Sáng dậy từ tờ mờ đất, ăn vội củ khoai, uống bát nước rồi đi luôn. Mua được năm chục cân thóc đẹp, Quế mừng lắm về ngay. Ai ngờ xe hỏng giữa đường. Đường về nhà còn sáu km nữa. Nắng chói chang hoa mắt. Nó cặm cụi mãi rồi cũng về tới nhà. Mấy đứa em thấy chị về tíu tít chạy ra đón. Dựa xe vào bờ hè, Quế lao vội vào nhà, nằm vật ra phản. Thằng em trai rót cho chị bát nước, đưa cho chị cái khăn mặt ướt, đứa em gái cầm cái quạt mo quạt phành phạch. Đỡ mệt, Quế giục em dọn cơm ăn. Bữa cơm đạm bạc của mấy chị em nhanh chóng qua trong tiếng cười tiếng nói rôm rả.
Nhà Quế không phải nhà nông nên không có ruộng. Công việc đồng áng vốn không quen. Trong khi các bạn đồng trang lứa được cha mẹ cho sào ruộng để làm vốn riêng thì Quế chẳng có gì. Loay hoay mãi, Quế quyết định làm hàng xáo kiếm tý vốn giắt lưng. Được O cho vay hai mươi đồng, Quế liền hỏi bà nội cách thức làm hàng xáo. Hàng xóm có cố Bính đã bảy mươi tuổi rồi mà vẫn đều đặn đi chợ phiên đong thóc về làm hàng . Cố cũng nhiệt tình chỉ bảo cho ngón nghề. Được một thời gian là nó thuộc bài vanh vách. Này nhé, chợ Bộng họp sáng sớm14 và 30 âm lịch hàng tháng cách nhà hai mươi km. Chợ Rộc họp tất cả các ngày vào buổi chiều, chợ Vẹo họp ngày 6, 9,16... âm lịch, cách nhà mười lăm km.. thóc khô khén khi xọc tay vào cứ thun thút. Thóc 22B cao thành hơn NN8... Nói chung, nó thuộc nằm lòng các phiên chợ và các loại thóc gạo.
Nghỉ trưa một lúc, Quế dậy đổ thóc ra xay. Cái cối xay đặt bên hè. Nó lấy sào chống tấm liếp che nắng lên. Lấy cái nong luồn dưới chân cối. Bưng thúng thóc đổ vào cối, với tay lên lấy cái giằng, nhẹ nhàng tra mỏ giằng vào tai cối, lắc lắc mấy cái cho chặt rồi khom lưng, chân trước chân sau nhịp nhàng đưa đẩy. Ù ù ù ! Tiếng cối đã vào nhịp, thóc gạo theo mỏ cối rào rào rơi xuống nong. Tấm lưng ong ướt đẫm mồ hôi. Vừa xay thóc, Quế vừa ư ử hát một mình.
Cái cối xay này ông bà nội đi mãi tận miền ngược mới mua được cây cau già về, ngâm bùn rồi gác bếp để làm dăm cối. Ông bà mời bác phó cối lành nghề về nuôi ăn một tuần trong nhà để đóng cối. Cối xay thích thật, nhẹ nhàng và không hề bị lõi gạo bao giờ. Chả mấy chốc bao thóc đã xay xong. Quế duôn thóc đã xay vào mấy thúng rồi đưa ra sân sảy. Tay nó nhịp nhàng tung lên đặt xuống cái nong gấm. Trấu đi một đàng, gạo lứt ở lại. Thoăn thoắt hắt gạo vào thúng, nhìn nó làm mà cứ như múa, không hề rơi vãi hạt nào ra ngoài. Kéo cái đòn để ngồi, Quế sàng gạo. Quay đều, quay đều... tay cao tay thấp, những hạt gạo xoay tròn trong sàng, nhóm lại ở giữa là những hạt thóc cứng đầu chưa chịu tách vỏ, nhẹ tay Quế nhúm vào cái đấu để bên cạnh. Lũ gà nhiếp nãy giờ cứ le ve xung quanh, Quế tung cho chúng một ít thóc lỏi rồi lại chăm chú làm. Cả tải thóc vậy mà chỉ khoảng nửa đấu thóc lỏi thôi. Quế cho vào nong gấm để gằn . Kiểu này Quế học bà nội mãi mới được đấy. Tay cao, tay thấp nhẹ nhàng gằn hắt, một lúc gạo và thóc tách rời hẳn nhau ra, vút một cái, thóc rơi xuống đấu (bây giờ cho Quế làm thế không biết có được không nhỉ).
Cơm tối xong, Quế khệ nệ bưng thúng gạo ra ngoài giàn. Lấy đấu đong hai đấu đổ vào cối, nhấc cái chống mỏ cày ra, nó kẽo kẹt giã gạo một mình. Túm dây lấy đà, nó dậm chân xuống. Thịch !Thịch!Thịch!
Đã khuya, tiếng thình thịch cũng đã trầm đục, xọc tay vào cối, cảm nhận được độ trắng của gạo, Quế xúc ra thúng để giã tiếp mẻ nữa.
Sáng hôm sau, Quế dậy sớm ngồi dần gạo. Dưới ánh đèn dầu tù mù, Quế cặm cụi như muôn đời vẫn vậy. Lấy cái bát B52 Quế đong gạo xem. Được 7,2 thành. Thế là ổn !
Ăn tạm bát cơm nguội, Quế chất bao gạo lên xe, phía trên có bao nhỏ đựng cám, nó đạp xe lên chợ Lường. Trên ấy nó có khách quen thường xuyên lấy hàng của nó. Nó vốn xởi lởi nên mua bán rất nhanh chóng.
Trưa nay, chị em nó có bữa ăn tươi rồi. Nó mỉm cười khi nghĩ tới vẻ mặt của mấy đứa em nó. Bố mẹ công tác xa nhà nên một tay nó quán xuyến việc nhà. Nó nghĩ bụng :
"Chiều nay mình lại đi chợ Rộc ! Thóc ở Yên Thành làm hàng rất dôi gạo !"
Theo Chuyện làng quê
