Hội thảo "Vấn đề kinh tế báo chí đối với các Tạp chí khoa học của Liên hiệp Hội Việt Nam"

Tới tham dự Hội thảo có các Lãnh đạo, Nhà báo, Phóng viên đại diện cho các cơ quan báo chí trực thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam. PGS. TS Phạm Ngọc Linh - Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam; ThS. Lê Thanh Tùng - Trưởng Ban Truyền thông và Phổ biến kiến thức Liên hiệp Hội Việt Nam chủ trì Hội thảo.

Hệ thống của Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam hiện có 70 cơ quan báo chí, Trong đó, do Đoàn chủ tịch Hội đồng Trung ương trực tiếp quản lí là 01 cơ quan báo chí (Báo Tri thức và Cuộc sống) và gián tiếp quản lý là 22 cơ quan báo chí thuộc các tổ chức khoa học công nghệ (Viện). 47 cơ quan báo chí còn lại thuộc hội ngành toàn quốc quản lý. Nhiệm vụ của báo chí LHHVN thời gian qua đã được khẳng định, không ngừng thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng và chuyển giao công nghệ, truyền thông phổ biến kiến thức KH&CN, giới thiệu các thành tựu khoa học, công nghệ mới của Việt Nam và thế giới.  

Vấn đề sống còn đối với mỗi cơ quan báo chí từ xưa tới nay vẫn là bài toán kinh tế. Bài toán kinh tế của cơ quan báo chí chính là tìm kiếm nguồn thu hợp pháp, đa dạng, bền vững cho toà soạn.

Báo chí nói chung, tạp chí nói riêng, trong đó có tạp chí khoa học ngày nay không có nhiều sản phẩm (ví dụ như báo in, tạp chí in) để chào bán mà chủ yếu cung cấp dịch vụ (thông tin, quảng cáo, tư vấn…) và thông qua đó quy đổi thành tiền.

Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS, Nhà báo Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, Ủy viên BCH Hội Nhà báo Việt Nam cho biết, cùng với sự phát triển vượt bậc của công nghệ, đặc biệt là sự thay đổi mạnh mẽ trong hệ sinh thái truyền thông, chuyển đổi số là một trong những giải pháp cấp thiết và quan trọng hàng đầu nhằm đạt mục tiêu “hiện đại hóa” hoạt động báo chí theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng là “xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại”. Tuy nhiên, để báo chí thực sự vận hành một cách hiệu quả chuyển đổi số, người làm báo không chỉquan tâm tới “công nghệ” mà phải tìm nhiều giải pháp đột phá để phát triển kinh tế báo chí trong xu hướng chuyển đổi số hiện nay.

Trong xu hướng chuyển đổi số, các cơ quan báo chí bên cạnh thực hiện nhiệm vụ chính trị, cần làm tốt và bắt kịp xu thế vận động và phát triển của kỷ nguyên công nghệ số. Nếu cơ quan báo chí chuyển đổi số thành công, cần phải có công nghệ và giải pháp hỗ trợ từ các cơ quan quản lý và sự liên kết giữa các cơ quan báo chí. Do đó, kinh tế báo chí trong xu hướng chuyển đổi số đã tiệm cận dần đến từ khóa “kinh tế báo chí số”.

Hiện nay, thị trường quảng cáo trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng đang đang chuyển từ quảng cáo trên báo chí truyền thống sang quảng cáo số, tác động mạnh tới doanh thu của các cơ quan báo, đài vì phần lớn báo chí dựa vào nguồn thu từ quảng cáo và dịch vụ truyền thông, rất ít các cơ quan báo chí thực hiện đa dạng nguồn thu.

Theo kết quả khảo sát năm 2022, 63 báo Đảng địa phương, có tới 91% số cơ quan báo chí được hỏi có nguồn thu từ quảng cáo; 78% báo có nguồn thu từ phát hành. Trong khi đó, chỉ có 9% báo có nguồn thu từ tổ chức sự kiện và 7% báo có nguồn thu từ nội dung số.

Về vấn đề “xin và chạy” quảng cáo. Trong nền kinh tế thị trường, quảng cáo không còn bị “nhốt” trong quan niệm “kiếm thêm”, mà là nguồn thu chính để báo chí tồn tại phù hợp với sự phát triển chung của xã hội. Do đó, hơn lúc nào hết các cơ quan báo chí truyền thông cần xây dựng bộ phận và đội ngũ những người làm truyền thông, quảng cáo chuyên nghiệp, tránh hiện tượng núp bóng nhà báo để “xin” quảng cáo. Trong bối chuyển đổi số, các cơ quan báo chí nên thay đổi chiến lược, xây dựng các bộ phận truyền thông – quảng cáo một cách bài bản và chuyên nghiệp, mới có thể phát triển kinh tế báo chí ổn định và bền vững lâu dài, tránh gặp những rủi ro không đáng có. PGS.TS, Nhà báo Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, Ủy viên BCH Hội Nhà báo Việt Nam cho biết thêm.

Đa dạng hóa các nguồn thu. Để tăng nguồn thu bên ngoài “mặt báo”, cơ quan báo chícần tăng cường tổ chức sự kiện, tham gia các hoạt động từ thiện, vì cộng đồng. Những hoạt động trách nhiệm xã hội đó, làm tăng uy tín và thương hiệu của các cơ quan báo chí, đây là 1 trong 4 trụ cột trong chiến lược phát triển dài lâu của cơ quan báo chí trong tương lai.

Cũng theo Nhà báo Đào Quang Bính - Tổng Thư kí Tòa soạn TBKTVN chia sẻ: Khi nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh, nhu cầu quảng bá sản phẩm xuất hiện và ngày càng lớn, báo chí có thêm nguồn thu thứ hai: QUẢNG CÁO. Khi đó, báo chí, ngoài nội dung chính trị, còn thêm nội dung kinh tế.

Do có tính thị trường kép của báo chí (với hai nguồn thu chính từ độc giả và từ nhà sản xuất-nhà quảng cáo), nguồn thu của báo chí ngày càng lớn, tạo điều kiện cho báo chí phát triển mạnh mẽ.

Trong xã hội đang hình thành một nền kinh tế báo chí truyền thông. Hai điểm tựa quyết định cho nền kinh tế báo chí truyền thông là sản phẩm hàng hóa báo chí truyền thông và dịch vụ quảng cáo trên các phương tiện truyền thông. Kinh tế báo chí trở thành động lực phát triển cho báo chí.

Nhà báo Vũ Xuân Bân - Phó Tổng biên tập Tạp chí điện tử Văn hóa và Phát triển tham luận nêu rõ: “Ở nước ta, báo chí là sản phẩm văn hóa, cũng là sản phẩm chính trị, không thể bằng mọi giá để có nguồn thu. Các cơ quan báo chí đều thực thi nhiệm vụ kép, dù cơ quan báo chí là đơn vị sự nghiệp có thu một phần hay tự chủ hoàn toàn thì nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là thực hiện nhiệm vụ chính trị theo tôn chỉ, mục đích của tờ báo, tạp chí in hay điện tử. Tôn chỉ đó xác định vị trí, chức năng… của cơ quan báo chí đó”. 

“Làm kinh tế trong hoạt động báo chí là nhu cầu cần thiết trước hết của chính tờ báo, tạp chí và xa hơn nữa của nền kinh tế thông tin và hội nhập. Nhưng, không thể bằng mọi cách, mọi giá và càng không phải theo cách “lôi kéo độc giả theo cách chiều chuộng mọi nhu cầu, dọa dẫm mặc cả; chặt chém, thông tin đục đục mờ mờ gây tò mò…”. Những cách làm kinh tế kiểu đó, nó mâu thuẫn với việc thực hiện tôn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ của tờ báo, tạp chí và đi xa hơn nữa là vi phạm pháp luật”. Nhà báo Vũ Xuân Bân - Phó Tổng biên tập Tạp chí điện tử Văn hóa và Phát triển chia sẻ.

Tạp chí điện tử Văn hoá và Phát triển có thể nói rằng, càng thực hiện tôn chỉ, mục đích một cách đúng hướng và hiệu quả thì những bất cập, khó khăn từng bước được tháo gỡ, kinh tế báo chí chắc chắn sẽ làm được và phát triển.

PGS. TS Phạm Ngọc Linh - Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam kết luận nhấn mạnh Hội thảo thành công, đã thảo luận một số nội dung về chuyển đổi số đa nền tảng - công cụ để phát triển kinh tế báo chí; tự chủ tài chính với cơ quan báo chí: khó khăn, thách thức và giải pháp... Một số đại biểu đề xuất giải pháp để các cơ quan báo chí tự chủ của Liên hiệp Hội Việt Nam tháo gỡ khó khăn như: Coi trọng đồng bộ công tác đổi mới các nội dung và phát hành; xây dựng cơ chế quản lý, sử dụng tài chính phù hợp với đặc thù của hoạt động báo chí; tăng cường vai trò kết nối với các cơ quan chức năng quản lý nhà nước về truyền thông, báo chí, xuất bản; tham mưu, phản biện cho Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông trong việc xây dựng các văn bản quy phạm triển khai phổ biến các văn bản pháp luật. Những kiến nghị tháo gỡ khó  khăn cho hệ thống báo chí của Liên hiệp hội mà các đại biểu nêu ra  tại Hội thảo này sẽ được tổng hợp sớm gửi đến các cơ quan chức năng Đảng, Nhà nước xem xét, nhất là sắp tới sẽ sửa đổi Luật báo chí năm 2016 nhằm tạo điều kiện cho báo chí nói chung, trong đó có hệ thống báo chí của Liên hiệp hội hoạt động có nguồn thu hợp pháp, phát triển bền vững, góp phần thiết thực xây dựng, bảo vệ đất nước trong thời đại công nghệ số, "bùng nổ" thông tin.