Xà lim số 13 – nơi giam giữ đồng chí Trần Đăng Ninh bị thực dân Pháp bắt lần thứ 2
Nhà tù Hỏa Lò nằm tại số 1 phố Hỏa Lò, quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Di tích nhà tù Hỏa Lò được người Pháp xây dựng năm 1896, với tên gọi là Đề lao Trung ương (Maison centrale). Có diện tích 12.908 mét vuông, là một trong những nhà tù lớn và kiên cố vào bậc nhất Đông Dương. Cấu trúc của nhà tù được chia thành bốn khu A, B, C, D riêng biệt: Khu A, B dành cho phạm nhân đang được điều tra, tội nhẹ hoặc vi phạm kỷ cương Nhà tù. Khu C dành cho phạm nhân người Pháp hoặc người ngoại quốc. Khu D dành cho các phạm nhân tội nặng và đang chờ tử hình.
Xà lim – nơi giam giữ các tử tù. Khu xà lim tử hình tách biệt với các khu giam khác
nhằm hạn chế tử tù tiếp xúc với bên ngoài
Bao quanh nhà tù là một bức tường xây kiên cố bằng đá cao 4m, dày 0,5m, trên cắm mảnh chai và chăng dây điện cao thế để ngăn tù nhân vượt ngục. Được xây dựng trên đất của làng Phụ Khánh thuộc Vĩnh Xương, huyện Thọ Xương (trước đây) – làng nghề thủ công truyền thống, chuyên làm các loại đồ gia dụng bằng đất nung nên có tên gọi là làng Hỏa Lò. Từ đó, cái tên nhà tù Hỏa Lò hay ngục thất Hà Nội được sinh ra. Năm 1993, để đáp ứng nhu cầu phát triển của Thủ đô, Nhà nước quyết định lấy một phần của nhà tù để xây dựng “Tháp trung tâm” dùng làm khách sạn văn phòng cho thuê, còn phần tiếp giáp mặt đường phố Hỏa Lò sẽ được bảo tồn. Tại khu di tích này, đã tái tạo sống động hình ảnh hành quyết các chiến sĩ cách mạng trong lao tù, hệ thống trưng bày nhiều hiện vật, tư liệu quý: như máy chém, hình tượng người mô phỏng, xà lim... cùng với đài tưởng niệm các chiến sĩ yêu nước.
Trại giam D – trại giam lớn nhất Nhà tù Hỏa Lò. Thời kì 1930 – 1945 có tên là Divion Politique. Trại lợp ngói, không trần, sơn hắc ín, gây cảm giác lạnh lẽo.
Điểm độc đáo khi đến với Di tích là không còn triển khai hướng dẫn viên để thuyết minh mà thay vào đó là máy ghi âm và tai nghe. Cách chuyển đổi số này giúp du khách chủ động trải nghiệm về 35 câu chuyện thuyết minh tự động theo ba thứ tiếng (tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Pháp). Các thông tin đến hiện vật đều được truyền tải qua chính lời kể chuyện của những người tù chính trị về cuộc sống khó khăn trong tù, tình đồng chí, những lần vượt ngục nguy hiểm. Đồng thời, bảng giới thiệu luôn được dịch song ngữ để đảm bảo nhiều du khách nước ngoài không chỉ nghe mà còn có thể đọc, hiểu và nắm rõ thông tin giới thiệu trên từng hiện vật.
Đài tưởng niệm tại Nhà tù Hỏa Lò
Ngoài ra, tại Nhà tù Hỏa Lò còn mở thêm tour đêm cho thực khách tham quan. Với thời lượng 120 phút bắt đầu từ (thứ 6 và thứ 7) hàng tuần du khách sẽ được trải nghiệm nhiều hành, chứng kiến cuộc sống khắc nghiệt của cựu tù binh. Hành trình được tái hiện còn kết hợp âm thanh, ánh sáng hiện đại và các hoạt cảnh sân khấu hóa như một chuyến tàu du hành thời gian, trôi theo dòng lịch sử với những cảm xúc chân thực nhất. Di tích Nhà tù Hỏa Lò là điểm dừng chân nhớ lại những gì khó khăn và đã mất của
dân tộc ta, trở thành “Địa chỉ đỏ” nhằm giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự tôn dân tộc. Qua đó, còn là điểm đến du lịch, trải nghiệm, học tập và nghiên cứu của du khách nước ngoài.
