Rơi bóng xuống dòng sông mê mải đục – trong con nước
Tròng trành những gương mặt người trong hạnh ngộ cơn say
Những cung bậc thảo nguyên, vô thức sự sinh tồn tàn khốc
Thế gian những tầng cao thấp, phũ phàng sự chiếm hữu vô tâm
Tất cả mọi niềm vui đều cũ, chỉ nỗi buồn là mới nguyên.
(Thơ Tạ Hùng Việt)
Lời bình: Nguyễn Văn Hòa
Lấp lánh vầng trăng trôi dạt dưới chân cầu, được viết theo thể thơ 1-2-3 *; đây là một bài thơ hay của nhà thơ Tạ Hùng Việt. Đọc bài thơ, tôi có cảm giác nhà thơ đang trải lòng mình trước cảnh thiên nhiên, thế sự. Những hình ảnh đối lập trong bài thơ đã làm tăng thêm sức ám ảnh, bộc lộ bao nỗi niềm trắc ẩn của nhà thơ trước cuộc đời. Ngay nhan đề bài thơ đã tạo nên ấn tượng, giàu chất thơ với hình ảnh đẹp, trong trẻo nhưng cũng dự báo trước điều bất bình thường sẽ xảy ra. Vầng trăng đẹp, lung linh ấy lại “trôi dạt” dưới chân cầu. Tạ Hùng Việt dùng từ trôi dạt ở chỗ này rất độc đáo. Để từ đấy nhà thơ có cơ sở để nói đến những sự việc diễn tiến sau đó. Thủ pháp nhân hóa, ẩn dụ góp phần làm cho câu thơ trở nên sinh động, có hồn, tạo nên những dư ba.
Rơi bóng xuống dòng sông mê mải đục – trong con nước
Tròng trành những gương mặt người trong hạnh ngộ cơn say
Những cặp phạm trù đối lập: đục - trong, cao - thấp, vui - buồn, cũ - mới; cùng với việc dùng những từ ngữ tạo ấn tượng: mê mải, tròng trành, hạnh ngộ cơn say, vô thức, sinh tồn, tàn khốc, phũ phàng, chiếm hữu, vô tâm. Mỗi câu chữ là một nốt nhạc trầm, vừa gợi mở vừa lắng sâu, nỗi buồn man mác, giăng mắc và tạo nên những xốn xang, rung cảm. Lời thơ nhẹ nhàng, êm trôi như dòng chảy của cảm xúc. Đó là sự lắng lòng mình để dõi theo từng nhịp đập của cuộc sống.
Tạ Hùng Việt phác họa ra bức tranh đời sống muôn mặt với nhiều ẩn khuất lắm nỗi tỏ tường. Cái hay là nhà thơ không đi sâu vào bình luận, lý giải, phân tích những khía cạnh nội tại mà bản thân những câu chữ anh viết tự nó đã có sức lan tỏa và mở ra trong chiều sâu liên tưởng của bạn đọc.
Những cung bậc thảo nguyên, vô thức sự sinh tồn tàn khốc
Thế gian những tầng cao thấp, phũ phàng sự chiếm hữu vô tâm
Chỉ 69 chữ, trong 6 dòng thơ mà nhà thơ đã chuyển tải nhiều thông điệp, giãi bày những dòng cảm xúc phức hợp, đa chiều trước những bản thể hữu hình của đời sống. Sự vô ý thức, sự tàn khốc, phũ phàng, vô tâm... của con người, của những tầng lớp thấp cao sẽ gây nên những hệ quả xấu, những cảnh tượng đau lòng, buốt nhói con tim.
Ở bài thơ này, điều đặc biệt là Tạ Hùng Việt không dùng từ ngữ nào trực tiếp để nói về nỗi buồn nhưng ẩn đằng sau những lời thơ có vẻ tự nhiên đó là sự dằn vặt, xa xót. Nhà thơ bàng bạc những nỗi lo âu khi nhìn thấy những điều không hay đang hiện hữu trước mắt. Ranh giới giữa hạnh phúc và khổ đau, giữa niềm vui và nỗi buồn có vẻ mong manh. Và nỗi buồn bao giờ cũng chiếm ưu thế.
Câu kết của bài thơ là một chiêm nghiệm, tổng kết khá chí lý:Tất cả mọi niềm vui đều cũ, chỉ nỗi buồn là mới nguyên. Sau mỗi cuộc vui, con người ta ngẫm ngợi, nhìn nhận lại thì thấy thấm thía nỗi buồn và dường như cuộc đời này niềm vui chỉ là thoáng chốc, nỗi đau là bất tận triền miên.
Với lối quan sát tinh tế, sự suy tưởng sâu sắc, Tạ Hùng Việt đã đem đến cho người đọc triết lý chân thực, thấm đẫm chất trí tuệ.
* Thơ 1-2-3 mỗi bài thơ là chỉnh thể độc lập gồm 3 đoạn, 6 câu.
Đoạn 1 chỉ có 1 câu gồm tối đa 11 chữ hoặc ít hơn, đồng thời cũng là tên bài thơ, nhằm tránh trùng lắp tên những bài thơ đã xuất hiện.
Đoạn 2 có 2 câu, với mỗi câu tối đa 12 chữ hoặc ít hơn. Còn đoạn 3 có 3 câu, với mỗi câu tối đa 13 chữ hoặc ít hơn. Chữ càng tinh lọc càng đa nghĩa càng giá trị.
Đề tài Thơ 1-2-3 hoàn toàn tự do, nội dung chủ yếu đi từ ngoại cảnh dần vào chiều sâu nội tâm tác giả muốn biểu hiện.
Đặc biệt khuyến khích tính độc lập từng câu thơ trong mối tương quan toàn bài, đồng thời giữa câu 1 và câu 6 có tính hô ứng để nội dung bài thơ chặt chẽ, thống nhất trong một không gian thẩm mỹ riêng biệt.
