PGSTS Phạm Ngọc Linh - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) cho biết, Bộ Chính trị xác định nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Điều đó đặt ra yêu cầu xây dựng chương trình tuyên truyền, giáo dục hiệu quả để nâng cao nhận thức, quyết tâm, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, thực hiện chuyển đổi số trong cả hệ thống chính trị, người dân và doanh nghiệp, tạo niềm tin, khí thế mới trong xã hội.
Trước yêu cầu của Bộ Chính trị, PGSTS Phạm Ngọc Linh đề nghị toàn thể các cơ quan báo chí của Liên hiệp Hội nhanh chóng truyền tải tinh thần Nghị quyết 57 vào đời sống, nhận thức khoa học công nghệ không chỉ là nhiệm vụ riêng của Bộ Khoa học và Công nghệ mà là trách nhiệm của toàn xã hội, ứng dụng và khơi gợi năng lực số.
PGSTS Nguyễn Thành Lợi - Tổng biên tập Báo Kinh tế Đô thị - đã chỉ ra một số vấn đề lớn mà các cơ quan báo chí đang phải đối mặt, đó là: Nguy cơ bị tấn công mạng với quy mô lớn, có thể gây tổn hại nghiêm trọng; ảnh hưởng từ mạng xã hội, đặc biệt là sự tác động của tin tức giả mạo, thiếu kiểm chứng; xu hướng cá nhân hóa trong tiếp nhận thông tin ngày càng cao; sự thay đổi vị thế của công chúng, từ thế bị động chuyển sang chủ động, vừa là người tiêu thụ, vừa là người tham gia truyền tải thông tin.
Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của báo chí đa phương tiện và các nền tảng xã hội (Facebook, Zalo, YouTube...) đã tạo ra sự cạnh tranh gay gắt. Thách thức còn đến từ yêu cầu cập nhật thông tin nhanh nhạy, chính xác của bạn đọc, đòi hỏi phải chuyển đổi từ tập trung cho báo in sang báo điện tử, đổi mới về công nghệ và tổ chức bộ máy.
Để vượt qua thách thức và thực thi Nghị quyết 57, ông Lợi cho rằng các cơ quan báo chí cần xây dựng hệ sinh thái số đồng bộ và vận hành tòa soạn thông minh hiệu quả.
Thứ nhất là thay đổi tư duy và đào tạo nguồn nhân lực. Thành công của chuyển đổi số bắt đầu từ việc thay đổi tư duy lãnh đạo, phong cách và kỹ năng làm báo cho phóng viên, biên tập viên.
"Báo Kinh tế Đô thị đã tổ chức các lớp đào tạo về quay, dựng video, chụp ảnh, infographic, e-magazine, và podcast. Bên cạnh đó là lựa chọn đối tác để đào tạo SEO, cung cấp trend hàng ngày và tối ưu từ khóa, đảm bảo tin bài được công cụ tìm kiếm nhận diện nhanh nhất...", ông Lợi chia sẻ.
Thứ hai là xây dựng hệ sinh thái số đồng bộ và sản phẩm số đột phá. Ứng dụng công nghệ để tự động hóa, thúc đẩy quá trình sản xuất nội dung và quản lý điều hành (quảng cáo, phát hành, tài chính), phát triển các sản phẩm báo chí số chất lượng cao, đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả, và xây dựng các gói dịch vụ phù hợp với từng nhóm đối tượng...
Thứ ba là mô hình kinh tế số. Theo ông Lợi, việc xây dựng tòa soạn thông minh, đồng thời định hình lại mô hình kinh doanh, với xu hướng chuyển dịch nguồn thu từ quảng cáo sang đọc báo thu phí, các cơ quan báo chí cần xây dựng cơ sở dữ liệu độc quyền để tiến tới triển khai hệ thống đọc báo thu phí theo hình thức thuê bao từng gói dịch vụ, xây dựng hệ thống marketing trên nền tảng video trực tuyến để tạo doanh thu lớn từ hiển thị quảng cáo, giới thiệu sản phẩm và thương mại điện tử...
TS Lê Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam nhìn nhận, nếu chính sách được xây dựng mà không đi cùng truyền thông chính sách đầy đủ sẽ không thể đi vào đời sống xã hội, không có góp ý cục diện rộng rãi và không thể tạo tác động như mong muốn.
“Để hệ sinh thái khoa học công nghệ phát triển, không chỉ cần sự tham gia của Chính phủ mà cần sự chung tay của doanh nghiệp, viện trường, startup, thanh niên, trí thức và cộng đồng. Truyền thông giúp tạo ra nhận thức chung, từ đó hình thành niềm tin và sự đồng thuận xã hội. Ở nhiều quốc gia phát triển, truyền thông khoa học công nghệ giúp định hình văn hóa coi trọng tri thức và đổi mới. Đây là điều Việt Nam đang rất cần để Nghị quyết 57 tạo ra chuyển biến về tư duy, không chỉ về cơ chế”, ông Lê Nghiêm phân tích.
Do đó, TS Lê Nghiêm đề xuất Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng chiến lược truyền thông quốc gia về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo; đồng thời, hình thành bộ quy tắc truyền thông.
TS Lê Nghiêm đề xuất bố trí kinh phí có cơ chế đặt hàng cơ quan báo chí thực hiện các diễn đàn chính sách, tọa đàm, hội thảo, các bài chuyên gia, đánh giá… đi theo đề tài lớn, liên tục, tạo ảnh hưởng sâu rộng. Chính sách khuyến khích các viện/trường, cơ quan nghiên cứu chia sẻ dữ liệu, kết quả nghiên cứu với các cơ quan báo chí để lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng. Ông cũng đề xuất ban hành các luật/nghị định về sandbox thí điểm chính sách tài sản số, tăng quyền tự chủ cho tổ chức khoa học công ngh; chính sách tài chính đầu tư cho KHCN, quỹ đầu tư mồi để thu hút đầu tư tư nhân, khung tài chính linh hoạt cho phép khoán chi toàn phần… TS Lê Nghiêm gửi đề xuất khác tới Bộ Nội vụ về ý kiến bố trí chuyên viên truyền thông trong các cơ quan nhà nước, Bộ/ngành để thực hiện nhiệm vụ truyền thông chính sách hiệu quả, thực chất.
Để hiện thực hóa vai trò truyền thông trong việc nâng cao nhận thức và tạo chuyển động xã hội cho Nghị quyết 57-NQ/TW, các cơ quan báo chí trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam cần xây dựng lộ trình cụ thể với mục tiêu ngắn hạn là thiết lập các chuyên mục cố định, ngân hàng câu hỏi - đáp và kênh truyền thông trên các nền tảng số, đồng thời hình thành chiến lược dài hạn từ ba đến năm năm nhằm xây dựng hệ sinh thái truyền thông liên kết chặt chẽ giữa các cơ quan báo chí, tổ chức khoa học và cộng đồng mạng xã hội để tạo dòng chảy thông tin liên tục về khoa học công nghệ đến công chúng.
