Cụ già, vừa lấy tay xoa xoa chỗ bị đau bên sườn vừa nói: “Lỗi là tại tôi... Tôi đã nhìn thấy xe bé đang chạy tới, nhưng do tôi quá chậm chạp, nên không tránh kịp...!”
Trên phố đông người, xe cộ ngược xuôi tấp nập, có hai người đi ngược chiều vô tình va vào nhau. Không bị gì... Cả hai cùng đồng thời nói:
“I am sorry...!”
Một bé trai chơi súng nước, vô tình bắn vào cái áo đầm của một cô gái, làm ướt áo khi đi đường. Bé nghĩ thế nào cô cũng rầy và nổi nóng, nhìn cô với ánh mắt lo sợ. Cô hiểu tâm trạng và lên tiếng: “Cô xin lỗi vì không thấy cháu đang chơi...!”
Tôi cũng chứng kiến cảnh một người công nhân vệ sinh quét rác trên đường, trông thấy vài chiếc lá khô cạnh người đàn ông đang đứng. Cô đã nói: “Xin lỗi, cho tôi được quét mấy chiếc lá...!”
Những chuyện như thế, ở nước ngoài có rất nhiều... Thay vì đổ lỗi hoặc cãi vã, ai đúng ai sai, thậm chí còn dùng vũ lực để giải quyết.., thì mỗi bên đều tự nhận lỗi về mình...!
Và khi, cả hai bên cùng nói lời xin lỗi, thì đó chính là: “TUYÊN BỐ CHUNG...!” Sự việc và Vấn đề đã được giải quyết êm thắm, vui vẻ...
Ở nước ta, đa phần hai từ “XIN LỖI”cũng ít được dùng hơn...!
Tháng trước, khi từ thang máy bước ra, một người đã đâm sầm vào tôi. Tôi vội nói xin lỗi, nhưng chỉ nhận được một cái nhìn bực tức của đối phương.
Mấy năm trước, nhóm chúng tôi du lịch ở Sa Pa. Vào một tiệm ăn trưa... Khi thanh toán tiền mới phát hiện ra, trong hoá đơn có ghi thêm 6 cái khăn, dù không nhiều tiền nhưng cũng ấm ức, vì không hề sử dụng. Nhân viên thanh toán thản nhiên tuyên bố, biên lai trong máy chuyển lên như thế nào thì tính như thế...
Vậy là phải tìm người thu ngân để đối chứng. Cuối cùng, phát hiện ra, mấy cái khăn đã bị chuyển nhầm từ nhóm khác qua. Nhân viên thanh toán không chỉ không nói câu xin lỗi mà thái độ rất không thân thiện. Một người bạn tôi đã góp ý với bạn ấy: “Tôi đã mong cháu nói một từ xin lỗi. Làm việc trong ngành dịch vụ, xin lỗi là từ khoá đấy cháu ơi...!”. Cháu ấy đã trả lời rất thản nhiên: “Cháu có sai đâu mà phải xin lỗi...!”.
Tại sao từ xin lỗi lại khó nói như thế...?
Không chỉ ít xin lỗi, mà cách xin lỗi của chúng ta cũng có nhiều vấn đề.
Chẳng hạn, xin lỗi mà không có sự thành tâm. Chưa thể hiện qua ánh mắt, thái độ khi xin lỗi. Chưa có dùng những từ: Nha, Nhé..., để thể hiện sự tôn trọng cũng như sự thành tâm...
Có lẽ, bạn đã từng nghe những lời xin lỗi kiểu như:
“Nếu quý vị không hài lòng, thì tôi xin lỗi", chẳng khác nào mắng ngược lại đối tượng.
Và thói quen phổ biến nhất là, lời xin lỗi luôn đi kèm với đủ các lý do để bao biện...
Chẳng hạn, một nhân viên đến họp trễ đã nói: “Xin lỗi tôi đã đến muộn, vì hôm nay đường kẹt quá...!”
Hoá ra lỗi là kẹt đường, chứ người đó đâu có lỗi. Trong nhà hàng, trước câu chất vấn: “Sao phục vụ chậm vậy...? Chúng ta thường được nghe câu trả lời: “Xin lỗi, vì hôm nay khách quá đông”. Cũng thế, lỗi chậm không do nhà hàng hay các nhân viên. Lỗi là do khách đông.
Trong cuộc sống, lỗi là thứ không thể tránh được. Có làm là có sai. Ai mà chẳng mắc phải sai sót đôi lúc. Mà sai thì phải khắc phục. Xin lỗi là bắt đầu của sự khắc phục. Điều quan trọng nhất trong khi xin lỗi, bất kể nặng nhẹ, chính là sự thành khẩn: Bản thân phải nhận thức đầy đủ sai sót, thành tâm nói lời xin lỗi, sẵn sàng khắc phục hậu quả, chấp nhận mọi hình phạt, không bao biện, không chờ mong được thông cảm…
Thực ra, chủ động nói lời xin lỗi là một thái độ rất tích cực: không phải vì ta đã làm điều gì tệ hại, mà đơn giản là ta đã có thể làm tốt hơn.
Trong trường hợp làm sai thì nhất định phải nói lời xin lỗi, như khi làm người khác bị tổn thương, đến sai giờ hẹn, làm vỡ món đồ của người khác, quên mất một cuộc hẹn…
Tất cả những điều đó cần nói lời xin lỗi để chứng tỏ là người văn minh, biết trước biết sau trong các cuộc nói chuyện và hợp tác.
Trong thực tế, có những điều “kì lạ” xảy ra... Nếu chạy xe có va chạm dù nhẹ, nếu buộc miệng nói ra hai tiếng xin lỗi: “Nếu đụng xe mà xin lỗi trước, thì người ta sẽ bắt bồi thường toàn bộ...?”. Tương tự, khi trẻ con đánh nhau, nếu ba mẹ sang nhà hàng cóm xin lỗi, tức là đã thừa nhận cái sai về con mình…?
Chính vì cái định kiến này, người Việt Nam rất ngại xin lỗi, nhất là đối với những sự việc trầm trọng hơn...
Trên đây là vài nhận xét lan man về câu chuyện XIN LỖI của người nước mình so với cái suy nghĩ trong tương quan trên thế giới.
Tuy nhiên, cũng đừng việc lạm dụng quá nhiều lời xin lỗi sẽ khiến người khác khó chịu, ít tin tưởng và lời xin lỗi đôi lúc sẽ phản tác dụng.
Tôi nghĩ, chương trình giáo dục công dân trong các trường phổ thông đã có dạy trong lớp, cần nên có thêm những trải nghiệm thực tế nhiều hơn, cần tích hợp trong tiết dạy mọi nơi, mọi lúc và mọi chỗ về “XIN LỖI”. Tập dần cho các em nhỏ có nếp nghĩ và những giá trị vô cùng ích lợi của hai tiếng đó trong cuộc sống gia đình, xã hội sau này...!
“XIN LỖI hãy đi cùng với CÁM ƠN”
Đó là hai cụm từ thường dùng và quan trọng nhất trong bất kỳ ngôn ngữ nào...!
Chuyện làng quê
