Nghi lễ "rước nước, tế cá" bắt đầu từ đền Cố Trạch, kiệu rước nước được đưa tới trước giếng Giồng. Ông chủ tế dùng gàu múc nước từ giếng lên, rồi đậy nắp chóe, phủ vải điều. Song song với quy trình lấy nước, đội ngư dân tích cực bắt cá và lựa chọn những con to, khỏe nhất, thả lên kiệu Long Ngư và đưa về tế. Cá được chọn tế gồm cá Long Ngư (tức cá chép) và cá Chiều Đầu (tức cá quả).
Các vị cao niên thực hiện nghi thức lấy nước từ giếng rồng. Ảnh: TTXVN
Theo truyền thuyết, tên 2 loài cá này gắn với tên hai vị tổ họ trần là Trần Kinh và Trần Lý. Sử sách ghi lại, lần cuối cùng nghi lễ "rước nước tế cá" được cư dân ở đây thực hiện là vào năm 1914, nghi lễ này giờ đây được phục hồi đáp ứng niềm mong mỏi của nhân dân.
Đoàn rước đưa kiệu nước và cá về đền Thiên Trường và thực hiện lễ tế, nước trong bình được chuyển sang các bát, dâng lên bàn thờ và tiến hành tế nước. Sau khi tế xong, lộc nước này được ban cho con cháu uống để nhắc nhở không quên nguồn gốc tổ tiên. Sau lễ tế, cá được phóng sinh ra sông Hồng. Nghi lễ khôi phục được thực hiện trên nguyên tắc người dân tham gia phải là chủ nhân tổ chức lễ hội.
Ông Nguyễn Đức Bình, Trưởng Ban Quản lý khu Di tích lịch sử, văn hóa Đền Trần - chùa Tháp cho biết, nghi lễ rước nước, tế cá là một trong 3 nghi lễ chính của Lễ hội Khai ấn đền Trần bao gồm: Lễ rước kiệu Ngọc Lộ, lễ rước nước, tế cá và nghi lễ Khai ấn. Nghi lễ rước nước, tế cá có ý nghĩa quan trọng nhằm tri ân công đức tổ nghiệp vương triều nhà Trần xuất thân từ nghề chài lưới đã giúp cho thế hệ con cháu sau này có điều kiện phát triển ngành nông, ngư nghiệp.
Đưa cá vào kiệu rồng. Ảnh: TTXVN
Theo các tư liệu lịch sử, tổ tiên nhà Trần vốn xuất thân từ nghề chài lưới, xuôi theo sông Hồng xuống đến vùng Thái Bình, Nam Định tìm được đất tốt, lên bờ lấy đất ở thôn Tức Mạc, phủ Thiên Trường (nay thuộc tỉnh Nam Định) làm nơi khởi nghiệp. Từ đó lập lên vương triều nhà Trần với 14 đời vua lừng lẫy chiến tích.
Từ năm 2014, Lễ rước nước, tế cá chính thức được phục dựng sau 100 năm bị thất truyền. Đây là một nghi lễ nhằm tôn vinh, tưởng nhớ nguồn gốc xuất thân của vương triều nhà Trần; đồng thời cũng là một trong những lễ nghi quan trọng trước khi Lễ hội Khai ấn chính thức diễn ra.
Lễ hội Khai ấn Đền Trần Nam Định năm 2024 được tổ chức từ ngày 20 - 25/2 (từ ngày 11-16 tháng Giêng). Cụ thể: Từ 23 giờ 15 phút ngày 23/2 (ngày 14 tháng Giêng) thực hiện nghi lễ Khai ấn; từ 5 giờ ngày 24/2 (ngày 15 tháng Giêng) tổ chức phát ấn cho người dân tại 3 địa điểm gồm: Nhà Giải vũ, nhà Trưng bày, Đền Trùng Hoa.
Nghi lễ "rước nước, tế cá" được khôi phục đã trở thành nghi lễ quan trọng trong Lễ hội khai ấn Đền Trần, tỉnh Nam Định vào những ngày đầu xuân, được nhiều người dân hưởng ứng, thu hút du khách thập phương đến dự lễ..
