“Thu Hương” về Hán - Việt có thể hiểu là “hương mùa thu”; tháng 10 lại có Ngày Phụ nữ Việt Nam. Hẳn “ngầm ý” tác giả muốn giới thiệu tiếng nói của giới nữ trong thi ca, về thi ca. Quả vậy, tập Giấc cỏ gồm 76 bài thơ, chủ yếu về đề tài tình yêu, khát vọng hạnh phúc.
Thường, tác giả nữ không ai “tuyên ngôn” mình làm thơ về giới nữ; nhưng những cảm xúc trong thơ – tinh tế, ước mơ, day dứt, hoài nghi… – hay nói cách khác, những cung bậc mỹ cảm trong thơ họ, bạn đọc nhận ra ngay đó là tiếng nói của giới nữ.
Thương một người chẳng dễ đâu anh
Bởi vết dằm trong tim khó lòng hóa giải
Như con chim thấy cành cong sợ hãi
Nghe tiếng sấm trong đêm thảng thốt giật mình
(Có thể)
Tình yêu là quà tặng của Tạo hóa dành cho con người. Tuy nhiên, quan niệm, tiêu chuẩn về tình yêu của giới nam và giới nữ có sự khác biệt. Với phụ nữ, họ nhìn nhận tình yêu qua sự quan tâm, chia sẻ, tôn trọng và thấu hiểu. Khác nam giới, nữ giới mong muốn được yêu thương và cảm nhận sự cam kết, an toàn, cũng như được đánh giá cao trong mối quan hệ.
Thương một người có lẽ cứ lặng thinh
Đừng vội mang tim mình ra bỡn cợt
Cơn say nắng – có thể – giông bất chợt
Có thể sắc màu na ná một tình yêu
(Có thể)
Tình yêu không dẫn đến hôn nhân là tình yêu đau khổ. Hôn nhân không có tình yêu là hôn nhân bất hạnh. Chả thế mà Nguyễn Du viết:
“Trăm năm tính cuộc vuông tròn
Phải dò cho đến ngọn nguồn lạch sông.”
(Truyện Kiều)
Phụ nữ truyền thống quan tâm đến sự chắc chắn, an toàn. Điều này thể hiện qua những lời nói ngọt ngào, những hành động biểu hiện tình cảm như cái ôm, cái hôn, những cử chỉ lãng mạn và đặc biệt là sự tin tưởng, tôn trọng đối phương. Vì thế, khi yêu, không thiếu những cung bậc giận hờn, hồ nghi.
Thương một ngày thiếu nắng
Mưa rơi ướt cõi mình
Hồn nhiên đùa góc quạnh
Chạm phím buồn mênh mông
(Ký ức)
...
Đêm nghe trăn trở
Nỗi niềm kế bên
Vết dằm nhoi nhói
Nhức điều không tên
(Vết dằm)
Tình yêu và ý thức sở hữu là hai khái niệm khác biệt. Tuy nhiên, ở “mặt bằng” văn hóa, sự bình đẳng giới – ngay trong tình yêu – vẫn còn khoảng cách, nên trong cuộc sống rất dễ nhận diện quan niệm “tình yêu có nghĩa là sở hữu”.
Thực ra, tình yêu đích thực là sự vị tha, tôn trọng và cho phép mỗi người có không gian riêng; trong khi đó, “ý thức chiếm hữu” lại biểu hiện qua sự kiểm soát, ích kỷ và muốn sở hữu đối phương như tài sản cá nhân. Ý thức “chiếm hữu” thường xuất phát từ sự bất an và nhu cầu kiểm soát.
Tình yêu đích thực không như thế – nó lành mạnh, được xây dựng trên nền tảng tin tưởng, thấu cảm và mong muốn hạnh phúc cho cả hai, đi đến “trọn đời”. Cách gọi “bạn đời” đối với vợ chồng mang ý nghĩa thấu cảm, chia sẻ, được đặt ở vị trí tối thượng.
Khổ thơ thứ ba của bài Vết dằm của Giang Đăng là một khổ thơ hay. “Nỗi niềm kế bên”, “vết dằm”, “nhức điều không tên” là những ẩn dụ thi ca từ đời sống hôn nhân thiếu tin tưởng, còn nghi ngờ đối phương chưa trải lòng, còn giấu giếm những điều bí mật. Đó cũng là một thực tế, tạo ra những tiếng “thở dài”, “nước mắt về đêm” của người vợ nói riêng và người phụ nữ nói chung.
Theo nhà LLPB Đinh Thanh Huyền, “Lăng kính nữ giới trong thơ không do ý thức chọn mà do trải nghiệm giới hình thành qua đời sống thường ngày.” Quả vậy, những trách móc, hờn tủi, khao khát… trong tình yêu dễ nhận ra trong Giấc cỏ, dẫu nhân vật “em” trong thơ chưa hẳn là tác giả, nhưng thơ bao giờ cũng là “vùng phủ” cảm xúc của người sáng tạo.
Không phải ngẫu nhiên, Giang Đăng có bài thơ Giấc cỏ và lấy tên thi phẩm này đặt tên chung cho cả tập thơ. Trong tập, còn có nhiều thi ảnh về cỏ, hoa, cỏ xước... “Cỏ” – một từ chung chỉ nhiều loại cây thân thảo, thường là cây dại mọc hoang, gần đất, đầy sức sống. Thi ảnh “cỏ” là ẩn dụ cho mơ ước giản dị, bình yên của người phụ nữ trong cuộc sống nói chung và hạnh phúc gia đình nói riêng.
Đọc Giấc cỏ, dễ nhận ra những chi tiết đời sống ánh lên qua cái nhìn giới nữ sâu sắc và riêng tư của nhà thơ Giang Đăng. Tất nhiên, trong Giấc cỏ có một số bài viết về mùa trong năm, nắng, mưa, sông, biển… nhưng đó chỉ là “không gian” biểu tượng nghệ thuật để chị viết về các cung bậc của tình yêu.
Mới hay, phụ nữ rất quan tâm đến cảm xúc – điều mà “nửa kia” của họ thường đuểnh đoảng, khinh suất… Nhiều khi, đó cũng là nguyên nhân của những “sứt mẻ” hôn nhân, nếu không muốn nói đến đổ vỡ.
Chiều rơi trên áo em
Nỗi buồn mang bùa ngải
Mênh mông đồi cỏ dại
Hoang hoải màu tím hoa
(Chiều phố núi)
Trong tập thơ Giấc cỏ, Giang Đăng có những câu thơ, khổ thơ ánh lên vẻ đẹp của thi ca. Hay nói cách khác, “bản đồ cảm xúc” của Giang Đăng có những “giai điệu” làm thổn thức người đọc.
Giấc cỏ là tập thơ thứ ba của Giang Đăng – một tác giả nữ hiện sống và làm việc ở Hà Nội – sau Gỡ từ ngực cỏ và Nhặt mùa. Trong Giấc cỏ, chủ yếu là thi pháp tự do, tuy nhiên cũng có không ít thể thơ truyền thống như thơ bốn chữ, lục bát và thơ văn xuôi. Điều đó cho thấy Giang Đăng biết “làm mới” giọng điệu trên nền truyền thống.
