Trần Lê Khánh và cuộc cách tân thơ Việt đương đại

Tại buổi giao lưu với thầy trò Khoa Viết văn - Báo chí, Trường Đại học Văn hoá Hà Nội sáng nay (17/2/2023), chủ nhân của Giải thưởng Văn học 2022 của Hội Nhà văn Việt Nam, nhà thơ Trần Lê Khánh đã có những chia sẻ sâu sắc, thú vị về những bài thơ ngắn và tập thơ “Ngàn bài thơ khác” của anh.

Theo đó, anh lựa chọn thơ ngắn bởi cái “tạng” viết của anh. Ngay trong công việc không liên quan đến thơ đi nữa anh cũng hướng đến sự ngắn gọn, cô đọng, chính xác. Đến với thơ, anh mong muốn sẽ ghi chụp lại được những khoảnh khắc đẹp của cuộc sống. Hay nói cách khác, thơ Trần Lê Khánh là sự vi tế của đời sống.

phối cảnh

nụ hoa đỏ

ngủ gật trên cành

em nhón tay giữ

giọt nước long lanh

Xuất hiện trong vài năm qua nhưng Trần Lê Khánh đã có số lượng đầu sách ấn tượng. Nhưng cái mà bạn đọc biết đến anh chính là những bài thơ mang tư tưởng thiền và triết học uyên bác.

quê hương

con sông nằm xuống

để cơn mưa dài

tắm cho sạch

những ngọn sóng tha phương

Trong buổi giao lưu, nhà thơ Trần Lê Khánh đã có những chia sẻ hết sức thẳng thắn và tâm huyết về thơ. Anh cho rằng, thơ hay là thơ mà ngay khi đọc lên bạn đọc đã nhận ra đó là thơ hay, cho dẫu bạn đọc đó là ai. Thơ hay luôn có cách để làm lay động mỗi người. Nếu thơ khiến bạn đọc phải suy nghĩ quá lâu để tìm ra cái hay thì đó hẳn là một nhà thơ chưa thành công. Anh cũng là người vô cùng nghiêm khắc, khắt khe với chính tác phẩm của mình. Dù là những thi phẩm được viết từ cảm hứng hay từ lao động dụng công thì nhà thơ cũng luôn có sự nhìn lại một cách thấu đáo.

Tập thơ “Ngàn bài thơ khác” được trao Giải thưởng Văn học của Hội Nhà văn Việt Nam 2022 là một sự ghi nhận, tôn vinh xứng đáng. Hội Nhà văn trao giải thưởng cho tập thơ bởi: “Trần Lê Khánh đã cho thấy sự trăn trở với hình thức biểu đạt của mình. Tập thơ có lượng bài khá lớn, nhưng không gây cảm giác nặng nề, ức chế, vì số câu chữ trong mỗi bài hết sức tiết giảm. Với tập thơ này, ở những bài thực sự nổi trội, người đọc có thể nhận ra cách tiếp cận, cách nghĩ, cách cảm mang một tinh thần, một mĩ cảm riêng biệt của tác giả. Tinh thần ấy, mĩ cảm ấy giúp nhà thơ đạt được cái nhìn xuyên qua các lớp hiện thực để phổ những cảm quan cá nhân lên sự vật, hiện tượng, từ đó tạo ra một thế giới mang biểu nghĩa khác”.

Tiến sĩ Đỗ Thị Thu Thuỷ, Trưởng khoa Viết văn-Báo chí, Trường Đại học Văn hoá Hà Nội cho rằng, đây là một tập thơ đặc biệt có ý nghĩa với bạn đọc cũng như là những người sáng tác, nhất là những người cầm bút trẻ. Thật vậy, tập thơ đưa đến cho chúng ta một cảm nhận rất khác với mặt bằng chung thơ Việt Nam lâu nay chúng ta vẫn thấy. Vẫn biết thơ rất cần cảm xúc, nhưng thơ hay phải có tư tưởng. Những nhà thơ thực sự tài hoa sẽ biết cách để hai yếu tố này tổng hoà lại.

Nhà thơ, dịch giả người Mỹ, Bruce Weigl, người đã có công vô cùng lớn trong việc đưa thơ Việt Nam ra nước ngoài, nhận định: Có thể nói, Trần Lê Khánh bằng sự xuất sắc của mình anh đã vượt qua được những rào cản nhất định về bối cảnh, lịch sử, văn hoá, dân tộc, ngôn ngữ … để đạt đến sự phổ quát của nhân loại.Trần Lê Khánh là một nhà thơ độc đáo, mới mẻ, mới lạ, tận tâm, dấn thân đặt cái tôi của mình ra khỏi thơ. Điều anh ấy quan tâm là phải chọn đúng từ, tập trung vào tác phẩm. Anh ấy có mối quan tâm đến nhiều đối tượng trong cuộc sống, không chỉ là con người.

Giống như Kinh Thánh, những bài thơ ngắn của Trần Lê Khánh nói được rất nhiều điều với lượng từ ít nhất. Ở đó chúng ta cũng thấy được sự hài hước, phi lí… nhưng nó thể hiện đúng bản chất của cuộc sống:

Tỉnh thức

anh

rót lửa vào ngọn nến

như rót lời yêu vào cuộc tình

rồi nhìn nó lung linh

Rất đông các bạn sinh viên của Khoa Viết văn - Báo chí, Đại học Văn hoá Hà Nội bày tỏ sự quan tâm và niềm yêu thích đối với thơ Trần Lê Khánh. Dẫu có những khoảng cách và khác biệt trong tiếp nhận nhưng thơ của anh đã mang đến sự thú vị và bất ngờ lớn cho các bạn trẻ này.

Có thể nói, Trần Lê Khánh đã và đang mở ra một lối đi riêng, mới và tiêu biểu cho thơ Việt. Con đường này dẫu có cô đơn (sáng tạo luôn cô đơn) nhưng đã toả sáng. Thơ của anh cũng mang tinh thần của thơ ca đương đại thế giới, bắt nguồn từ yếu tố tối giản, thiền và triết học. Trần Lê Khánh đã và đang cho thấy sự quyến rũ của thơ ca trong bối cảnh nhiều người đang lo sợ rằng giá trị của thơ trong đời sống đang bị mai một. Là một nhà tư vấn tài chính tài ba, Trần Lê Khánh là một chứng nhân cho quan điểm: thơ ca không dành cho riêng một ai cả.