Đẩy mạnh kinh tế tuần hoàn, tiến đến tương lai của các ngành kinh tế xanh, không còn rác thải nhựa đang là một trong những mục tiêu trọng tâm của Việt Nam ở thời điểm hiện tại. Cụ thể, trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 lần đầu tiên quy định các tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu phải thu hồi bao bì, sản phẩm có khả năng tái chế với tỷ lệ và quy cách bắt buộc, hoặc thông qua hợp đồng dịch vụ hoặc cơ chế đóng góp tài chính để hỗ trợ tái chế sản phẩm, bao bì do mình sản xuất, nhập khẩu. Mới đây, chính phủ cũng bổ sung vào Nghị định số 45/2022/NĐ-CP quy định về xử phạt cá nhân, hộ gia đình không thực hiện phân loại rác thải sinh hoạt ngay tại nguồn. Theo đó, phạt tiền từ 500.000 đến 1.000.000 đồng đối với hành vi hộ gia đình, cá nhân không phân loại chất thải rắn sinh hoạt theo quy định. Đây cũng là điểm mới nhằm thúc đẩy quá trình phân loại rác tại nguồn, góp phần xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn theo Luật Bảo vệ môi trường.
Tại Hội thảo, Ủy ban nhân dân Quận Hoàn Kiếm và CECR đã trình bày báo cáo kết quả Dự án. Theo đó, dự án đã ghi nhận những kết quả tích cực của mô hình kinh tế tuần hoàn trong công tác quản lý, xử lý rác thải nhựa và phân loại rác tại nguồn. Đồng thời, Dự án cũng cho thấy sự đóng góp ý nghĩa vào quá trình nâng cao nhận thức của cộng đồng về mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.
Được triển khai từ 15/02/2021 – 30/06/2022, dự án bắt đầu từ việc thí điểm tại phường Hàng Đào, sau đó mô hình phân loại, thu gom, vận chuyển rác thải nhựa giá trị thấp đã được nhân rộng trên địa bàn 5 phường khác gồm Hàng Trống, Hàng Bạc, Hàng Buồm, Cửa Đông và Phúc Tân. Về những kết quả thực tế, đã có 8000 hộ dân trên địa bàn 06 phường nhận được hướng dẫn phân loại rác nhựa giá trị thấp tại nguồn, 7000 hộ dân đã trực tiếp tham gia phân loại rác. Lượng rác nhựa giá trị thấp thu gom được từ 06 phường trung bình khoảng 170 kg/ngày. Chỉ riêng tại phường Hàng Đào, trong hơn 2 tháng mô hình phân loại thu gom vận hành ổn định đã có 1.936 kg rác thải nhựa giá trị thấp đã được các hộ gia đình phân loại và được nhân viên môi trường của công ty URENCO thu gom.
Hiệu suất thu gom rác thải của từng công nhân URENCO giữa các tổ ở các phường có sự chênh lệch nhất định. Tuy nhiên, nhìn chung số lượng rác thu gom được ở mỗi phường đều đáp ứng hoặc vượt qua mục tiêu đề ra ban đầu. Điển hình là phường Cửa Đông luôn duy trì hiệu quả thu gom cao nhất trong quá trình triển khai mô hình (khoảng 1.224 kg/tháng, tương đương 4,7 kg/công nhân/ngày). Cao thứ hai là phường Hàng Buồm (1.062 kg/tháng, tương đương 3,9 kg/công nhân/ngày). Các phường còn lại đều ghi nhận số lượng rác thải được thu gom mỗi ngày trên 3kg/ công nhân. Ở thời điểm kết thúc thu gom, tại kho tập kết của URENCO Hoàn Kiếm có tổng cộng 16.150 kg (xấp xỉ 16 tấn) rác nhựa giá trị thấp.
Phát biểu trong Hội thảo về những thành tựu, kết quả dự án đã đạt được, đại diện Ủy ban nhân dân Quận Hoàn Kiếm cho biết: Một trong những kết quả thực tế nổi bật khác của dự án là trong khoảng thời gian 2 tháng (từ ngày 26/04/2022 – 30/06/2022), Vietcycle - đơn vị sản xuất các sản phẩm tái chế từ rác thải nhựa - đã hoàn thành vận chuyển toàn bộ hơn 16 tấn rác thải nhựa giá trị thấp trên về cơ sở sản xuất của Công ty tái chế thành hạt nhựa, đầu vào cho sản xuất bao bì nhựa. Công ty đã thực hiện 12 chuyến vận chuyển từ kho tập kết của URENCO về cơ sở tái chế để sản xuất sản phẩm mới. Rác thải nhựa giá trị thấp đã được phân loại nay sẽ bước vào quá trình “tái sinh”, sẵn sàng quay trở lại đời sống với những hình hài hữu ích mới.
Là nhà tài trợ cho toàn bộ dự án, đồng thời, là công ty khoa học vật liệu và cung cấp giải pháp đổi mới, sáng tạo, Ông Ekkasit Lakkananithiphan, Tổng Giám đốc Dow Việt Nam chia sẻ: “Dow rất vinh dự tài trợ dự án Mô hình kinh tế tuần hoàn rác thải nhựa dựa vào cộng đồng tại Quận Hoàn Kiếm. Qua thời gian triển khai thực hiện dự án, chúng tôi cũng rất vui mừng nhận thấy dự án đã kết nối các bên liên quan cùng chung tay thực hiện mục tiêu cao cả: Biến rác thải nhựa thành tài nguyên, giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường. Chúng tôi rất kỳ vọng dự án sẽ là mô hình kinh tế tuần hoàn mẫu để có thể nhân rộng áp dụng rộng rãi tại Việt Nam.”
Bên cạnh những số liệu thực tế, dự án “Mô hình kinh tế tuần hoàn rác thải nhựa dựa vào cộng đồng tại quận Hoàn Kiếm” còn tổ chức thành công nhiều hoạt động tương tác thú vị, nhằm nâng cao nhận thức của người dân trên địa bàn quận. Điển hình nhất là cuộc thi “7 ngày sống xanh” kêu gọi mọi người chia sẻ các cách thu gom, phân loại, tái chế rác thải nhựa được triển khai trên Fanpage Hà Nội của tôi. Chỉ trong 2 tuần triển khai, bài đăng thể lệ đã có hơn 300 người tham gia tương tác, chia sẻ. Các bài dự thi bao gồm các thông tin thú vị và những tips sống xanh hữu ích, thể hiện sự nhận thức cao của mọi người về vấn đề tái chế rác thải nhựa, bảo vệ môi trường. Ngoài ra, dự án cũng đã triển khai một hoạt động ngoại khóa cho các em học sinh tiểu học tại quận Hoàn Kiếm. Hơn 80 em học sinh đã học được cách phân biệt các loại rác thải và tham gia các trò chơi tương tác để nắm rõ cách phân loại rác thải nhựa.
Là đơn vị phụ trách hỗ trợ các phương thức kỹ thuật và triển khai thực hiện, đại diện của Trung tâm nghiên cứu và Bảo vệ môi trường rút ra một số bài học kinh nghiệm và định hướng cho các dự án sắp tới: “Mô hình kinh tế tuần hoàn rác thải nhựa dựa vào cộng đồng tại quận Hoàn Kiếm” là một trong những dự án đầu tiên áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn trên vào thực tế, được triển khai thí điểm tại Hà Nội. Cấu trúc của Mô hình trong dự án bao gồm thực hành 3R dựa vào cộng đồng: Các loại rác thải nhựa có thể tái chế và rác nhựa giá trị thấp sẽ được phân loại ở cấp hộ gia đình, được thu gom bởi công nhân của URENCO chi nhánh Hoàn Kiếm và tập kết tại cơ sở thu mua phế liệu, sau đó rác thải nhựa giá trị thấp sẽ được vận chuyển đến công ty tái chế nhựa để sản xuất các sản phẩm tái chế (ví dụ như hạt nhựa, gạch, ngói sinh thái...).
Là một trong những hoạt động trọng tâm của Hợp tác Công - Tư xây dựng kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa do Dow Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường và nhiều bên khác cùng thiết lập, “Mô hình kinh tế tuần hoàn rác thải nhựa dựa vào cộng đồng tại quận Hoàn Kiếm” trong khuôn khổ của dự án “Hợp tác Quốc gia thiết lập mô hình kinh tế tuần hoàn rác thải nhựa tại Việt Nam” là dự án đầu tiên nghiên cứu các điều kiện và vấn đề của kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa trên thực tế. Kết quả của dự án sẽ đóng góp vào thực hiện kế hoạch chiến lược “Quản lý, phân loại rác thải, ngăn chặn rác thải nhựa và túi ni lông trên địa bàn quận Hoàn Kiếm đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025” của Quận Hoàn Kiếm và góp phần thực hiện tuân thủ Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, tính bền vững và chiến lược dài hạn của Hợp tác Công - Tư, đồng thời thể hiện những nỗ lực của các bên liên quan bao gồm chính quyền địa phương, đơn vị tư nhân công ty tái chế , thu gom rác thảivà các tổ chức liên quan trong việc xây dựng kinh tế tuần hoàn tài nguyên và tương lai không rác thải nhựa tại Việt Nam. Sắp tới, dự án sẽ tiếp tục kéo dài thời gian thực hiện thêm năm tháng nữa dựa trên kết quả và bài học kinh nghiệm trong thời gian qua để nhân rộng thực hiện mô hình này tại các Phường khác của Quận Hoàn Kiếm.
