Ông B’hLinh Bloó ở xã Sông Kôn, huyện Đông Giang luôn duy trì nghề đan lát để trang trải trong gia đình.
Đồng bào Cơ Tu sống ở các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam vốn giỏi nghề điêu khắc gỗ, trang trí nhà Gươl, dệt thổ cẩm, đan lát... Trong những nghề truyền thống có từ lâu đời, nghề đan lát thể hiện sự cần mẫn, đôi bàn tay khéo léo và sáng tạo của người Cơ Tu. Ở những bản làng thuộc các xã vùng cao tỉnh Quảng Nam, ngoài làm nương rẫy, nhiều gia đình dựa vào nghề đan lát để có cuộc sống ổn định hơn. Thế nhưng, hiện nay, nghề này có nguy cơ mai một, không mấy người mặn mà, sản phẩm làm ra rất khó tiêu thụ. Tỉnh Quảng Nam ban hành nhiều chính sách khôi phục các làng nghề truyền thống của người Cơ Tu.
Năm nay, ông B”hLinh Bloó ở xã Sông Kôn, huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đã ngoài tuổi 70 nhưng hằng ngày vẫn cặm cụi đan lát. Ông B”hLinh Bloó cho biết, nghề đan lát không chỉ tạo nguồn thu nhập cho gia đình mà còn bảo tồn văn hóa truyền thống của người Cơ Tu. Những ngày cuối tuần, lúc rảnh rỗi, ông thường dạy cho con cháu, những đứa trẻ Cơ Tu trong thôn, xóm về nghề đan lát, nhắc nhở thế hệ con cháu, dân làng cùng biết yêu nghề, giữ nghề truyền thống mà ông cha người Cơ Tu để lại.
Để làm ra các sản phẩm đan lát truyền thống, các nghệ nhân phải trải qua nhiều công đoạn, đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ. Bắt đầu từ việc vào rừng chọn, lấy nguyên liệu gồm tre, mây, nứa…, sau đó phơi khô, tạo độ dai và tránh bị mối mọt, tăng độ bền chắc rồi mới đan từng bộ phận của sản phẩm. Để hoàn thành một sản phẩm đan lát phải mất từ 5 đến 7 ngày. Các sản phẩm đan lát rất đa dạng như nia, giỏ, mâm cơm đến các loại gùi lúa, gùi gạo, gùi muối, gùi đựng trang sức phụ nữ...
Người Cơ Tu, huyện Đông Giang khôi phục lại nghề truyền thống.
Hiện nay, trung bình mỗi chiếc gùi bán ra từ 200.000/250.000 đồng tùy loại. Các loại đồ dùng khác như rổ, rá, nia, giỏ, mâm cơm… giá dao động từ 50.000 – 170.000, loại lớn có giá 1,2 triệu đến 1,5 triệu đồng. Theo ông B”hLinh Bloó, nghề này chỉ có các cụ già đam mê làm, còn lớp trẻ không mấy ai mặn mà:
“Đây là nghề truyền thống từ lâu đời rồi. Chúng tôi tiếp tục hướng dẫn cho các cháu. Đan lát vừa sử dụng, vừa bán ra cho khách hàng, vừa bảo tồn vừa tăng thu nhập cho gia đình”.
Người dân miền núi Đông Giang tham gia dệt thổ cẩm.
Nghề đan lát của người Cơ Tu có từ lâu đời, gắn liền với quá trình lao động, sinh hoạt của đồng bào. Tuy nhiên, nghề này đang đứng trước nguy cơ mai một. Điều này khiến những nghệ nhân tâm huyết với nghề vô cùng trăn trở. Ông A Rất Trung, Phó Chủ tịch UBND xã Sông Kôn, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, hiện nay, những người thành thạo nghề chỉ còn số ít, đa phần đều cao tuổi. Địa phương đẩy mạnh công tác vận động, kêu gọi các già làng, nghệ nhân giữ lấy nghề đan lát bằng các hình thức truyền dạy cho con cháu.
“Trước xu thế xã hội ngày càng phát triển, nghề truyền thống như đan lát, dệt thổ cẩm của đồng bào Cơ Tu có nguy cơ mai một. Trước tình hình đó, địa phương quan tâm động viên các nghệ nhân, bà con nhân dân trong việc giữ gìn bản sắc văn hoá truyền thống đồng bào dân tộc mình. Công tác bảo tồn bước đầu gặp nhiều khó khăn; số nghệ nhân biết đan lát, dệt còn ít hoặc không có tâm huyết tham gia. Kinh nghiệm tổ chức sản xuất chưa có nên giá thành sản phẩm cao, đầu ra sản phẩm hết sức khó khăn”.
Các sản phẩm đan lát rất đa dạng như nia, giỏ các loại gùi đựng trang sức phụ nữ.
Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, huyện khuyến khích thành lập mô hình sản xuất dưới dạng tổ hợp tác, nhóm hộ để nâng cao năng suất, chất lượng, từng bước đa dạng hóa sản phẩm. Đồng thời tăng cường quảng bá, xúc tiến thương mại, tìm thị trường ổn định cho sản phẩm…, góp phần tạo sinh kế, thu nhập ổn định, bảo vệ môi trường và bảo tồn bản sắc văn hóa.
“Huyện cũng đã tổ chức nhiều đợt giao lưu với các huyện bạn trong và ngoài tỉnh, quảng bá những sản phẩm từ các làng nghề. Trong thời gian tới, cấp uỷ, chính quyền tiếp tục rà soát những làng nghề hiện cần được duy trì và bảo tồn, trong đó có nghề đan lát và nghề dệt thổ cẩm theo hướng công nghiệp tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. Cùng với đó, nâng cao công tác tuyên truyền vận động người dân các giá trị văn hoá, có giải pháp lưu giữ truyền lại cho thế hệ trẻ. Đồng thời gắn với hoạt động kinh doanh du lịch tạo thêm thu nhập cho người dân”.
Thời gian qua, tỉnh Quảng Nam đã có nhiều chính sách hỗ trợ kinh phí khôi phục lại nghề đan lát tại các xã Sông Kôn, huyện Đông Giang; xã Tr’Hy, huyện Tây Giang; xã Zduôih, huyện Nam Giang... Con em đồng bào Cơ Tu tại các làng nghề được học nghề và giới thiệu mẫu đan lát, mây tre của các tỉnh bạn. Sản phẩm làm ra trở thành mặt hàng lưu niệm ưa thích của nhiều du khách. Ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết, nghề đan lát đã tạo công ăn việc làm và thu nhập cho nhiều gia đình đồng bào Cơ Tu ở vùng cao Quảng Nam.
“Hiện nay, tỉnh Quảng Nam rất quan tâm đến làng nghề truyền thống đồng bào dân tộc vùng núi cao. Chúng tôi có nhiều hỗ trợ để cho làng nghề phát triển và tồn tại. Hỗ trợ ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, bán sản phẩm trên thương mại điện tử, hỗ trợ chương trình dự án cụ thể. Ví dụ, chương trình OCOP bảo vệ cho làng nghề cũng như những sản phẩm từ chính làng nghề này đảm bảo được đời sống cho bà con trên miền núi”.
