."
Nhiều lớp học văn hóa Thái miễn phí do bà Xanh tổ chức, mỗi lớp học đều thu hút đông đảo học viên tham gia. Không chỉ dạy các làn điệu, mà bà còn dạy cả chữ viết cổ của đồng bào Thái mình cho lớp trẻ.
Trong các phong trào văn hóa văn nghệ, bà Xanh luôn là người đi đầu và được mọi người tín nhiệm là người có uy tín của bản làng. Đặc biệt, nghệ nhân ưu tú Sầm Thị Xanh còn là một hướng dẫn viên du lịch, lan tỏa những nét đẹp truyền thống của đồng bào mình với du khách thập phương khi đến tham quan, trải nghiệm du lịch cộng đồng ở Hoa Tiến.
Ông Sầm Trung Kiên - Phó Trưởng Ban Dân vận Huyện ủy Quỳ Châu chia sẻ: “Nghệ nhân Sầm Thị Xanh là một đảng viên, Chi hội trưởng Chi hội Người cao tuổi, khéo léo trong công tác dân vận ở cơ sở. Tích cực sưu tầm các giá trị văn hóa dân tộc Thái trên địa bàn. Từ đó, khơi dậy, phát huy và bảo tồn bản sắc văn hóa Thái của huyện nhà. Nâng cao hiệu quả của câu lạc bộ bảo tồn văn hóa Thái cấp tỉnh được thành lập trên địa bàn”.
Sự đóng góp miệt mài của mình, bà Xanh được các cấp ghi nhận và biểu dương. Năm 2022, bà vinh dự được Chủ tịch nước tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú; cùng nhiều bằng khen, giấy khen của UBND tỉnh Nghệ An, Ban Dân tộc tỉnh, UBND huyện Quỳ Châu./.
