Sự hình thành sơ khai bưu điện dưới thời Nguyễn

Vũ Hảo

05/10/2022 22:41

Theo dõi trên

Thật sơ suất nếu không đề cập đến công lao của nhà Nguyễn trong việc hình thành và tổ chức xây dựng nền bưu chính Việt Nam có quy mô rộng khắp cả nước, có hệ thống nhà trạm làm việc ổn định và có đội ngũ nhân sự rất giỏi chuyên môn.

hinh-1-buu-dien-hue-dau-the-ky-20-1664984360.jpg
 

Đầu năm 1802, Bưu chính Việt Nam lần đầu tiên được thành lập dưới triều nhà Nguyễn. Về mặt quản lý nhà nước, đây là cơ quan nằm trong bộ Lại của triều đình nhà Nguyễn. Trong triều đình nhà Nguyễn có 6 bộ. Tên của ngành Bưu chính là Thống Chảnh sứ ty với cấp hàm là Tam phẩm, dưới cấp này là cấp Viên ngoại lang mang hàm Ngũ phẩm. Tiếp đến cấp Chủ sự mang hàm Lục phẩm và đến cấp Tư vụ mang hàm Thất phẩm. Xuống cấp dưới là Thư lại mang hàm Bát phẩm và Thư lại loại nhì mang hàm Cửu phẩm. Trong bộ máy quản lý kể trên còn có 10 thư lại chưa được vào trong ngạch "phẩm" nói trên.

Tổ chức để chuyển nhận thư từ đi khắp cả nước, mạng lưới bưu chính thời Nguyễn được bố trí trên toàn quốc và được chia ra làm nhiều trạm cách nhau khoảng 25-30 km. Lúc đó, phương tiện vận chuyển là ngựa, thuyền. Thời kỳ đó, bưu chính sử dụng các chiếu chỉ, cờ hiệu, ưu tiên đi đường, qua đò, vượt chướng ngại để phu trạm đạt được tốc độ vận chuyển nhanh nhất. Các trạm đều được cấp ngựa để vận chuyển. Riêng một số trạm trên đường Bắc - Nam được cấp 2 ngựa, cả chiều đi và về. 

Ngôi nhà làm việc của mỗi trạm được xây dựng theo một mô hình chung, gồm có 3 gian, 2 chái do Bộ Công chính nhà Nguyễn quy định. Trước nhà trạm có biển tên trạm, chữ được sơn son thếp vàng. Giữa sân có cột cờ treo cả đêm ngày, xung quanh có tường rào, 4 góc có làm 4 bốt gác chòi canh. Mỗi trạm có một cái kèn đồng, khi chạy hoả tốc hễ nghe tiếng kèn đồng thì mọi người phải đứng ra bên lề đường. Trên đường đi, ngựa phi giữa đường ai không tránh kịp bị ngựa giẫm phải dẫn tới bị thương hoặc bị chết thì phu trạm vô tội.

hinh-2-ngua-tram-1664984360.jpg
 

Sau khi nhà Nguyễn đã tổ chức, điều hành ổn định hệ thống bưu điện trên cả nước, phải đến 1 thế kỷ sau thực dân Pháp vào ngày 14/11/1901 mới tổ chức hệ thống bưu điện Đông Dương, cho phù hợp với bộ máy cai trị của chúng. Bưu điện Đông Dương có 1 tổng giám đốc Nha cai quản do Toàn quyền Đông Dương bổ nhiệm. Dưới tổng giám đốc Nha có 5 chánh sở khu phụ trách, có 1 phụ tá là chủ sự kế toán lo quản lý chứng từ. Dưới Chánh sở khu là Chủ sự bưu điện tỉnh thành, các huyện là Thư lại, có phu trạm, tá dịch đi phát thư đến tận gia đình. Đến năm 1904 tổ chức thông tin vô tuyến điện được thực dân pháp thành lập 3 sở, đầu năm 1906 lại được hợp nhất vào với Bưu điện để thành lập Nha Bưu điện - Vô tuyến điện.

Năm 1925, Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí hội được thành lập ở Trung Quốc, các đường dây liên lạc thuỷ, bộ, giữa Quảng Châu về Việt Nam đã được tổ chức xây dựng. Ông Nguyễn Lương Bằng được chọn làm giao thông viên đầu tiên; ông Nguyễn Công Thu được chọn làm giao liên tuyến đường bộ từ Quảng Châu về Lạng Sơn, Hà Nội, để đưa tài liệu sách báo về trong nước; ông Trần Bảo chịu trách nhiệm đường Hà Nội - Hải Phòng - Móng Cái; cô Nguyễn Thị Nghĩa đoạn Hà Nội - Vinh; cô Hoàng Thị Ái đoạn Vinh - Huế - Đà Nẵng và ông Dương Quang Đông phụ trách cả mảng Nam Bộ và Nam Trung Bộ. Ba trung tâm Hà Nội, Vinh, Sài Gòn được xem như 3 tổng trạm liên lạc của cả nước. 

Bạn đang đọc bài viết "Sự hình thành sơ khai bưu điện dưới thời Nguyễn" tại chuyên mục Phát triển. | Hotline: 08.4646.0404 | Email: toasoan@vanhoavaphattrien.vn