Cùng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, những năm gần đây, xu hướng người dân đọc tin tức qua mạng, sử dụng mạng xã hội để chia sẻ thông tin ngày càng tăng cao. Tuy nhiên, không gian mạng với đặc tính dễ ẩn danh, lan truyền nhanh đã trở thành môi trường thuận lợi cho hoạt động phát tán tin giả, tin sai sự thật. Tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng có nội dung liên quan đến nhiều lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế đến văn hóa, xã hội..., gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín, danh dự của các tổ chức, cá nhân; ảnh hưởng đến an ninh, trật tự, gây thiệt hại về kinh tế... Nhiều thông tin thiếu kiểm chứng, bịa đặt, phản cảm được người dùng mạng xã hội chia sẻ rộng rãi gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Thực tế thời gian qua cho thấy, mặc dù Bộ Thông tin và Truyền thông đã triển khai nhiều biện pháp nhằm tăng cường quản lý nội dung thông tin trên mạng, ngăn chặn xử lý tin giả, thông tin sai sự thật trên không gian mạng, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật cũng dần được hoàn thiện, nhưng tin giả trên không gian mạng vẫn liên tục được sản sinh, khó có thể ngăn chặn hoàn toàn. Vì vậy, bên cạnh sự vào cuộc quyết liệt từ phía các cơ quan quản lý, người dân cũng cần tự trang bị các kiến thức cơ bản, biết sàng lọc và nhận biết tin giả cũng như những hành vi vi phạm pháp luật khi hoạt động trên không gian mạng để có ứng xử phù hợp nhằm hạn chế sự phát tán và ảnh hưởng của tin giả.
Trên cơ sở đó, Bộ Thông tin và Truyền thông đã triển khai xây dựng “Cẩm nang phòng chống tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng”, là một phần trong trong Dự án “Phát triển báo chí Việt Nam 2020-2024” với sự đồng hành xuyên suốt của Công ty cổ phần sữa Việt Nam (Vinamilk). Mục tiêu mà Bộ Thông tin và Truyền thông hướng tới khi xây dựng “Cẩm nang phòng chống tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng” là: Nâng cao nhận thức về trách nhiệm trên không gian mạng cho người dùng Internet ở Việt Nam; Cung cấp các thông tin, kỹ năng cơ bản nhất để các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia không gian mạng có kiến thức tổng quan, cần thiết để nhận biết, ứng phó và xử lý có hiệu quả với tình trạng tin giả, tin sai sự thật có xu hướng tăng trên không gian mạng hiện nay; Đồng thời về mặt hình thức trình bày, “Cẩm nang phòng chống tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng” cũng cần phải đáp ứng yêu cầu có tính ứng dụng cao, dễ dàng tiếp cận với người sử dụng.
Bộ Thông tin và Truyền thông đã tổ chức nhiều hội thảo, tọa đàm với sự tham gia của đại diện lãnh đạo các đơn vị chuyên trách về quản lý thông tin trên mạng của Bộ, đại diện Sở Thông tin và Truyền thông các tỉnh, thành phố, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thông tin điện tử và đại diện các cơ quan báo chí lớn ở trung ương và địa phương để lấy ý kiến đóng góp xây dựng và hoàn thiện “Cẩm nang phòng chống tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng”.
Về nội dung, “Cẩm nang phòng chống tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng” được xây dựng căn cứ các quy định của pháp luật, Bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội của Bộ Thông tin và Truyền thông, các quy trình xử lý thông tin của Trung tâm xử lý tin giả Việt Nam (VAFC); dựa trên các vấn đề thực tế mà người sử dụng thường gặp khi tương tác trên môi trường mạng và tham khảo các tài liệu nghiên cứu, kinh nghiệm thực tế của một số nước và các nguyên tắc cộng đồng của các nền tảng xuyên biên giới lớn.
Cẩm nang được trình bày thành 2 phần bao gồm một phần tóm tắt ngắn gọn, dễ hiểu, dễ sử dụng, là những kỹ năng cơ bản để người sử dụng có thể nhận biết, ứng phó và xử lý có hiệu quả khi gặp một tin giả, tin sai sự thật.
Phần tiếp theo đi vào những kiến thức cụ thể: Khái niệm tin giả trên không gian mạng; Hướng dẫn nhận biết tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng; Tác động của tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng; Trách nhiệm của người dùng và nhà cung cấp dịch vụ khi hoạt động trên không gian mạng; Quy trình rà quét, phát hiện và xử lý tin giả trên không gian mạng; Các quy định xử phạt; Những câu hỏi thường gặp.
Bộ tài liệu “Cẩm nang phòng chống tin giả, tin sai sự thật trên không gian mạng” được phát hành theo hình thức sách in, sách điện tử (do Nhà Xuất bản Thông tin và Truyền thông xuất bản), đồng thời được phổ biến trên các mạng xã hội lớn thông qua hình thức các video clip ngắn, dễ hiểu .
