Nữ nhà văn Pháp Annie Ernaux giành giải Nobel Văn học 2022 - tôn vinh phái đẹp và khát khao tự do

Annie Ernaux là nhà văn nữ người Pháp đầu tiên được Viện Hàn lâm Thụy Điển trao giải Nobel Văn học năm 2022 tại buổi lễ công bố diễn ra vào lúc 13h (giờ Stockholm, tức 18h – giờ Hà Nội, Việt Nam) ngày 06 tháng 10.  Bà là người phụ nữ thứ 17^([1]) trong tổng số 119 người đạt giải Nobel Văn học^([2]). Ngay sau khi Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố kết quả, bà Annie Ernaux vẫn chưa biết và Ủy ban Nobel vẫn chưa liên lạc được với bà, rất “mong bà sớm nhận được tin tức này”. Nhưng sau đó, nữ nhà văn Ernaux hay tin mình đã đạt được giải thưởng Nobel Văn học, bà rất bất ngờ và xúc động. Ernaux đã chia sẻ với Đài Truyền hình Thụy Điển (SVT) rằng: "Tôi đã rất ngạc nhiên,... Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng tôi sẽ được trao giải thưởng này với tư cách là nhà văn trong sự nghiệp của mình. Đó là một trách nhiệm lớn lao,... để kiểm chứng không chỉ đối với các tác phẩm của tôi mà còn kiểm chứng tính chính xác và công bằng với thế giới".

Annie Ernaux rất xứng đáng nhận giải thưởng Nobel Văn học - một giải thưởng danh giá nổi tiếng thế giới trong lĩnh vực văn chương “vì lòng dũng cảm và sự nhạy bén”, mà bà đã dùng để khám phá ra “gốc rễ, sự ghẻ lạnh và những hạn chế chung của ký ức cá nhân”. Đúng như Mats Malm - Thư ký thường trực của Ủy ban Nobel đã khẳng định rằng: “Chúng tôi tập trung vào văn học và chất lượng tác phẩm, chứ không phải các vấn đề thời sự. Nhưng thật ý nghĩa khi một tác giả [nữ nhà văn Annie Ernaux - BNH nhấn mạnh] nổi tiếng với tác phẩm về phá thai đã được chọn vào năm Tòa án tối cao Mỹ đảo ngược phán quyết công nhận quyền phá thai của phụ nữ”. Ông Anders Olsson - Chủ tịch Ủy ban Văn học Nobel đánh giá về nữ nhà văn Ernaux cũng rất chinh xác rằng: Ernaux là "một nhà văn cực kỳ trung thực, người không ngại đối mặt với sự thật khó khăn. Bà ấy viết về những điều mà không ai viết về nó, như việc bà ấy phá thai, sự ghen tuông, những trải nghiệm của bà ấy khi bị người yêu bỏ rơi. Đó là những trải nghiệm thực sự khó khăn. Bà ấy viết ra thành từ ngữ cho những trải nghiệm này rất đơn giản và ấn tượng. Chúng là những cuốn sách ngắn, nhưng thực sự gây xúc động".

           Annie Ernaux sinh vào ngày 01 tháng 09 năm 1940 trong một gia đình thuộc tầng lớp bình dân, ở tại thị trấn nhỏ Yvetot, vùng Normandy, Đông Bắc của nước Pháp nơi cha mẹ bà có một cửa hàng tạp hóa kết hợp quán cà phê. Annie Ernaux học đại học thuộc ngành Văn học tại trường Đại học Rouen và sau đó là Đại học Bordeaux. Sau khi tốt nghiệp, bà dạy học ở một trường trung học. Năm 1971, bà đã thi đỗ kỳ thi tuyển giảng viên ngành Văn học hiện đại. Năm 1997 đến năm 2000, bà là giáo sư tại Trung tâm Quốc gia về giáo dục từ xa. Annie Ernaux bén duyên với văn chương bắt đầu vào năm 1974, với tác phẩm tự truyện đầu tay có tên tiếng Pháp là Les Armoires vides (Những chiếc lá rỗng), sau đó được dịch sang tiếng Anh với tựa đề Cleaned Out năm 1990. Bà được công chúng Pháp yêu mến, đón đọc, trở thành nữ nhà văn đương đại nổi tiếng qua một số tác phẩm được cho là bước đột phá văn học trong việc phản ánh cuộc đời cá nhân dưới góc nhìn xã hội học như: La Place (A Man^/s Place; bản dịch bằng tiếng Việt có tên Một chỗ trong đời), Les Années (The Years), Mémoire de fille (A Girl^?s Story; bản dịch tiếng Việt có tên là Hồi ức thiếu nữ), Lévénement (Happening), LAutre Fille (Những cô gái khác),… Không chỉ có trong phạm vi của nước Pháp, Annie Ernaux cũng rất được độc giả trên toàn thế giới biết đến, công nhận, yêu mến sau khi cuốn sách Les Années ra đời, do Nhà xuất bản Gallimard phát hành năm 2008 và nhận được một số giải thưởng văn học vào các năm 2008 và 2009. Tác phẩm sau đó được dịch sang tiếng Anh có tên là The Years (Những năm tháng) vào năm 2017 và bộ phim Happening chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên trình chiếu vào năm 2000.

Tác phẩm của Annie Ernaux như một “biên niên sử” về cuộc sống hằng ngày ở Pháp, đặc biệt là từ các góc độ khác nhau, bà đã khai thác đời sống xã hội với những mâu thuẫn, bất bình đẳng về giới tính, ngôn ngữ và gia cấp như vấn đề về tình yêu, tình dục, phá thai; vấn đề hòa giải giữa gia đình, giai cấp, chính trị và giới tính cũng như từ chính cuộc sống bản thân của bà,… Đúng như Annie Ernaux đã từng nói trên tờ The Guardian vào năm 2019 rằng: “Tôi làm công việc của một tiểu thuyết gia nói lên sự thật”.   Mémoire de fille (2016) là tác phẩm rất được độc giả yếu mến, được xem là tiếng nói về bình đẳng giới và nữ quyền. Annie Ernaux đã kể lại những ký ức một thời thiếu nữ của 60 năm về trước. Đó là vào năm 1958, khi ấy Ernaux mới 18 tuổi cũng là lần đầu tiên trót dại khờ, yêu mù quáng và có mối quan hệ thể xác với một người đàn ông, để rồi phải chịu những tổn thương không thể chữa lành được. Trong một cuộc phỏng vấn gần đây, Ernaux đã tiết lộ rằng: Tác phẩm này không phải là mấu chốt của những gì khiến người ta phải sợ hãi khi đặt bút viết ra, mà người ta không ngừng thấy rằng thật sự là quá khó và quá nguy hiểm khi đưa lên trang giấy. Dấu ấn văn hóa, văn hóa, chính trị và lịch sử của nước Pháp cũng in đậm trong tiểu thuyết Happening ( Tạm dịch: Biến cố). Tác phẩm kể về sự trải nghiệm của nữ nhà văn Ernaux khi phá thai trái pháp luật, không an toàn vào năm 1963, khi thủ tục này là bất hợp pháp ở Pháp. Nhân vật chính của tác phẩm là Anne - một nữ sinh viên trẻ, đầy tài năng và thông minh. Anne rất được thầy cô và bố mẹ ngợi khen vì trí thông minh, xinh đẹp, cũng là niềm tự hào của mọi người xung quanh, đặc biệt Anne khiến rất nhiều người đàn ông yêu mến, theo đuổi. Một ngày kia, Anne cảm thấy cơ thể mệt mỏi, xanh xao, có gì đó kỳ lạ nên đã đi khám, Anne được bác sĩ thông báo đã mang thai ba tuần. Biết mình có thai, Anne bối rối, tinh thần sụp đổ và ngay lập tức muốn phá bỏ cái thai nhưng bác sĩ lại không đồng ý vì có thể mang đến nguy hiểm cho bản thân của Anne. Anne quá căng thẳng, lo lắng, sợ hãi, cố tìm mọi cách để vượt qua việc có thai ngoài ý muốn nhưng lại bế tắc, không tìm ra giải pháp hiệu quả. Anne vì thế càng ngày càng trở nên nông tính, lực học bị giảm sút, điểm số thấp, lại bị bạn bè xa lánh. Câu chuyện rất đơn giản nhưng đặt trong hoàn cảnh lịch sử Pháp lúc bấy giờ nó đã trở thành một vấn đề thời sự, mang thông điệp mạnh mẽ bởi nó không chỉ nói về cuộc đấu tranh của một người phụ nữ để đạt được ước mơ của mình, mà còn là nói về việc phụ nữ phải nên có quyền tự do được lựa chọn như thế nào. LAutre Fille, LAtelier noir, Ecrire la vie,… là những tác phẩm kể về từ chính bản thân của nữ nhà văn Annie Ernaux. Cuốn sách LAutre Fille được ấn hành vào năm 2011, nó giống như một lá thư bà gửi đến người chị gái đã mất của mình. Cùng năm, bà ra mắt độc giả tác phẩm LAtelier noir. Cuốn sách tập hợp tất cả những ghi chép, suy tưởng, dự định của Annie Ernaux về sự nghiệp viết văn và sáng tác. Cuốn tự truyện Ecrire la vie (Viết về cuộc đời) là tác phẩm tổng hợp hầu hết các bài viết cá nhân, những sổ nhật ký và rất nhiều hình ảnh của bà chưa từng công bố trước đó.  

Annie Ernaux năm nay vừa tròn 82 tuổi  - nữ nhà văn được coi là một trong những nhà văn còn sống vĩ đại nhất của đất nước hình lục lăng. Theo AFP, Annie Ernaux đã viết hơn 20 cuốn sách, số lượng tác phẩm như thế không phải là nhiều cũng không là ít nhưng bà lại có một lượng lớn độc giả luôn truy tìm sách để mua, đón đọc, được đánh giá cao trên hầu hết các tờ báo ở Pháp, trở thành chủ đề của nhiều chương trình và phỏng vấn trên đài phát thanh, truyền hình, đặc biệt có rất nhiều tác phẩm đã được đưa vào giảng dạy trong các trường học ở nước Pháp.

Trong sự nghiệp sáng tác văn chương, Annie Ernaux giành được một số giải thưởng danh giá, đó là vào năm 1984, Ernaux đạt giải Renaudot cho tác phẩm tự truyện La Place (bản dịch tiếng Việt có tên là Một chỗ trong đời). Năm 2008, Ernaux đã giành giải thưởng Renaudot tại Pháp cho tự truyện Les Années. Cuốn sách này sau đó đã lọt vào danh sách giải Man Booker Quốc tế năm 2019 khi được Alison L Strayer dịch sang tiếng Anh với tựa đề The Years, và cùng năm tạp chí Le Monde xếp vào danh mục 100 tác phẩm văn chương sáng giá của nền văn học pháp. Năm 2008, Ernaux nhận giải thưởng Prix de la langgue francaise vinh danh toàn bộ sự nghiệp sáng tác văn chương của bà. Năm 2021, cuốn tiểu thuyết Happeing của bà được đạo diễn và viết kịch bản Audrey Diwan với Marcia Romano chuyển thể thành phim cùng tên cũng giành được giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim Venice.

Ernaux không chỉ là nhà văn nổi tiếng của nước Pháp và trên toàn thế giới:  tôn vinh phái đẹp và khát khao tự do, mà còn là người  rất được người dân Pháp tôn trọng, yêu mến, ghi nhận công lao trong việc đấu tranh chống lại sự bất công, phân biệt xã hội, đặc biệt trong phong trào chống lại nạn bất bình đẳng giới.