Nghệ sỹ chuyên nghiệp ai cũng thuộc nằm lòng 11 cúng chay 12 cúng mặn. Ngày xưa ở các gánh hát dù lớn hay nhỏ cũng phải cúng một con Heo quay vào ngày 12/8 Âl. Tiền mua Heo đa số là Bầu gánh "úp bộ" một đêm hát (nghĩa là gần ngày cúng Tổ sẽ có một đêm hát nghệ sỹ không được lãnh lương để lấy tiền mua heo)Trên bàn thờ Ông Tổ tương truyền là Tam vị Thánh Tổ thờ chung Ba ông (ăn xin, ăn trộm và Tổ nghề hát?)Theo giáo sư Trần Quang Hải con của cụ Trần văn Khê thì Tổ Cải lương là ông Tống Hữu Định, con thứ 12 của công thần nhà Nguyễn Tống Phước Hiệp. Ông Tống Hữu Định từng được gọi là thầy phó 12 (làm phó đất Vĩnh long xưa là người con 12 trong gia đình). Còn lời nói Ba ông ăn xin, ăn trộm, và nghề hát là chung một Tổ tuy không chắc lắm nhưng suy ra cũng có thể vì nghề hát rày đây mai đó lấy lời ca tiếng hát mưu sinh thì có khác chi bọn ăn mày đâu. Có lẽ nghĩ như vậy nên bọn trộm cắp chuyên nghiệp thì không bao giờ rớ tới các gánh hát.
Ngoài con Heo của Đoàn thì các nghệ sỹ cúng riêng một con gà hay mâm trái cây tùy theo tình hình mưa gió hay nắng ráo vì mưa thì không có hát mà không hát thì đâu có lãnh lương nên ai cũng đói meo lấy gì mà cúng kiến. Nhưng cúng Tổ một năm chỉ có một ngày không tiền thì hỏi tiền góp, tiền đứng đoàn hát nào không có.
Trong ngày cúng Tổ cũng là dịp để cho các nhân tài dạng nằm trong lá ủ được cơ hội xuất hiện như chị nấu cơm, anh soát vé, cô đồ hội, mấy đứa chuyên đóng vai tỳ nữ, quân sỹ... có dịp được hát. Biết đâu cái đứa hàng ngày làm hậu đài khi làm quân sĩ tiếng dạ cũng không xong nhưng tới ngày cúng Tổ nó hứng lên vô câu vọng cổ hơi dài hơn trăm chữ làm tắt đài anh kép chánh hỏng chừng. Mà ngày cúng Tổ là ưu tiên cho các giọng ca nghiệp dư có lẽ vì vậy mà dân "a ma tơ" ai cũng nao nức chờ đến ngày giỗ Tổ.
Bây giờ mấy ông Bầu show cũng cúng Tổ theo phong trào. Dọn ra rồi đốt nhang xá xá là xong, thôi thì tam sao thất bổn chắc cũng chẳng ai trách móc hay quở phạt gì. Thôi kệ, có lòng tri ân nhớ đến các đấng bề trên dẫu sao cũng đáng cho người ta trân trọng. Cây có cội nước có nguồn, có kiêng sẽ có lành có lòng thành sẽ được Tổ nghiệp độ trì... sẽ có nhiều show tuy là show lượm bạc cắc nhưng có còn hơn không.
Mấy dòng tâm sự nhắc nhở các bạn đồng nghiệp thôi chứ năm nay cơn dịch bệnh hoành hành các ngành nghề phải đóng cửa hết. Các đoàn nghệ thuật, sân khấu lô tô hội chợ đều xếp xó chờ thời. Các bầu show cho thuê âm thanh cũng tắt đài ngồi ngáp, hầu hết các bộ môn nghệ thuật đều án binh bất động. Các nhạc công, ca sỹ cũng nhìn nhau rồi động viên nhau chờ "sau cơn mưa trời lại sáng". Trong các danh mục được nhận tiền cứu trợ mùa dịch không có mục nào dành cho môn nghệ thuật đàn ca xướng hát.
Chỉ vài hôm nữa là tới ngày giỗ Tổ rồi mà tình hình như vầy tụi con ngoài tấm lòng thành biết làm sao mà "Tri Ân Tổ Nghiệp"?
Theo Chuyện làng quê
