TS, NNDG Nguyễn Văn Quân – Phó Chủ tịch Hội Nghệ nhân và Thương hiệu Việt Nam; Phó Viện Trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển đạo Mẫu Việt Nam, loan giá phụng hầu, cung nghinh chúc Thánh, tại đền Mẫu Phố Cò (Thái Nguyên).
Tổng quan về tín ngưỡng thờ Mẫu
Tín ngưỡng thờ Mẫu có nguồn gốc từ thời Tiền sử, kết hợp giữa thần linh thiên nhiên và tín ngưỡng thờ nữ thần. Tín ngưỡng thờ Mẫu không chỉ là một tập hợp các nghi lễ mà còn là một phần không thể tách rời của tâm hồn người Việt. Tục thờ Thánh Mẫu kết hợp với tín ngưỡng thờ nữ thần đã hình thành một tín ngưỡng bản địa riêng của Việt Nam. Sự gắn bó này không chỉ giữ vững qua thời gian mà còn dung hòa linh hoạt với các tôn giáo và tín ngưỡng khác, là điểm tựa tinh thần của một bộ phận cộng đồng. Nếu nhìn vào chiều dài lịch sử hàng ngàn năm, tín ngưỡng này không chỉ mang lại sức mạnh và niềm tin cho người Việt mà còn góp phần bảo vệ và phát triển các giá trị văn hóa. Bước sang năm thứ 7, Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Mặc dù vậy, hiện nay, tín ngưỡng thờ Mẫu đang đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng. Nghi lễ "hầu đồng," một phần quan trọng của thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, đang trở nên nhạy cảm với nhiều biến tướng. Tình trạng này đưa ra thách thức lớn cho cả nhà nước và cộng đồng trong việc duy trì và giữ vững giá trị cốt lõi của tín ngưỡng.
Thách thức trong bảo tồn
Mặc dù được UNESCO công nhận, tín ngưỡng thờ Mẫu đang phải đối mặt với những biến tướng và trục lợi. Một số đền, miếu đã biến thành nơi thờ tứ phủ, trang phục hầu Thánh bị thay đổi, và một số nghi lễ trở thành hình thức thất lễ. Sự tùy tiện trong thực hành và loạn danh hiệu, danh xưng cũng là vấn đề đáng lưu ý.
Vai trò của Nhà nước và cộng đồng
Để bảo tồn tín ngưỡng thờ Mẫu, cần sự kết hợp chặt chẽ giữa Nhà nước và cộng đồng. Tập trung nghiên cứu toàn diện, đào tạo cán bộ quản lý, và tăng cường vai trò của các Câu lạc bộ văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu. Việc tuyên truyền giáo dục cũng đóng vai trò quan trọng để nâng cao nhận thức về giá trị tích cực của tín ngưỡng.
TS, NNDG Nguyễn Thị Hương Lan cung nghinh chúc Thánh.
Giải pháp bảo tồn
Tăng cường giáo dục: Tăng cường hoạt động tuyên truyền để nâng cao nhận thức về giá trị tích cực của tín ngưỡng thờ Mẫu, thông qua các cuộc Hội thảo, tập huấn. Đồng thời, chỉ ra những hạn chế và biến tướng, để những cá nhân đang hoạt động trong lĩnh vực này nắm được và điều chỉnh. Tạo cơ hội giao lưu giữa các đền, phủ, và các Thanh đồng. Tập trung vào việc truyền dạy và duy trì giá trị truyền thống.
Quy ước và hướng dẫn: Xây dựng quy ước rõ ràng về thực hành tín ngưỡng, bao gồm quy tắc về nghi lễ, trang phục, lời hát văn, và nghi thức hầu đồng, để giữ gìn bản sắc văn hóa.
Kiểm soát danh hiệu: Quản lý chặt chẽ các hoạt động vinh danh và loạn danh hiệu. Những người có uy tín mới được công nhận và tôn vinh. Việc loạn danh hiệu, loạn hình thức tôn vinh, và việc trục lợi cá nhân trong nghi lễ đang làm mờ đi nét đẹp văn hóa của tín ngưỡng này.
Nhìn chung, bảo tồn tín ngưỡng thờ Mẫu không chỉ là một nhiệm vụ của Nhà nước mà còn là trách nhiệm, sự đóng góp tích cực của toàn bộ cộng đồng. Chỉ thông qua sự đồng lòng và hợp tác, tín ngưỡng này mới có thể được chuyển giao và duy trì vững mạnh trong bối cảnh thời đại mới. Bằng sự hợp tác chặt chẽ, chúng ta có thể giữ gìn và phát huy di sản văn hóa này, mang lại giá trị tâm linh và làm phong phú thêm bức tranh văn hóa của Việt Nam.
Một số video, hình ảnh loan giá phụng hầu, cung nghinh chúc Thánh của TS, NNDG Nguyễn Văn Quân và TS, NNDG Nguyễn Thị Hương Lan:
