“Cú sốc” đăng kiểm xe cơ giới bao giờ mới trở lại bình thường ?

 “Không phải là tham nhũng vặt mà có hệ thống, có tổ chức”

“Khủng hoảng” đăng kiểm xe cơ giới  khởi nguồn từ tháng 12/2022 khi Công an TP HCM khám xét hàng loạt trung tâm đăng kiểm ở ven Sài Gòn và các tỉnh miền Tây. Ngày 18/12/2022, 18 người đầu tiên bị khởi tố để điều tra về tội Đưa, Nhận, Môi giới hối lộ và Giả mạo trong công tác, xảy ra tại hai trung tâm ở TP Thủ Đức và Long An.

Bộ Công an thông báo sai phạm của những người này bị phát hiện sau khi Cảnh sát giao thông TP HCM lập biên bản một số xe tải có giấy đăng kiểm được cấp sai quy định, chênh lệch về kích thước thùng hàng.

Từ đây, Công an TP HCM điều tra hơn 15 trung tâm đăng kiểm, khởi tố hơn 80 người, trong đó có hai cựu Cục trưởng Đăng kiểm Việt Nam là Đặng Việt Hà và Trần Kỳ Hình.

Công an Hà Nội, Bắc Giang, Bắc Ninh và nhiều tỉnh, thành phố cùng vào cuộc với các vụ án riêng, khởi tố hàng trăm đăng kiểm viên. Có đợt, trong cùng một ngày, hàng chục trung tâm bị khám xét.

Sau hơn 4 tháng, gần 500 người của hơn 70 trung tâm đăng kiểm đã bị công an khởi tố, điều tra dồn dập về 7 tội danh. Trong suốt 28 năm hoạt động, đây là lần đầu ngành đăng kiểm có số lượng người bị khởi tố kỷ lục, khiến hệ thống chao đảo.

Qua gần 50 vụ án, nhà chức trách đánh giá "thủ đoạn nhận hối lộ" của các trung tâm đăng kiểm khá giống nhau. Theo đó, với xe không có lỗi, đăng kiểm viên sẽ gợi ý chi tiền bồi dưỡng từ 50.000 đến 200.000 đồng. Họ không trực tiếp cầm tiền mà đề nghị chủ phương tiện để tiền vào hộc trong cabin. Chủ phương tiện nếu không tham gia "luật chơi" sẽ bị tìm mọi cách để gây khó dễ, kéo dài thời gian đăng kiểm.

Với phương tiện có lỗi như xe thiếu dây đai ghế sau, thiếu búa phá cửa, thiếu gạt mưa, đổi màu sơn, hỏng một đèn phanh, lốp mòn,.. đăng kiểm viên sẽ ghi ra giấy để trên xe. Họ sau đó yêu cầu chủ phương tiện đưa thêm từ 100.000 trở lên, tuỳ theo lỗi.

Chủ xe không đồng ý chi sẽ phải đưa phương tiện về sửa chữa, đạt yêu cầu thì quay lại đăng kiểm. Ai đưa tiền, đăng kiểm viên sẽ hướng dẫn quay lại xếp hàng kiểm tra hoặc đánh giá luôn để cho đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận kiểm định.

Cuối ngày, các trung tâm đều tập hợp tiền nhận hối lộ, chia cho nhau quy ước nội bộ. Bộ Công an cho rằng số tiền nhận có thể lên tới nhiều chục tỷ đồng.

Trung tướng Tô Ân Xô, người phát ngôn Bộ Công an, ước tính hơn 70.000 phương tiện cơ giới được kiểm định theo cách làm luật như vậy. Các trung tâm kiểm định có vi phạm đã cấp trên 52.000 giấy chứng nhận kiểm định an toàn kỹ thuật về bảo vệ môi trường.

"Có thể coi đây là vụ Việt Á trong hoạt động đăng kiểm. Số bị can chắc chắn sẽ không dừng lại", ông Xô nói hôm 3/3. Đây là án "tham nhũng có hệ thống, gây hậu quả đặc biệt lớn cho xã hội". Hành vi sai phạm diễn ra nhiều năm, được tổ chức xuyên suốt từ lãnh đạo Cục Đăng kiểm Việt Nam, lãnh đạo Phòng Kiểm định xe cơ giới (thuộc Cục) đến lãnh đạo nhiều trung tâm đăng kiểm. Đặc biệt, có giám đốc trung tâm đăng kiểm còn không biết chữ.

Trả lời câu hỏi liên quan vụ án xảy ra tại Cục Đăng kiểm Việt Nam và một số trung tâm đăng kiểm vừa được đưa vào diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, Phó trưởng ban Nội chính Trung ương Nguyễn Thái Học cho hay vụ án xảy ra tại Cục Đăng kiểm Việt Nam và một số trung tâm đăng kiểm “không phải là tham nhũng vặt mà có hệ thống, có tổ chức, quy mô lớn lắm”.

Biện pháp chắp vá

Sau khi khởi tố hàng loạt vụ án để điều tra, nhiều trung tâm đăng kiểm trên phạm vi cả nước phải đóng cửa nên thiếu hụt nhân lực trầm trọng, phải tận dụng cả người bị khởi tố đang được tại ngoại để đi làm. Cả nước có 61/281 trung tâm đăng kiểm tạm dừng hoạt động, trong đó 53 trung tâm đang phục vụ điều tra, 8 đơn vị không đủ điều kiện.

Các trung tâm đăng kiểm còn lại đều hoạt động quá tải. Người dân muốn đăng kiểm phải loay hoay tìm chỗ và phải chờ nhiều ngày mới đến lượt.

Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, cả nước có gần 2.000 đăng kiểm viên làm việc trên toàn hệ thống nhưng đến 500 người đang bị điều tra sai phạm, tự nghỉ việc. Điều này khiến các trung tâm thiếu hụt nhân sự.

Hà Nội hiện còn 8/31 trung tâm mở cửa với 13/61 dây chuyền nên ước tính chỉ đáp ứng được gần 15% nhu cầu đăng kiểm. TP HCM còn 10/19 trung tâm đang hoạt động và khả năng đáp ứng khoảng 43%.

Không chỉ hai thành phố lớn Hà Nội, TPHCM mà các tỉnh như Hoà Bình, Bắc Kạn, Tuyên Quang và nhiều tỉnh khác cũng thiếu hụt đăng kiểm viên trầm trọng, chỉ đáp ứng được trên 40% nhu cầu đăng kiểm. Trong khi đó theo dự tính từ nay đến cuối năm cả nước có nhu cầu đăng kiểm trên 3 triệu xe cơ giới các loại. Các trung tâm đăng kiểm sau “cú sốc” vướng vào lao lý hàng loạt nêu trên rơi vào hoạt động quá tải.

Cục Đăng kiểm Việt Nam lo ngại đứt gãy hệ thống, phương tiện không được kiểm định đúng hạn sẽ đối diện nguy cơ mất an toàn, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh vận tải, lưu thông hàng hóa.

Chiều 8/3, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chỉ đạo Bộ Công an khi xử lý vi phạm cần "không làm ảnh hưởng đến hoạt động đăng kiểm. Đặc biệt phải phân hóa nhóm vi phạm để xử lý, nhất là người chủ mưu". Yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng huy động các lực lượng đủ điều kiện tham gia hỗ trợ đăng kiểm.

Theo chỉ đạo này, các Bộ Công an, Quốc phóng đã chi viện lực lượng cảnh sát, công nhân quốc phòng đang làm việc tại trung tâm đăng kiểm thuộc lực lượng công an, quân đội hỗ trợ các đơn vị kiểm định ở Hà Nội, TP HCM và một số địa phương khác để giải quyết tình trạng trước mắt thiếu nhân lực khiến người dân xếp hàng dài chờ đăng kiểm. Đây chỉ là biện pháp mang tính chắp vá trước mắt nhằm giải quyết quá tải nhu cầu đăng kiểm xe cơ giới hiện nay.

Bao giờ đăng kiểm trở lại hoạt động bình thường ?

Những thông tin về các sai phạm của hệ thống đăng kiểm cả nước là vô cùng đáng báo động và cần được giải quyết kịp thời để bảo đảm an toàn cho người dân và giao thông.

Để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động đăng kiểm xe cơ giới, đáp ứng khả năng cung cấp dịch vụ công phục vụ nhân dân, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 139/2018/NĐ-CP quy định về kinh doanh dịch vụ kiểm định xe cơ giới theo trình tự, thủ tục rút gọn, bảo đảm tuân thủ đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Trước đó, trong Thông báo số 69/TB-VPCP ngày 9/3/2023 kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại cuộc họp về công tác đăng kiểm phương tiện giao thông và giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tình hình hiện nay nêu rõ, công tác kiểm định phương tiện giao thông là dịch vụ công rất quan trọng, bảo đảm an toàn cho các phương tiện giao thông, tính mạng của người dân, đòi hỏi công nghệ, kỹ thuật, trình độ và thuộc trách nhiệm của nhà nước.

Vì vậy, trong khi giải quyết, xử lý những yếu kém của cơ quan quản lý nhà nước, phải tìm giải pháp tốt nhất, không làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người dân. 

Các bộ, ngành, địa phương cần quán triệt tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tăng cường phản ứng chính sách, chủ động xử lý kịp thời, giải quyết những vấn đề ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân.

Trong thời gian qua, việc xã hội hóa đã huy động được nguồn lực bên ngoài bước đầu đáp ứng được nhu cầu của người dân, doanh nghiệp trong cung cấp dịch vụ công về kiểm định, tuy nhiên việc thực hiện kiểm định, hoán cải phương tiện giao thông vận tải còn diễn ra rất tùy tiện, chưa được quản lý chặt chẽ đảm bảo các quy chuẩn kỹ thuật, quy định pháp luật ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn tính mạng của Nhân dân. 

Chuyên án của Bộ Công an góp phần chấn chỉnh, lập lại trật tự, kỷ cương trong lĩnh vực đăng kiểm, tạo niềm tin của Nhân dân, đồng thời cho thấy trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và những bất cập trong mô hình xã hội hoá hoạt động đăng kiểm.

Để đảm bảo cung cấp dịch vụ công kịp thời cho người dân, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải trước mắt, cần khẩn trương huy động điều phối nhân lực đăng kiểm viên, cán bộ nghiệp vụ ở các địa phương khác để tăng cường cho các trung tâm đăng kiểm ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh kết hợp tăng ca, kíp để đáp ứng nhu cầu kiểm định của người dân.

Bộ Giao thông vận tải phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng huy động các đơn vị có chức năng, đủ điều kiện thực hiện hoạt động đăng kiểm của hai Bộ tham gia hỗ trợ, đồng thời công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dân biết...

Tổng hợp lại, phải khẩn trương điều tra, xử lý nhanh và triệt để  theo quy định của pháp luật về “tham nhũng có hệ thống, có tổ chức” của ngành đăng kiểm, là bài học đắt giá, rung chuông “báo động đỏ” cho những ngành nghề khác không để tiêu cực, tham nhũng kéo dài như vậy. Đồng thời tăng cường giám sát, kiểm tra, đào tạo và nâng cao năng lực đội ngũ, cải thiện quản lý và thực thi quy định, tuyên truyền và phổ biến kiến thức về đăng kiểm sẽ giúp giải quyết tình trạng sai phạm trong quá trình đăng kiểm để đảm bảo an toàn giao thông. Các cơ quan chức năng cần cải thiện quản lý và thực thi quy định liên quan đến đăng kiểm. Cần xây dựng các quy định chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và rõ ràng trong quá trình đăng kiểm. Các trung tâm đăng kiểm cần phải đưa ra hệ thống kiểm soát chất lượng để đảm bảo rằng quy trình kiểm tra được thực hiện đầy đủ và đúng quy định. Người dân cần được tuyên truyền và phổ biến kiến thức về đăng kiểm để có thể tự giám sát và theo dõi quá trình đăng kiểm của phương tiện mình.