Năm 1968, o gia nhập đội phá bom cảm tử đoạn đường xã Nhân Lộc, cách Đồng Lộc chừng 3km. Tuyến đường 15A ngày đó bị giặc đánh phá ác liệt, khu vực ngã ba Đồng Lộc được ví như túi bom của cả nước. Để cho các đoàn xe kịp ra chiến trường, o đã cùng đồng đội ngày đêm bám đường, phá bom. Và chính trong một lần làm nhiệm vụ, nữ TNXP Lê Thị Nhị đã bước vào thơ của cố nhà thơ Phạm Tiến Duật một cách nhẹ nhàng mà sâu lắng.
O Nhị nhớ lại thời mình trở thành nguyên mẫu bài thơ nổi tiếng của Phạm Tiến Duật: Đó là một tối năm 1968, đơn vị o làm nhiệm vụ như bao ngày khác: Phá bom, san lấp hố, thông đường cho xe qua. Đúng lúc ấy, một đơn vị lính của đoàn 559 từ trong Nam ra. Trong giây phút ngắn ngủi lưu lại chờ thông đường, có một anh bộ đội nhảy từ trên xe xuống làm quen, dưới ánh pháo sáng trông còn rất trẻ, anh có dáng người cao ráo, gương mặt đẹp, cái mũi cao thẳng, miệng cười rất duyên, nói giọng Bắc ngọt lịm nhỏ nhẹ như con gái: “Quê em ở đâu?”, o trả lời: “Quê em qua Thạch Bằng rồi đến Thạch nớ (ấy) là Thạch Nhọn eng nờ (anh à)!”. Anh bộ đội ấy ngơ ngác rồi thắc mắc: “Thạch Nhọn là đâu?”. Cả tiểu đội con gái cười giòn như pháo. O nghĩ trong bụng “Thạch Kim là Thạch Nhọn đó, có vậy cũng không hiểu, nhưng không dám nói”. Rồi anh ấy lại nhảy vội lên xe.
Cuộc trò chuyện ngắn ngủi đầy tiếng cười ấy không ai nghĩ rằng là "cơ duyên" đưa o Nhị vào những vần thơ sống mãi với thời gian:
“Em ở Thạch Kim, sao lại lừa anh, nói là Thạch Nhọn
Đêm ranh mãnh ngăn cái nhìn đưa đón
Em đóng cọc rào quanh hố bom
Cái miệng em ngoa cho bạn cười giòn
Tiếng Hà Tĩnh nghe buồn cười đáo để
Anh lặng người như trôi trong tiếng ru...”.
Khi bài thơ “Gửi em cô thanh niên xung phong” của Phạm Tiến Duật được đọc trên Đài Tiếng nói Việt Nam, o Nhị đang làm nhiệm vụ ngoài đường thì có lệnh của Đại đội trưởng kêu về gấp. Đại đội trưởng nghiêm nghị nói: “Nói chi mà để người ta đọc trên đài, nói lừa Thạch Nhọn với Thạch Kim rứa? May họ là nhà thơ chứ cán bộ thì o tội to lắm vì làm ảnh hưởng đến chính trị địa phương”.
Tui hết hồn, ngồi im thin thít, lúc sau mới nói: "Thôi, em trót dại, eng cho em ở lại chăn trâu, chăn bò chi cũng được, chứ đừng bắt em về mà em mang tội với mẹ, với làng xóm". Đại đội trưởng bảo tui nói rứa là làm mất hình ảnh của TNXP trong mắt bộ đội nên phải viết bản kiểm thảo, cam kết rồi mới được tha. Tui sợ đến nỗi, mãi một khoảng thời gian ra đường, ai hỏi chi, tui cũng không dám nói nữa, sợ bị trách tội. Cái thời ấy hay rứa (như thế) đó”.
GỬI EM, CÔ THANH NIÊN XUNG PHONG
Có lẽ nào anh lại mê em
Một cô gái không nhìn rõ mặt
Ðại đội thanh niên đi lấp hố bom
Áo em hình như trắng nhất
Người tinh nghịch là anh dễ thân
Bởi vì thế có em đứng gần
Em ở Thạch Kim sao lại lừa anh nói là “Thạch Nhọn”
Ðêm ranh mãnh ngăn cái nhìn đưa đón
Em đóng cọc rào quanh hố bom
Cái miệng em ngoa cho bạn cười giòn
Tiếng Hà tĩnh nghe buồn cười đáo để
Anh lặng người như trôi trong tiếng ru.
Tranh thủ có ánh sáng đèn dù
Anh vội nhìn em và bạn em khắp lượt
Mọi người cũng tò mò nhìn anh
Rồi bóng tối lại khép vào bóng tối
Em ơi em, hãy nghe anh hỏi
Xong đoạn đường này các em làm đâu
Anh đã tìm em rất lâu, rất lâu
Cô gái ở Thạch Kim Thạch Nhọn
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm
Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều.
Anh đã đi rất nhiều, rất nhiều
Những con đường như tình yêu mới mẻ
Ðất rất hồng và người rất trẻ
Nhưng chẳng thấy em, cô gái ở Thạch Nhọn Thạch Kim
Những đội làm đường hành quân trong đêm
Nào cuốc nào choòng xoong nồi xủng xoảng
Rực rỡ mặt đất bình minh
Hấp hối chân trời pháo sáng
Ðường trong tim anh in những dấu chân.
Chiếc võng bạc trên đường hành quân
Anh đã buộc nhiều cây xoan cây ổi
Lại đường mới và hàng nghìn cô gái
Ở đâu em tinh nghịch của anh?
Bụi mù trời mùa hanh
Nước trắng khe mùa lũ
Ðêm rộng dài là đêm không ngủ
Em vẫn đi, đường vẫn liền đường
Cạnh giếng nước có bom từ trường
Em không rửa ngủ ngày chân lấm
Ngày em phá nhiểu bom nổ chậm
Ðêm nằm mơ nói mớ vang nhà
Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa
Thương em, thương em, thương em biết mấy...
Dừng tay cuốc khi em ngoảnh lại
Sẽ giật mình đường mới ta xây
Ðã có độ dài hơn cả độ dài
Của đường xá đời xưa để lại
Sẽ ra về bao nhiêu cô gái
Một ngày mai đường sẽ đứng chơ vơ
Ðể cho đời sau còn thấy ngẩn ngơ
Trước những công trình ngoằn ngoèo trên mặt đất.
Ơi em gái chưa một lần rõ mặt
Có lẽ nào anh lại mê em
Từ cái đêm Thạch Nhọn Thạch Kim
Tên em đã thành tên chung anh gọi:
Em là cô thanh niên xung phong.
Bài thơ viết tại Đức Thọ (Hà Tĩnh) năm 1968.
Theo Trái tim người lính
