Hình tượng con giống trải dài phong phú trong lịch sử mỹ thuật truyền thống. Từ con chim lạc, con cóc trên mặt trống đồng Đông Sơn đến những con giống trên gốm Lý Trần, gốm Chu Đậu. Hội họa hiện đại Việt Nam cũng có nhiều nghệ sỹ lấy đề tài con giống là nguồn cảm hứng lớn như Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng, Lê Trí Dũng, Lê Ngọc Hân, Lê Đình Nguyên, Đinh Công Đạt,...
Nhóm nghệ sỹ Lê Minh Trí, Lê Ngọc Thuận, Vũ Hữu Nhung và Lê Thiết Cương.
Tiếp nối dòng chảy ấy, nhóm 4 nghệ sỹ gồm Lê Minh Trí, Lê Ngọc Thuận, Vũ Hữu Nhung và Lê Thiết Cương thực hiện điêu khắc con giống. Triển lãm "Con giống" trưng bày tác phẩm của 4 nghệ sỹ đã được khai mạc vào tối 20/5 Trung tâm Bảo tồn văn hóa phố cổ (Hà Nội). Mỗi người có một phong cách sáng tạo khác nhau, tạo nên một thế giới sinh động của các loài vật nhưng lại không chỉ là các loài vật, là con giống mà lại “không giống”.
Tác phẩm "Trâu" của nghệ sỹ Lê Minh Trí.
Họa sĩ Lê Thiết Cương chia sẻ: “Điểm khởi đầu của bất cứ nghệ thuật nào cũng bắt nguồn từ đời sống. Đời sống ấy có thể là cái cây, là dòng sông, là con chim… Nghệ thuật phải đưa ra một khuôn mặt khác của đời sống. Vẫn là cái cây ấy nhưng lại không còn là nó, vẫn dòng sông nhưng là một dòng sông khác, vẫn là con chim ấy nhưng lại là một con chim mới. Nghệ sỹ là kẻ sáng tạo, là "sáng thế" cho nên "con giống" phải là con "không giống", "con giống" phải là "con khác".
Lê Minh Trí sinh năm 1992, là nghệ sỹ trẻ nhất trong nhóm. Anh tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Công nghiệp. Đây là lần đầu anh lộ diện bằng những tác phẩm trâu bò lợn gà và nhất là chó, con vật mà anh yêu thích. Đều bằng gỗ phủ sơn rồi về thêm các họa tiết, các miếng mẫu, tương phản mạnh, xanh đô tím vàng, thành một kiểu điêu khắc pha hội họa, điêu khắc màu. Chính công việc thiết kế đồ hoạ của Trí đã giúp anh có cách tạo hình, tạo khối theo kiểu gợi, không sa vào chi tiết, khối chuyển êm, căng mọng.
Nghệ sỹ Vũ Hữu Nhung sinh ra và lớn lên ở làng gốm sành Phù Lãng, Quế Võ, Bắc Ninh, một làng gốm cổ đã 900 tuổi. Anh tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật công nghiệp và hiện nay là giảng viên ngành Điêu khắc, khoa Trang trí nội ngoại thất của trường. Ngoài thời gian lên lớp, anh dành thời gian cho sáng tác.
Tác phẩm "Ngựa" của nghệ sỹ Vũ Hữu Nhung.
Những tác phẩm lần này đều thực hiện trong mấy năm gần đây và được chọn lọc để trưng bày lần đầu tiên về đề tài ngựa. Các tác phẩm đều được sáng tác bằng chất liệu gốm Phù Lãng. Về tạo hình, tác giả khai thác vốn dân gian từ những con ngựa gỗ, ngựa đá, ngựa gốm, ngựa giấy. Tác giả tập trung vào hình khối mà bỏ qua chi tiết, những chủ ngựa được quan tâm phần đấu, thần mà bỏ qua bốn chân.
Họa sỹ Lê Thiết Cương nhận xét những tác phẩm của Vũ Hữu Nhung là "cây cầu nối truyền thống với hiện đại" : “Tác giả tập trung vào hình khối mà bỏ qua chi tiết, không sa đà tả cơ bắp nhưng người xem vẫn thấy được sự khỏe khoắn ở mỗi tác phẩm. Tác giả đã khéo léo thêm bớt đâu đó một vài chi tiết tạo cho tác phẩm thấp thoáng yếu tố dân gian, nhưng rất hài hòa, rất mới. Ở một số tác phẩm con người được đưa vào gợi cảm giác sinh động, vui nhộn, no đủ. Cũng vẫn là con đường khai thác truyền thống, nhưng Vũ Hữu Nhưng chỉ lấy kỹ thuật, chất liệu, lò bễ, than củi, men thuốc, đất nước lửa của truyền thống, còn tư duy tạo hình thì hoàn toàn hiện đại, những con ngựa gốm Phù Lãng rất hiện đại.
Nghệ sỹ Lê Ngọc Thuận đến từ Hội An, góp mặt với các tác phẩm điêu khắc gỗ voi, rồng, trâu, gà trống… Các con giống mỗi con một dáng vẻ nhưng đều cùng một ý tưởng xuyên suốt: Cách tạo hình hiện đại trên nền văn hóa truyền thống của người Cơ Tu, Tây Giang, Quảng Nam.
Tác phẩm của nghệ sỹ Lê Ngọc Thuận.
Lê Ngọc Thuận đã lãm cho truyền thống điêu khắc gỗ của người Cơ Tu trở nên mới lạ, làm cho truyền thống ấy không bị "đóng băng". Nó chuyển động, sống lại và sống đẹp trong đời sống hôm nay. Anh còn có một số tác phẩm đẽo gọt từ gỗ được vớt lên từ vùng của sông Thu Bồn, Cửa Đại sau những trận bão lũ. Những cây gỗ ấy được tái sinh, nó không chết vì nó được sống tiếp một đời sống khác trong nghệ thuật.
Nghệ sỹ Lê Thiết Cương tham gia hơn chục tác phẩm điêu khắc con giống, chất liệu đồng và sắt, sáng tác trong hai năm 2020 và 2021. Với anh, vẫn là quan niệm nghệ thuật tối giản, dù là hội họa hay điêu khắc. Vẫn là quan niệm điêu khắc – mặt, mặt phẳng, diện. Một phẳng là hai chiều dài, rộng. Nhưng khi ghép nối, uốn cong thì sẽ thành ba chiều. Dài rộng sẽ thành cao thấp, nông sâu và chỉ bằng kỹ thuật nguội: gò, ghép, uốn, cắt, khắc, đục, đột, dập, gấp. Một chính là tính "như nhất" bởi vì miếng đồng, miếng sắt ấy tuy có hai mặt trên dưới, trước sau nhưng người ta không thể bóc tách hai mặt đó ra được. Điêu khắc tối giản chính là “như nhất".
Tác phẩm của Lê Thiết Cương.
Triển lãm "Con giống" trưng bày tại Hà Nội đến hết ngày 27/5. Triển lãm sẽ tiếp tục ở Gallery Hakio (38 Trần Cao Vân, TP.HCM) vào ngày 16/6; sau đó kết thúc tại Hội An vào đầu tháng 7/2022 tại Coco Casa Việt Nam (Thịnh Mỹ, Hội An, Quảng Nam).
