Làng Đình Bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, xưa có tên là làng Cổ Pháp hay tên Nôm gọi là làng Báng (nơi đây xưa là rừng báng), nơi có đền Đô thờ 8 vị Vua đời Lý. Gần đền Đô ở làng Đình Bảng, làng Diên Uẩn xưa (nay là khu phố Dương Lôi) thuộc phường Tân Hồng, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, hiện giờ vẫn còn đền thờ bà Phạm Thị Ngà, thân mẫu Vua Lý Thái Tổ.
Ảnh mi8nh họa. Nguồn: Internet.
Sách Thiền Uyển Tập Anh viết vào khoảng cuối thế kỷ XIII là một trong số ít sách cổ còn lưu truyền, có chép truyện Trưởng lão La Quý An như sau: “Trước khi thị tịch, nhà sư gọi đệ tử là Thiền Ông lại mà dạy rằng: ‘Trước đây Cao Biền cho đắp thành dọc sông Tô Lịch, biết đất Cổ Pháp ta có khí tượng vương giả, bèn đào sông Điểm Giang và đầm Phu Trạch và điểm long mạch 19 nơi. Ta đã chỉ cho Khúc Lãm đắp lại như cũ. Ta trồng một cây gạo tại chùa Minh Châu để trấn chỗ đất bị cắt long mạch. Có như thế, đời sau tất sẽ có đế vương vun trồng chính pháp của ta. Sau khi ta mất, ngươi nên đắp đất rồi dựng nhiều bảo tháp và dùng pháp thuật mà yểm tang không để cho người ngoài biết”. Nói xong nhà sư viên tịch.
Trước đó, năm Bính Thân niên hiệu Thanh Thái thứ ba (936) đời nhà Đường, khi trồng cây gạo, nhà sư La Quý An có đọc bài kệ như sau:
Đại sơn long đầu khởi
Thập bát tử định thành
Miên thụ hiện long hình
Thổ kê thử nguyệt nội
Định kiến nhật xuất thanh.
Các nhà nghiên cứu sử học xưa và nay đều xem bài kệ này là một bài sấm báo trước sự ra đời của nhà Lý
Trong Thơ văn Lý Trần tập I, bài kệ trên được dịch rằng:
Đầu rồng nổi lên ở núi lớn
Đuôi rồng giấu sự thịnh vượng
Họ Lý ắt thành sự nghiệp
Cây gạo hiện hình rồng
Trong tháng Thỏ, tháng Gà, tháng Chuột
Chắc chắn sẽ thấy mặt trời mọc lên trong trẻo.
Chuyện nhà sư Đinh La Quý An, trồng cây gạo tại chùa Minh Châu để phá trấn yểm long mạch của Cao Biền vào năm 936. Trước đó Cao Biền là quan đô hộ nước ta thời Bắc thuộc, được cử sang trấn nhậm Giao Châu từ năm 866 đến 887. Trong Lĩnh Nam trích quái, Việt Điện U Linh tập, Đại Việt Sử Lược, Đại Việt Sử Ký Toàn Thư,cùng một số các ngọc phả thần tích và truyện dân gian nước ta vẫn kể về Cao Biền thấy đất Giao Châu có nhiều kiểu đất đế vương, thường cưỡi diều giấy bay đi xem xét, rồi dùng phép thuật phá những nơi có hình thế sơn thuỷ đẹp và yểm những đất có long mạch bằng cách đào những giếng khơi rất sâu. Cao Biền biết vùng đất Cổ Pháp có vượng khí sinh Vương nên đã phá cắt đứt long mạch vùng đất này.
Sau khi thiền sư Đinh La Quý An đã trồng cây gạo ở chùa Minh Châu thuộc làng Diên Uẩn để trấn thì cây gạo trồng nơi đất vượng khí cũng vươn lên tươi tốt ứng với lời kệ của Thiền sư đọc năm 936, khi nào cây gạo có hình rồng leo thì đến ngày Mão, tháng Tý, năm Dậu sẽ có vua ra. Chính nơi đất vượng khí sinh vương, được thiền sư trồng cây gạo ở chùa Minh Châu, làng Diên Uẩn trấn yểm được long mạch bị Cao Biền phá, 38 năm sau (năm 974) miền đất linh thiêng ấy đã sinh ra Lý Công Uẩn. Đầu thế kỷ XI bỗng nhiên cây gạo chùa Minh Châu bị sét đánh, để vết lại như hình rồng bay ứng như bài sấm. Sau đó, ngày mồng 2 tháng 11 năm Kỷ Dậu (1009), Lý Công Uẩn (người làng Diên Uẩn) lên ngôi hoàng đế, lập triều đại nhà Lý, mở ra kỷ nguyên Đại Việt cách 73 năm sau lời kệ sấm.
Vì chùa Minh Châu làng Diên Uẩn có cây gạo bị sét đánh, nên được đổi tên thành làng Đình Sấm sau này là làng Dương Lôi, nay là tổ dân phố Dương Lôi, thuộc phường Tân Hồng, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Làng Diên Uẩn là nơi sinh ra Vua Lý Thái Tổ, hiện giờ vẫn còn đền thờ bà Phạm Thị Ngà, thân mẫu Vua Lý Thái Tổ. Đền vẫn còn đủ ngai, sắc thờ tám vị Vua nhà Lý (Lý Bát Đế), hàng năm, vào ngày 12 tháng 2 Âm lịch, dân ta mở hội để kỷ niệm ngày sinh của Lý Công Uẩn.
Như vậy cội nguồn của cây gạo (cây mộc miên, hoặc hồng miên, hoặc cây Pơ lăng) được đi vào lịch sử nước ta bắt đầu từ cây gạo do thiền sư Lý Quý An trồng ở chùa Minh Châu làng Diên Uẩn vùng Cổ Pháp từ thế kỷ thứ X năm 936. Cây gạo là một linh thụ xuất hiện ở nước ta gắn với sự ra đời của vương triều nhà Lý thuộc vùng đất Cổ Pháp, nay là miền Kinh Bắc (Bắc Ninh).
Cũng vì sự tích này nên cây gạo trong dân gian được coi cây thiêng liêng, cây vũ trụ, là thiên sứ mang thông điệp của trời đất báo điềm lành cho hậu thế, đó là câu chuyện từ nghìn năm trước có liên quan tới lời sấm về sự ra đời của đức Vua Lý Thái tổ, trên quê hương Kinh Bắc
Đó cũng là sự tích vì sao chùa Minh Châu làng Diên Uẩn xưa lại được đổi tên thành làng Đình Sấm sau này là làng Dương Lôi nay là khu phố Dương Lôi.
N.T.H
