Tôi điền dã ở nhiều làng Dao , các thầy cúng 12 đèn đều cho biết nhờ các sư phụ Nậm Mười lên cấp sắc. Tìm các kinh thư cổ bị mất họ đều bảo phải đến Nậm Mười. Trước khi xuống núi, mấy lần định đi nhưng đường đang sập, những năm 80 của thế kỷ trước không thuê được ngựa. Ấy thế mà bây giờ xe gầm cao leo núi cao lên tận sân uỷ ban xã. Vui. Càng vui hơn xã bố trí hơn 10 thầy cúng giỏi tha hồ phỏng vấn. Cả xã có hơn chục thầy cúng 12 đèn. Cả nguyên Bí thư và Bí thư đương chức đều là thầy cả trong các lễ cấp sắc to nhất .Xã Nậm Lành còn đông hơn, có hầu hết cán bộ chủ chốt đều la thầy cúng . Họ là những người uy tín, thậm chí là người làm kinh tế giỏi.
Ngày xưa đi học và đọc báo nghe đài, xem tiểu thuyết về miền núi đều thấy thầy cúng là người xấu, lừa đảo dân thậm chí phản động. Nhưng khi nghiên cứu người Dao, tôi thống kê ở vùng Lào Cai, Yên Bái , Hà Giang, Tuyên Quang, hầu hết các lãnh tụ nghĩa quân chống giặc ngoại xâm, chống phong kiến áp bức đều là các thầy cúng. Phong trào khởi nghĩa Giáp Dần năm 1914, các thầy cúng đồng loạt tấn công Pháp ở Yên Bái, Lào cai, Tuyên Quang...Nhiều thủ lĩnh hy sinh được người dân lập bàn thờ ở đền Đông Cuông (Huyên Văn Yên - Yên Bái). Sau này, một số người Dao lập nhiều thành tích trong sản xuất được phong Anh hùng lao động cũng là thày cúng.
Bốn ảnh trên: Các thầy cúng người Dao ở Nâm Mười, Nâm Lành (Văn Chấn - Yên Bái) do tác giả cung cấp.
Đồng chí Bí thư tỉnh uỷ Hà giang trước đây có sáng kiến lập các câu lạc bộ thày cúng với mục đích hỗ trợ chính quyền quản lý xã hội. Một số lãnh đạo địa phương khi đương chức là chủ tịch, bí thư, khi về hưu là thầy cúng giỏi. Thầy cúng đóng vai trò quan trọng trong quản lý xã hội với các thể chế phi quan phương . Thày cúng là nghệ nhân và đồng thời cũng là người rất uy tín của cộng đồng. Thầy cúng Bàn Văn Phúc là Bí thư Đảng uỷ xã Nậm Mười nhưng cũng là người đi đầu số hoá một số di sản văn hoá người Dao. Một số thày cúng sản xuất giỏi, có công hiến đất mở đường, xây dựng nông thôn mới. Rất tiếc ở Việt Nam chưa ai nghiên cứu về quyền lực thầy cúng người Dao trong cuộc sống đương đại.
