Giỗ Tổ Hùng Vương gắn với hai di sản văn hóa thế giới

Quảng bá đậm nét “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương”

 “Linh thiêng nguồn cội, Đất Tổ Hùng Vương” là chủ đề của Giỗ Tổ Hùng Vương năm Nhâm Dần – 2022. Lễ Giỗ Tổ năm nay do UBND tỉnh Phú Thọ tổ chức được gắn với kỷ niệm 10 năm UNESCO công nhận “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ” là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Ông Hồ Đại Dũng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng ban Tổ chức cho biết, Giỗ Tổ gồm nhiều hoạt động giới thiệu và quảng bá đậm nét về “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” để đồng bào trong nước và nước ngoài hiểu thêm về giá trị to lớn của di sản.

Trong suốt những ngày diễn ra Giỗ Tổ Hùng Vương, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức nhiều nghi lễ truyền thống như Lễ dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng, Lễ giỗ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân và Lễ dâng hương Tổ Mẫu Âu Cơ; Lễ dâng hương tại các di tích thờ Hùng Vương và các danh nhân, danh tướng thời Hùng Vương trên địa bàn tỉnh; Lễ dâng hương của các huyện, thành, thị tại Đền Hùng; Lễ rước kiệu về Đền Hùng do các xã, phường, thị trấn vùng ven di tích tổ chức.

Đồng thời, nhiều hoạt động sẽ được tổ chức như trưng bày chuyên đề “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương - Hội tụ và lan tỏa” tại Bảo tàng Hùng Vương, Khu di tích lịch sử Đền Hùng và Trưng bày tư liệu tại Bảo tàng Hùng Vương, thành phố Việt Trì; trưng bày sách, báo, tư liệu tại Thư viện tỉnh.

Đặc biệt, ngày 10/3 âm lịch sẽ diễn ra Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương và vinh danh con cháu Vua Hùng bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến ở gần 50 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới. Chương trình được tổ chức theo hình thức trực tuyến, trực tiếp trên hệ thống truyền thông của Ngày Quốc Tổ Việt Nam toàn cầu. Bên cạnh đó, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức thi gói, nấu bánh chưng, giã bánh dày, Chương trình nghệ thuật chào mừng với chủ đề “Linh thiêng nguồn cội, Đất Tổ Hùng Vương”.

Theo ông Lê Trường Giang, Giám đốc Khu Di tích lịch sử đền Hùng, những năm qua, tỉnh Phú Thọ đã tăng cường đầu tư bảo tồn, tu bổ nhiều di tích tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương trên địa bàn. Khu di tích lịch sử Đền Hùng được đầu tư khang trang với các khu chức năng như rừng quốc gia Đền Hùng, Khu trung tâm lễ hội, Khu tháp Hùng Vương, Làng du lịch văn hóa Hùng Vương, Khu nhà văn hóa Hùng Vương, Khu trồng cây lưu niệm phía Bắc và phía Nam…

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ cũng tích cực mở rộng địa bàn kiểm kê tới các di tích trên địa bàn cả nước và một số di tích trọng điểm thờ Vua Hùng ở nước ngoài; sưu tầm, nghiên cứu các nghi thức, trò diễn liên quan đến tín ngưỡng thờ Hùng Vương của người Việt ở các làng quê. Sưu tầm, phân loại, dịch ra chữ quốc ngữ các ngọc phả, văn bia, thần tích, sắc phong liên quan đến tín ngưỡng thờ Hùng Vương; bảo tồn, tôn tạo những di sản vật thể tại Đền thờ Vua Hùng ở các làng thuộc tỉnh Phú Thọ.

Sở đã tổ chức các nhóm truyền dạy, nghi lễ, trò diễn, các thực hành xã hội của tín ngưỡng thờ Hùng Vương của người Việt ở Phú Thọ; gắn di sản với các tour, tuyến du lịch trải nghiệm văn hóa tâm linh vùng Đất Tổ Hùng Vương; phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo đưa giáo dục di sản vào chương trình trong các trường học, đặc biệt là cho thế hệ trẻ.

Tổ chức trình diễn hát Xoan tại đình làng cổ

Sau khi hát Xoan được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, những làn điệu hát xoan đã trở thành một phần không thể thiếu trong mỗi dịp Giỗ Tổ Hùng Vương. Về Giỗ Tổ Hùng Vương năm nay, du khách thập phương sẽ được thưởng thức các làn điệu hát Xoan thấm đậm tình đất, tình người Phú Thọ. Đây là một loại hình nghệ thuật đặc sắc, được phát tích từ thời đại Hùng Vương dựng nước, chỉ có ở vùng đất Tổ-Phú Thọ và đã trở thành Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Ông Nguyễn Đắc Thủy, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể  thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ cho biết, trong dịp Giỗ Tổ năm nay, tỉnh sẽ tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền đậm nét về di sản hát Xoan. Tại các miếu, đình làng Xoan cổ thuộc các xã Kim Đức và Hùng Lô, thành phố Việt Trì cũng sẽ tổ chức trình diễn hát Xoan trong suốt những ngày diễn ra Giỗ Tổ Hùng Vương. Những năm qua, việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản hát Xoan đã được tỉnh Phú Thọ đặc biệt quan tâm. Đến nay, toàn bộ không gian văn hóa thực hành di sản hát Xoan tại các phường Xoan gốc đã được tu bổ và phục hồi hoàn chỉnh. 20/30 di tích không gian văn hóa thực hành hát Xoan được tu bổ, tôn tạo, phục hồi, đáp ứng yêu cầu thực hành di sản hát Xoan.

Các lễ hội truyền thống gắn với Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và hát Xoan được duy trì và phục hồi, tạo không gian văn hóa cho cộng đồng thực hành, trình diễn và trao truyền di sản. Từ chỗ chỉ còn 7 nghệ nhân có khả năng truyền dạy di sản đến nay, toàn tỉnh đã có gần 100 nghệ nhân có khả năng truyền dạy và 300 nghệ nhân kế cận.

Hát Xoan cũng được đưa về cộng đồng, phát huy vai trò của cộng đồng trong gìn giữ câu hát có từ thời Hùng Vương. Từ các phường Xoan gốc, khúc hát môn đình lan tỏa khắp 13 huyện, thị, thành, toàn tỉnh hiện có 34 câu lạc bộ cấp tỉnh với trên 1.500 người tham gia thực hành hát Xoan. Hát Xoan còn được thực hành ở 64 câu lạc bộ hát Xoan và dân ca cấp huyện, 42 câu lạc bộ hát Xoan và dân ca cấp xã.

Sở Văn hóa, Thể  thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ sẽ tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh tổ chức các hội thảo để đánh giá giá trị di sản; thực hiện các chương trình quảng bá, tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng và quảng bá phát triển du lịch về giá trị của di sản hát Xoan. Đồng thời, ngành Văn hóa xây dựng các bộ phim tư liệu về hát Xoan; tổ chức tạo không gian lan tỏa của hát Xoan bằng cách đẩy mạnh giảng dạy hát Xoan trong nhà trường để có được lớp công chúng trẻ tuổi hiểu, yêu và cảm thụ được hát Xoan.

Theo các nhà nghiên cứu, di sản hát Xoan Phú Thọ và Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tuy hai mà một, gắn kết với nhau. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tồn tại và phát huy được là nhờ trong nghi thức có hát Xoan. Theo sử sách ghi lại, hát Xoan đã tồn tại hơn 2.000 năm. Từ thời các vua Hùng dựng nước, hát Xoan được tổ chức vào mùa Xuân để đón chào năm mới, không chỉ để ca hát, mà còn là để cầu trời cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, nhà nhà no đủ, nhân khang vật thịnh, quốc thái dân an và chúc tụng Vua Hùng. Từ lâu, hát Xoan đã gắn liền với lễ hội, với nhu cầu tâm linh của đời sống người dân. Tên gọi và nguồn gốc hát Xoan đều gắn liền với những câu chuyện truyền thuyết về thời Hùng Vương dựng nước.