Người dân Mường Hum (xã Mường Hum, huyện Bát Xát, Lào Cai) vẫn có câu cửa miệng rằng, ai đến Mường Hum chưa được ăn cá suối thì coi như chưa đến đất này. Ý rằng cá suối Mường Hum thơm ngon lắm, là món ăn đại diện cho ẩm thực của cả vùng đất vốn giàu văn hóa bản địa. Lên Mường Hum, nếu du khách được trải nghiệm theo chân người dân ở đây đi bắt cá suối thì không gì thú vị bằng. Ở những đoạn suối nhỏ thắt cổ chai, đám thanh niên chỉ cần xếp đá chặn một đoạn suối, tát nước cạn đi rồi lật những tảng đá lên sẽ bắt được nhiều loại cá suối nhỏ, như cá bống, cá bống đuôi đỏ, cá sứt mũi, cá suối trắng… Đối với đoạn suối sâu, dùng chài hoặc lưới nhỏ có thể bắt được cả cá chép, cá rô, thậm chí có cả cá hoa, có con nặng tới hơn 1 kg. Giờ đây, khi đập thủy điện dâng nước biến đoạn suối qua trung tâm xã thành lòng hồ trong xanh thì một số hộ vẫn đi thuyền nhỏ dùng lưới đánh bắt cá suối ven bờ. Chị Phượng, cán bộ xã Mường Hum chuyên bán các mặt hàng đặc sản ở đây bảo, cá suối Mường Hum giờ không nhiều, nhưng là cá đặc sản ngon nhất vùng, nên dù bán với giá hơn 200 nghìn đồng/kg nhưng nếu không đặt trước cũng khó mua nổi.
Chợ phiên Mường Hum vào Chủ nhật đông vui như hội và rực rỡ sắc màu thổ cẩm, người người chen vai đi chơi chợ, đi mua sắm, đi giao lưu, gặp gỡ nhau. Anh bạn làm giáo viên ở đây kéo tôi vào quán nhỏ trong chợ có view nhìn ra dòng suối Mường Hum trong xanh thưởng thức những món ăn ở đây. Cô chủ quán người Giáy nước da trắng hồng, nụ cười tươi như hoa, bỏ ra mớ cá suối tươi rói giới thiệu với khách rồi làm sạch, cho ào vào chảo dầu sôi sùng sục trên bếp than hồng. Chẳng mấy chốc, đĩa cá suối vàng rộm đã bày ra trên mâm. “Chuẩn cá suối tự nhiên ở Mường Hum thì phải có nhiều loại, con to, con nhỏ, chứ cá đều nhau tăm tắp thì là cá hồ, hoặc cá nuôi ở nơi khác mang về anh ạ”, cô chủ quán “bật mí” với chúng tôi, không quên gắp cá vào từng bát và rót chén rượu thóc thơm nồng mời khách.
Tôi thử một con cá nhỏ cỡ ngón tay. Cá chấm nước mắm ớt thêm gừng, tỏi cay xè, cho vào miệng nhai giòn tan, vị thơm ngọt lan tỏa trong miệng, ngon khó cưỡng. Cùng với cá suối chiên giòn, chủ quán còn khéo tay chế biến cho chúng tôi đĩa cá suối kho tiêu ăn mềm cả xương, đậm đà hương vị và bát cá suối nấu măng chua. Ôi cái vị cá ngọt quyện với vị chua chua, thanh thanh của măng trúc khiến người ta cứ muốn ăn mãi mà không chán. Anh bạn tôi bảo lần sau lên Mường Hum chơi lâu hơn sẽ đưa đi thưởng thức món cá suối Mường Hum nướng bên bờ suối hoặc cá suối kẹp sấy có vị khói ngon ít nơi có được. Chỉ con cá suối Mường Hum nhỏ bé thế thôi sao có thể chế biến được nhiều món ăn thơm ngon đến vậy. Tôi chia tay Mường Hum mà vẫn ngẩn ngơ nhớ mãi dòng suối xanh trong và những món ăn từ cá suối vừa tinh túy lại đậm đà hương vị đồng quê nơi vùng đất này.
