Năm trụ cột phát triển - một mô hình tổng hợp
Năm 2003, khi thành phố đang tìm kiếm những giải pháp mới để vừa phát triển kinh tế, vừa giữ gìn bản sắc và mang lại lợi ích xã hội, UBND quận 12 đã ban hành quyết định thành lập Ban chỉ đạo phát triển làng nghề cá sấu, khuyến khích nuôi, khai thác, chế biến cá sấu kết hợp du lịch sinh thái. Từ đó, Hợp tác xã Xuân Lộc và ông Tôn Thất Hưng bắt tay hợp tác: nuôi, khai thác, chế biến sản phẩm từ cá sấu và phát triển du lịch.
Ông Hưng - xuất thân là một nhân viên chăm sóc bò sát tại Thảo Cầm Viên đã có một cơ duyên đặc biệt với nghề cá sấu. Từ “người thất nghiệp”, ông trở thành chủ trang trại cá sấu quy mô lớn ở Sài Gòn. Ông khởi nghiệp chỉ với hai con cá sấu non, rồi từng bước mở rộng, cùng địa phương hình thành làng nghề.
Về kinh tế, làng nghề không chỉ là nơi nuôi cá sấu đơn thuần, mà là một chuỗi khép kín: từ nuôi giống, chăm sóc, sản xuất da cá sấu, chế tác sản phẩm thời trang, đến dịch vụ du lịch sinh thái. Nhờ vậy, khu vực này đã tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương; sản phẩm da cá sấu Hoa Cà trở thành thương hiệu tiêu biểu của TP.HCM.
Về khoa học – y học, điều đặc biệt là ông Hưng không dừng lại ở chăn nuôi – chế biến, mà dành tâm huyết cho nghiên cứu khoa học: tận dụng xương cá sấu chế tạo cao xương, giúp điều trị các bệnh về xương như loãng xương, thoái hóa khớp, đặc biệt là bệnh xương thủy tinh (XTT).
Về nhân văn – xã hội, với mô hình “lợi ích kinh tế kết hợp nhân đạo”, ông Hưng sáng lập Trung tâm Kim Cương Tươi Đẹp – nơi chăm sóc miễn phí hàng trăm trẻ em mắc bệnh xương thủy tinh trong hơn chục năm qua. Nhiều em nhỏ đã được chữa trị, được hòa nhập cộng đồng – từ “quá khứ gãy xương liên tục” đến “đi học, đi làm bình thường”.
Về văn hóa – du lịch, làng nghề cá sấu được phát triển thành điểm đến du lịch sinh thái. Khách tham quan có thể tận mắt thấy mô hình nuôi cá sấu, trải nghiệm sản phẩm thủ công và hiểu thêm về văn hóa lao động sáng tạo của vùng ngoại ô thành phố. Sản phẩm da cá sấu Hoa Cà được công nhận là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu của TP.HCM.
Về phát triển bền vững, điểm mấu chốt của mô hình này không chỉ là lợi ích trước mắt, mà còn là tác động lâu dài – tạo việc làm, nâng cao sức khỏe cộng đồng, giữ gìn bản sắc và khơi dậy tinh thần sáng tạo trong lao động. Đó chính là tinh thần “văn hóa phát triển” mà tạp chí chúng ta muốn ghi nhận: phát triển không chỉ hướng tới tăng trưởng, mà hướng tới con người và giá trị nhân văn.
Hành trình và tâm huyết của người tiên phong – ông Tôn Thất Hưng
Ông Tôn Thất Hưng là người tiên phong trong việc đưa cá sấu vào chuỗi sản xuất – chế biến – du lịch tại TP.HCM. “Nghề của một đời đôi khi được quyết định trong tích tắc,” ông chia sẻ khi nhớ lại ngày mình xin việc tại Thảo Cầm Viên và bén duyên với loài bò sát.
Từ một trang trại nhỏ, ông đã phát triển trại cá sấu Hoa Cà quy mô hàng nghìn con, tạo việc làm cho gần 100 lao động.
Điều khiến mô hình của ông thật sự khác biệt là tư duy nhân văn. Khi biết đến căn bệnh xương thủy tinh và chứng kiến nhiều em nhỏ chịu đựng gãy xương liên tục, ông đã dành phần lớn tâm huyết và tài chính để thành lập trung tâm chăm sóc miễn phí. Với phương pháp kết hợp thuốc – tập luyện – tâm lý – thực dưỡng, liệu pháp “diamond bone” đã giúp hàng trăm trẻ cải thiện rõ rệt, nhiều em nay đã có thể học tập, lao động bình thường.
Ông Hưng từng nói: “Đừng thương hại các em, đừng xuýt xoa hay khóc… Hãy để các em tự lập và hành động như một người bình thường.”
Chính nhờ tấm lòng ấy, mô hình của ông không chỉ là kinh doanh, mà còn là biểu hiện của văn hóa doanh nghiệp hướng tới cộng đồng – một giá trị rất cần được tôn vinh trong sự phát triển của đô thị hôm nay.
Thách thức và kêu gọi bảo tồn mô hình
Tuy nhiên, bất kỳ mô hình sáng tạo nào cũng cần được bảo vệ và kế thừa – tránh bị mai một, bị chuyển đổi sai lệch hay mất đi khi người tiên phong rút lui.
Mô hình làng nghề cá sấu hiện nay đang đứng trước yêu cầu cấp thiết: giữ đất – giữ bản sắc – giữ tinh thần nhân văn – giữ mối liên kết giữa kinh tế, xã hội và môi trường.
Nếu chúng ta để mô hình này biến mất, thì cũng đồng nghĩa đánh mất một phần văn hóa lao động sáng tạo, mất đi nơi mà “phát triển” không chỉ là tăng trưởng sản lượng, mà còn là “giúp người, giữ con người, xây dựng bản sắc”.
Bởi vậy, rất cần tiếng nói của báo chí, cộng đồng và cơ quan quản lý để bảo vệ, lan tỏa, và nhân rộng mô hình này – không chỉ ở TP.HCM mà trên khắp cả nước.
Trong hành trình phát triển của đô thị hiện đại, mô hình Cá Sấu Hoa Cà – dưới sự dẫn dắt của ông Tôn Thất Hưng – chính là minh chứng sống cho quan điểm: “Văn hóa phát triển không phải là khẩu hiệu, mà là hành động; không chỉ là tăng trưởng, mà là nhân văn; không chỉ là sản xuất, mà là sáng tạo và sẻ chia.”
Giữ gìn và phát huy mô hình này chính là giữ gìn một “di sản đương đại”, nơi các yếu tố kinh tế – khoa học – xã hội – nhân văn – văn hóa – du lịch giao hòa.
Mỗi sản phẩm da cá sấu, mỗi em nhỏ được điều trị, mỗi lao động có việc làm ổn định – tất cả đều là câu chuyện của lòng nhân ái, của sáng tạo và của một đô thị muốn tiến lên bằng văn hóa.
Hy vọng rằng, trong tương lai, chúng ta sẽ nhìn thấy nhiều mô hình như thế – và nhiều “ông Hưng” khác – xuất hiện khắp Việt Nam. Còn hôm nay, chúng ta xin trân trọng ghi nhận một mô hình tiêu biểu: Cá Sấu Hoa Cà – nơi văn hóa phát triển bắt đầu từ con người.
