Gỏi lá Kon Tum không chỉ đơn thuần là một món ăn, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo về chế biến và thưởng thức, món ăn này là sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và bàn tay khéo léo của con người. Nguyên liệu chính của gỏi là những loại lá cây tươi ngon, thường được người dân địa phương hái từ những cây thuốc quý trong rừng vào sáng sớm. Những chiếc lá này không chỉ có màu sắc bắt mắt, mà còn chứa đựng những tinh túy của đất trời. Mỗi loại lá lại mang đến một hương vị đặc trưng riêng, từ nồng nàn, cay nồng đến thanh mát, dịu nhẹ.
Để làm gỏi lá, người dân nơi đây thường chọn từ 30 - 60 loại lá khác nhau như: lá lộc vừng, lá sung, lá ổi, lá xoài, chùm ruột, đinh lăng, lá mơ và nhiều loại khác mà người dân nơi đây quen thuộc để ăn kèm kết hợp với giò thủ, thịt heo ba chỉ thái mỏng, da heo thái sợi, tôm đất rang khô. Món bì heo mới nhìn đơn giản nhưng lại đòi hỏi quá trình chế biến công phu, mất nhiều thời gian để thái nhỏ, giã riềng, trộn thính và gia vị. Bên cạnh đó, cũng không thể thiếu đĩa tiêu xanh, muối và ớt chỉ thiên, loại ớt cay và có màu xanh đặc trưng của vùng đất đỏ Tây Nguyên. Tất cả nguyên liệu được bày biện đẹp mắt, tạo nên một bức tranh sinh động của màu xanh tự nhiên. Điểm đặc biệt của gỏi lá Kon Tum chính là nước chấm, nước chấm gỏi lá không phải là nước mắm hay nước tương thông thường mà là gạo nếp lên men, có khi còn gọi là hèm rượu. Gạo lên men có mùi thơm lừng, ủ chung với tôm, thịt ba chỉ rồi xay nhuyễn. Sau đó, người đầu bếp sẽ bắt một chảo dầu thật nóng, phi hành khô thơm rồi cho hỗn hợp đã xay vào trộn đều, thêm ít sa tế, gia vị và đun riu lửa. Người nấu sẽ dựa vào mùi thơm của nước chấm để biết được rằng mọi nguyên liệu đã chín đến mức nào, hương vị đã đạt chuẩn để múc ra bát thưởng thức hay chưa.
Điều đặc biệt nữa của gỏi lá Kon Tum không chỉ nằm ở hương vị mà còn ở cách bày trí, thưởng thức, trải nghiệm văn hóa vô cùng độc đáo, mới lạ. Món ăn thường được trình bày trên một chiếc mâm hoặc đĩa lớn, xung quanh là thịt heo, giò thủ, tôm đất rang khô cùng với các loại gia vị khác. Người ăn gỏi lá phải dùng chiếc lá bản to như lá cải xanh hoặc lá sung để cuốn thành hình phễu rồi cho tiếp các loại lá nhỏ vào bên trong. Mặc dù món gỏi này rất nhiều loại lá nhưng người ăn chỉ cần cuốn khoảng dưới 10 lá để vừa miệng ăn và dễ cầm hơn. Sau khi cuốn lá xong, người ăn sẽ cho thêm thịt heo, tôm, bì lên trên và cho thêm muối hạt, tiêu xanh, đen cho đủ vị. Cuối cùng, chỉ cần múc thêm một thìa nước chấm chan đều lên cuốn gỏi và thưởng thức hương vị nồng nàn của nó. Chỉ cần một miếng gỏi, bạn sẽ cảm nhận được sự tươi ngon, giòn giòn của các loại lá, đặc biệt là vị chát, bùi bùi của sung, vị thơm dịu của lá ổi, vị chua của lá xoài..., vị ngọt của thịt và hương thơm của các loại gia vị hòa quyện lại với nhau.
Món ăn này thường được dùng trong các dịp lễ hội, tụ họp gia đình hay những buổi gặp gỡ bạn bè. Thưởng thức gỏi lá, ta không chỉ cảm nhận được hương vị mà còn cảm nhận được sự gắn kết, tình cảm của người dân nơi đây. Họ thường ngồi quây quần bên nhau, cùng cuốn gỏi, cùng chia sẻ những câu chuyện, tiếng cười rộn rã hòa vào tiếng suối, tiếng gió của núi rừng. Mỗi lá gỏi đều mang một câu chuyện, một kỷ niệm, một phần hồn của mảnh đất Kon Tum đầy nắng gió. Khi thưởng thức, ta như được hòa mình vào không gian văn hóa đặc sắc của người dân tộc thiểu số nơi đây, cảm nhận được sự chân chất, mộc mạc nhưng cũng đầy tinh tế.
Nhiều người đến với Kon Tum không chỉ để khám phá thiên nhiên hùng vĩ, những cánh rừng xanh tươi, mà còn để tìm hiểu về văn hóa ẩm thực đặc sắc nơi này. Gỏi lá đã trở thành một biểu tượng ẩm thực của vùng đất, con người Kon Tum, thu hút không chỉ người dân địa phương mà còn cả du khách từ khắp nơi trên thế giới. Những ai đã một lần thưởng thức món gỏi lá đều không thể quên được hương vị đặc trưng của nó, như một mảnh ghép không thể thiếu trong hành trình khám phá ẩm thực Việt Nam.
