Tiểu thuyết “Mã độc báo thù” được tác giả viết theo lối “truyện trong truyện”. Một lớp truyện là hành trình phá án, âm thầm của lực lượng cảnh sát phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao. Đại tá Nguyễn Trí, người nhận nhiệm vụ đánh án tội phạm sử dụngcông nghệ cao, đang điều tra đường dây lừa đảo tinh vi do Bùi Văn Tuệ, Bùi Ẩn và các đối tượng trong/ngoài nước tổ chức. Chúng là các hacker mũ đen, đại diện cho bóng tối, tổ chức đường dây mua bán thiết bị, công nghệ, rao bán các phần mềm độc hại giúp chiếm quyền kiểm soát thiết bị, tấn công ngân hàng, trộm cắp tài sản. Trương Đại Long đã bước chân vào cuộc chơi này. Gã bị cuốn vào lời dụ dỗ của Bùi Văn Tuệ và cả sự thách thức từ tài khoản bí ẩn mang tên “Cứng Đầu”, mua phần mềm từ Emvolo. Đây là phần mềm do các hacker tạo ra, rồi được tung hô là có thể giúp kẻ sở hữu kiếm được rất nhiều tiền.
Một lớp truyện khác là tấn bi kịch của gia đình đại gia bất động sản Trương Đại Thành, có con trai là Long. Long bị dụ dỗ, bỏ học đại học giữa chừng để tham gia vào cõi mạng, rồi trở thành hacker mũ đen, mơ ước làm bá chủ công nghệ lừa đảo để có thể lấy tiền trong tài khoản của người khác một cách dễ dàng, đồng thời trở thành người viết ra những dòng code mà không hacker nào trên thế giới giải được.
Mở đầu tiểu thuyết là hình ảnh Long tìm lên tòa nhà cao nhất thành phố, định nhảy từ đó xuống để trả thù bố mẹ, vì đã không được cho gã tiền để mua công nghệ. Nhưng Long chỉ rơi xuống tầng kỹ thuật, nên không chết. Cô người yêu tên Chanh, bằng thiết bị công nghệ đã tìm được Long. Từ đó hai người bỏ trốn gia đình, thuê nhà nghỉ để sống và bắt đầu tham gia vào việc kiếm tiền, tìm cách mua công nghệ.
Từ đó cũng hé lộ những đường dây lừa đảo công nghệ cao, có tính chất phức tạp, móc nối với nhiều phần tử ở nước ngoài để chiếm đoạt tài sản của ngân hàng, cá nhân. Công an xác định Long là một mắt xích quan trọng trong “chuỗi lây nhiễm hoàn chỉnh”. Họ lập chuyên án, phối hợp nhiều đơn vị điều tra để theo dõi.
Tiểu thuyết hồi tưởng lại cuộc sống của Chanh, một cô gái có tuổi thơ bị tổn thương sâu sắc bởi tình trạng bạo lực gia đình. Long và Chanh là hai số phận khác nhau nhưng gặp nhau ở điểm chung: đều là nạn nhân của gia đình không yên ấm. Nhưng bước ngoặt xảy ra của hai người là tình huống Long gặp Chanh đang làm phục vụ tại một quán ăn. Một lần Chanh bị nhóm khách say sàm sỡ, Long đã bênh vực. Mối nhân duyên đó đã mở ra cho hai người một cơ hội, để hiểu và thông cảm cho nhau. Chanh đã trở thành điểm tựa tinh thần cho Long. Câu chuyện trở nên bất ngờ, khi trước đó, Chanh được vợ chồng Đại tá Trí cưu mang, và sau đó, cô trở thành “tay trong” của Đại tá Trí, để lực lượng chức năng có thể xâm nhập vào các đường dây tội phạm, đánh án. Chính cô cũng là người đã giúp Long tỉnh thức, giúp gã trở thành cánh tay của lực lượng công an, góp phần đánh án. Những cuộc đấu trí giữa lực lượng chức năng, Long, và đường dây của Bùi Văn Tuệ được tác giả viết khá kỳ công, tỉ mỉ, tâm lý khá sắc nét, tạo nên sự hấp dẫn của tiểu thuyết.
Nhà văn Nguyễn Văn Học đã dựng nên một bức tranh về thế giới ngầm, với cách thức tinh vi mà những kẻ lừa đảo len lỏi vào từng ngõ ngách xã hội để lừa đảo. Những thuật toán deepfake tái tạo gương mặt và giọng nói, những mã độc trojan đánh cắp dữ liệu, những thủ đoạn chiếm quyền điều khiển điện thoại chỉ bằng một cú nghe máy, dùng ransomware- mã hóa dữ liệu để tống tiền doanh nghiệp… tất cả hiện lên sống động, chân thực và đáng sợ. Không phải công nghệ đáng sợ, mà là lòng tham, sự lười biếng và sự bất chấp đã biến công nghệ thành vũ khí tinh vi.
Trong câu chuyện về Long, người đọc như thấy rõ cách một thiếu niên giàu có, vốn được cung phụng đầy đủ, sa đà vào vòng xoáy công nghệ đen: lập trình để trộm cắp, mày mò công cụ xâm nhập, truy cập vào các tổ chức tài chính, rồi cuối tiểu thuyết, trở thành mắt xích trong đường dây tội phạm công nghệ.
Nếu “Mã độc báo thù” chỉ nói về tội phạm công nghệ cao, có lẽ nó sẽ không tạo nên sức nặng của tiểu thuyết. Nhưng sâu trong mạch truyện, tác giả đào sâu vào những bi kịch gia đình, sự phản trắc trong tình anh em, huynh đệ ngoài xã hội, mà những điều đó xuất phát từ quyền lợi cá nhân.
Gia đình đại gia Trương Đại Thành tưởng như hoàn hảo: nhà cao cửa rộng, tiền nhiều đến mức không đếm xuể, con cái đủ đầy vật chất. Thế nhưng từ những trang đầu, ta thấy sự mục ruỗng sâu bên trong. Bà vợ lệ thuộc vào tiêu xài; ông Thành mải mê chứng khoán và lợi nhuận; còn Long- đứa con trai mà họ tưởng đã đủ đầy nhưng lại thiếu thốn tình cảm. Gã được bố mẹ khoán trắng cho người giúp việc, nhà trường. Trong sự thiếu vắng ấy, Long trượt khỏi quỹ đạo, rơi vào thế giới cô độc, toan tính và nguy hiểm. Và khi hắn dính líu tới tội phạm mạng, gia đình bỗng hoảng loạn, muốn cứu vãn tình thế, nhưng đã quá muộn.
Một điểm đặc sắc của tiểu thuyết là cách tác giả khắc họa lực lượng cảnh sát phòng chống tội phạm công nghệ cao, bằng cái nhìn chân thực, chi tiết. Những căn phòng ngột ngạt, những chồng hồ sơ dày cộp, những dãy máy tính chạy không ngừng nghỉ… Những chiến sĩ mặt thâm quầng vì thức đêm; đôi mắt căng ra trước màn hình dày đặc ký tự. Thế giới công nghệ, giờ không chỉ là không gian phần mềm, kỹ thuật, mà là chiến trường thật sự.
Đại tá Nguyễn Trí và các đồng nghiệp phải đối đầu với những đối tượng không lộ diện, không để lại dấu vết, không có giới hạn địa lý. Đọc từng đoạn truy vết IP, bóc tách mã độc, dựng lại hành trình xâm nhập… người đọc mới thấm được sự khắc nghiệt, khó khăn. Tội phạm công nghệ ẩn trong bóng tối hết sức tinh vi, và muốn bắt được chúng, phải thâm nhập vào đường dây của chúng.
Dù tập trung vào tội phạm công nghệ, “Mã độc báo thù” vẫn thấm sâu tính nhân văn. Nhà văn Nguyễn Văn Học vẫn khơi gợi về niềm tin vào sự hướng thiện, vào công lý, vào sức mạnh của tình người. Tác phẩm nhấn mạnh ba thông điệp chính: Cần cảnh giác trước tội phạm công nghệ cao. Chỉ cần mất cảnh giác, lơ là, cả tin, bị thao túng, mọi dữ liệu, tiền bạc, danh tính có thể bị đánh cắp; Gia đình phải là nơi đầu tiên và cuối cùng bảo vệ con người. Không có sự quan tâm, không có tình thương, mọi đứa trẻ đều có thể lầm lạc; Trả lại giá trị cho gia đình, gia đình phải là nhà trường đầu tiên của mỗi con trẻ, xã hội phải tôn sùng đạo đức, kinh doanh trên tinh thần lành mạnh, tuân thủ pháp luật.
