Triển lãm mỹ thuật " Cảm xúc Vĩnh Tường" nhân kỷ niệm " 200 năm Danh xưng Vĩnh Tường"
1. Vĩnh Tường trong truyền thống yêu nước của dân tộc
Vĩnh Tường là vùng đất văn hiến, gắn với nhiều lớp trầm tích lịch sử từ thời dựng nước đến các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Tại nhiều địa danh như Bích Đại, Đồng Vệ, Lũng Hòa, Tân Tiến, Ngũ Kiên, Tứ Trưng… vẫn lưu giữ dấu tích các phong trào đấu tranh thời Hùng Vương, Hai Bà Trưng và nhiều cuộc khởi nghĩa chống ách Bắc thuộc. Nhiều nhân vật lịch sử như tướng Lê Ngọc Trinh, tướng quân Ả Lã, Nguyễn Văn Nhượng… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong truyền thống yêu nước của địa phương.
Trong giai đoạn chống thực dân Pháp, tinh thần ấy tiếp tục được phát huy mạnh mẽ thông qua các phong trào Cần Vương, phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX và các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu như khởi nghĩa Thái Nguyên (1917) với sự tham gia của Trịnh Văn Cấn – người Vĩnh Tường.
2. Tiếp nhận ánh sáng cách mạng và thời kỳ vận động giải phóng dân tộc (1930–1945)
2.1. Sự truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin và sự hình thành cơ sở Đảng
Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (1930), các hoạt động rải truyền đơn, treo cờ đỏ, diễn thuyết, đấu tranh đòi dân sinh – dân chủ ở Bích Đại, Đồng Vệ, Thượng Trưng, Vũ Di… đã chứng tỏ sự lan tỏa mạnh mẽ của tư tưởng cách mạng. Năm 1938, dưới sự chỉ đạo của đồng chí Hoàng Văn Thụ, Chi bộ Đảng Vĩnh Tường được thành lập, trở thành hạt nhân nòng cốt lãnh đạo phong trào toàn tỉnh.
2.2. Phát triển phong trào quần chúng
Giai đoạn 1936–1939, các tổ chức quần chúng như hội nông dân tương tế, hội ái hữu, tổ đọc sách báo… được hình thành rộng khắp. Nhiều cuộc đấu tranh quy mô lớn diễn ra: biểu tình tháng 8/1937, các hoạt động đòi giảm thuế, chống khủng bố trắng; tạo dựng cơ sở chính trị vững chắc, kết nạp thêm nhiều đảng viên.
2.3. Vĩnh Tường – địa bàn hoạt động quan trọng của Xứ ủy Bắc Kỳ
Trong những năm 1939–1942, nhiều đồng chí Xứ ủy và Trung ương về đây hoạt động: Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt, Đinh Đức Thiện, Trần Đăng Ninh… Nhiều trạm liên lạc, cơ sở bảo vệ cán bộ được hình thành. Vĩnh Tường trở thành vùng an toàn quan trọng trong hệ thống căn cứ của Xứ ủy.
Đồng chí Lê Xoay – Bí thư Chi bộ đầu tiên – đã có đóng góp đặc biệt trong giai đoạn khôi phục phong trào sau khủng bố trắng, trước khi anh hy sinh trong nhiệm vụ (1942).
3. Cao trào kháng Nhật và chuẩn bị Tổng khởi nghĩa (1945)
Thực hiện Chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (3/1945), phong trào kháng Nhật cứu nước ở Vĩnh Tường phát triển mạnh mẽ. Các cuộc đấu tranh phá kho thóc cứu đói, biểu tình khất thuế, đòi quyền lợi dân sinh diễn ra ở nhiều xã: Thượng Trưng, Vũ Di, Đại Đồng, Bình Dương…
Nhiều đội tự vệ chiến đấu, đội danh dự trừ gian được thành lập; nhiều tên lý trưởng, chánh tổng tay sai bị loại bỏ. Những hoạt động này làm tan rã từng phần chính quyền của Nhật – tay sai ở cơ sở, chuẩn bị trực tiếp cho khởi nghĩa giành chính quyền.
Cuối tháng 6/1945, Ủy ban dân tộc giải phóng Vĩnh Tường được thành lập, giữ vai trò “tiền chính quyền” của huyện.
4. Khởi nghĩa giành chính quyền tháng 8/1945 tại Vĩnh Tường
Ngày 21/8/1945, được sự chỉ đạo của Xứ ủy và Tỉnh ủy, hơn 300 quần chúng cứu quốc và lực lượng tự vệ từ các xã Bích Đại, Hòa Lạc và vùng lân cận, theo hai mũi tiến vào huyện lỵ Vĩnh Tường. Trước khí thế mạnh mẽ của quần chúng và lực lượng vũ trang cách mạng, lính bảo an và quân Nhật không dám chống cự, buộc phải rút lui.
Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời huyện Vĩnh Tường được thành lập, do đồng chí Đặng Hữu Khiêm làm Chủ tịch. Vĩnh Tường trở thành một trong những địa phương giành chính quyền sớm và thắng lợi trên địa bàn tỉnh Vĩnh Yên.
5. Giá trị lịch sử và bài học kinh nghiệm
5.1. Vai trò quyết định của tổ chức Đảng
Sự ra đời sớm của các chi bộ và hoạt động kiên trì của cán bộ lãnh đạo (Lê Xoay, Khuất Thị Vĩnh, Nguyễn Tráng…) tạo cơ sở chính trị vững chắc cho thắng lợi của khởi nghĩa.
5.2. Tập hợp và phát huy sức mạnh quần chúng
Mặt trận Việt Minh đã phát huy vai trò nòng cốt trong vận động nhân dân, giải quyết kịp thời những yêu cầu cấp bách như cứu đói, chống sưu thuế, từ đó xây dựng lực lượng chính trị đông đảo, tạo sức mạnh áp đảo trong Tổng khởi nghĩa.
5.3. Kế thừa truyền thống yêu nước
Tinh thần bất khuất của nhân dân Vĩnh Tường là yếu tố quan trọng bảo đảm sự bền bỉ của phong trào trong cả những giai đoạn khó khăn, khủng bố trắng.
Kết luận
Phong trào yêu nước và khởi nghĩa giành chính quyền ở Vĩnh Tường là một bộ phận hữu cơ của cao trào cách mạng giải phóng dân tộc do Đảng lãnh đạo. Những đóng góp của Vĩnh Tường thể hiện vai trò của một địa bàn chiến lược, giàu truyền thống yêu nước, anh dũng và sáng tạo trong đấu tranh cách mạng. Những bài học lịch sử từ Vĩnh Tường giai đoạn 1930–1945 tiếp tục có giá trị trong công tác xây dựng Đảng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và bồi dưỡng truyền thống cách mạng cho các thế hệ hôm nay.
