1. Phụ nữ tự tử
1.1. Thực trạng
Chưa có số liệu chính thức được công bố, nhưng thời gian gian gần đây xảy ra một số vụ phụ nữ tự tử thương tâm. Dư luận chưa hết bàng hoàng về việc người mẹ ở Nam Định tự sát cùng 2 con khiến 2 trẻ tử vong, thì chiều 10/3/2023, một phụ nữ mới sinh con 2 tháng đã nhảy từ tầng 7 Bệnh viện Sản Nhi Phú Thọ xuống tử vong. Trước đó, đã có nhiều vụ việc mẹ tự sát cùng con mà nguyên nhân bắt nguồn từ căn bệnh phụ nữ hay gặp phải là "trầm cảm sau sinh".
Theo báo Nhân dân điện tử, tại Việt Nam, hiện có khoảng 30% dân số có rối loạn tâm thần, trong đó tỷ lệ trầm cảm chiếm 25%. Mỗi năm, số người tự tử do trầm cảm ở nước ta từ 36.000 - 40.000 người.
1.2. Các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng phụ nữ tự tử ở Việt Nam
Tình trạng tự tử liên quan chặt chẽ với bệnh trầm cảm. Đây cũng là một trong 5 căn bệnh được WHO cảnh báo gây cản trở sự phát triển kinh tế tại khu vực Châu Á.
Theo báo cáo Hạnh phúc Thế giới (World Happiness Report - WHR) năm 2022, Việt Nam có chỉ số hạnh phúc đứng thứ 77 trên tổng số 150 quốc gia. Còn theo thống kê của Tổng Cục dân số, phụ nữ Việt có tuổi thọ trung bình 77,1 nhưng có đến 11 năm sống với bệnh tật. Còn nam giới có tuổi thọ trung bình 74,4 tuổi và 8 năm mắc bệnh. Có đến 96% người Việt mang gánh nặng bệnh tật kép, chủ yếu là bệnh mạn tính không lây. Theo Viện Sức khoẻ tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, 80% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh sẽ hồi phục hoàn toàn nếu được quan tâm, điều trị đúng mức, nhưng hiện nay có khoảng 50% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh không được chẩn đoán bởi chuyên gia y tế.
Trầm cảm là căn bệnh phổ biến và là gánh nặng bệnh lý đứng thứ 2 của toàn thế giới, chi phí y tế cho rối loạn lo âu cũng lớn gấp 3 lần các bệnh nội khoa thông thường. Trong năm đầu tiên của đại dịch Covid-19, tỷ lệ lo âu và trầm cảm trên toàn cầu đã tăng lên 25%.
Tại Việt Nam, dẫn đến căn bệnh trầm cảm ở phụ nữ, có mấy nguyên nhân như sau:
Áp lực từ gia đình và xã hội: Phụ nữ thường phải đối mặt với nhiều áp lực từ gia đình và xã hội - về vấn đề hôn nhân, sinh sản và kinh tế. Đặc biệt là áp lực để có con trai, để đảm bảo tương lai của gia đình, khiến phụ nữ cảm thấy bất lực và thất bại khi không sinh ra được con trai. Sau khi sinh, phụ nữ sút giảm sức khỏe, vất vả nuôi con, thiếu sự quan tâm, khiến phụ nữ u uất, nếu không được săn sóc chu đáo, dễ dẫn đến trầm cảm.
Tâm lý bất ổn: Phụ nữ có thể gặp phải nhiều vấn đề trong cuộc sống như mất việc, ly dị, bij bỏ rơi, bị phản bội, bệnh tật, nợ nần, gánh nặng gia đình, bất bình đẳng giới... Tất cả những áp lực này đều có thể khiến phụ nữ có tâm lý bất ổn, gây ra cảm giác đau khổ, cô đơn, tuyệt vọng.
Thiếu kiến thức về sức khỏe tâm thần: Nhiều phụ nữ không biết và cũng không được hướng dẫn cách giải tỏa căng thẳng và áp lực trong cuộc sống, không có kiến thức về sức khỏe tâm thần, khiến họ không thể đối phó với trạng thái tâm lý bất ổn, dẫn đến đưa ra quyết định sai lầm.
1.3. Giải pháp khắc phục
Nâng cao kiến thức về sức khỏe tâm thần: Các cơ quan chức năng nên tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo, chia sẻ kiến thức về tâm lý học, cách giải tỏa căng thẳng, quản lý cảm xúc, giải quyết vấn đề trong cuộc sống cho phụ nữ.
Nâng cao nhận thức về bình đẳng giới: Cần tăng cường giáo dục về bình đẳng giới trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, từ gia đình đến xã hội, để phụ nữ không phải chịu áp lực về sinh sản, hôn nhân và tài chính.
Hỗ trợ tài chính và giáo dục: Cần cung cấp cho phụ nữ nhiều hơn các chương trình hỗ trợ tài chính và giáo dục để họ có thể tự tin hơn trong cuộc sống và giải quyết các vấn đề khó khăn trong cuộc sống.
Tăng cường công tuyên truyền và giáo dục: Các cơ quan chức năng, truyền thông và các tổ chức xã hội cần tăng cường công tuyên truyền và giáo dục về sức khỏe tâm lý, phòng chống tự tử, bạo hành trẻ em và các vấn đề liên quan đến phụ nữ. Đặc biệt, cần tập trung vào các đối tượng có nguy cơ cao như phụ nữ ở nông thôn, đối tượng mẹ đơn thân, phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn...
Thay đổi quan niệm xã hội về vai trò của phụ nữ: Cần thay đổi quan niệm xã hội về vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội, không coi phụ nữ là công cụ sinh sản và chịu áp lực về nhiệm vụ gia đình. Ngoài ra, cần khuyến khích sự tham gia của nam giới trong công việc gia đình.
2. Trẻ em bị sát hại, trong đó có nhiều vụ thủ phạm là mẹ đẻ
2.1. Thực trạng
Trẻ em bị sát hại là một vấn đề nghiêm trọng ở Việt Nam, trong đó không ít trường hợp thủ phạm là chính mẹ đẻ. Vấn đề này ngày càng trở nên đáng lo ngại khi số lượng các trường hợp tương tự đang tăng lên mỗi năm.
Theo báo cáo của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, từ tháng 6/2019 đến tháng 6/2021, cả nước có hơn 4.009 trẻ em bị xâm hại, trong đó có hơn 3.600 trẻ là nữ. Số trẻ em bị xâm hại qua các năm qua có xu hướng năm sau cao hơn năm trước. Cả nước cũng xảy ra hơn 12 vụ sát hại, vứt bỏ con mới đẻ, trong đó 9 đối tượng đã bị xử lý. Ngoài ra, có 2 vụ hành hạ trẻ em được ghi nhận, 4 trường hợp ngược đãi trẻ.
Đáng nói, từ tháng 6/2019 đến tháng 6/2021, cả nước xảy ra hơn 110 vụ án sát hại trẻ em với 120 nạn nhân.
Về xử lý, theo thống kê của Bộ Công an, cả nước xử lý 3.370 vụ án, trong đó xử lý hình sự 3.462 đối tượng, xử lý hành chính hơn 406 đối tượng.
Trong năm 2022 và mấy tháng đầu năm 2023, nhiều vụ xâm hại, sát hại trẻ em đã gây rúng động xã hội, trong đó có một số vụ do chính mẹ đẻ các cháu gây ra.
Nguyên nhân
Nguyên nhân của vấn đề này phần lớn đến từ tâm lý và những áp lực về kinh tế, xã hội.
Áp lực kinh tế: Nhiều trường hợp mẹ đẻ sát hại con hoặc bỏ rơi con khi mới sinh vì không đủ khả năng nuôi dưỡng và chăm sóc cho con.
Áp lực tâm lý: Các bệnh tật, rối loạn tâm lý, stress, trầm cảm, lo âu khiến mẹ đẻ mất kiểm soát, gây ra hành vi sát hại con.
Thiếu kiến thức về nuôi dạy con: Một số mẹ đẻ không biết cách chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con cái một cách đúng đắn, dẫn đến hành vi sát hại con.
Áp lực xã hội: Những người chịu nhiều áp lực xã hội, chồng, gia đình, cũng có thể đi đến hành vi sát hại con.
3. Giải pháp ngăn chặn
Tăng cường tuyên truyền: Tăng cường tuyên truyền là một trong những giải pháp cần thiết để giảm thiểu số trẻ em bị sát hại, đặc biệt là những trường hợp thủ phạm là mẹ đẻ. Tuyên truyền cần được thực hiện một cách đầy đủ, liên tục và đa dạng, nhắm đến tất cả các tầng lớp trong xã hội.
Các nội dung cần tuyên bố bao gồm:
- Giáo dục về tình yêu thương, sự quan tâm và chăm sóc con cái: Nâng cao nhận thức và ý thức của mọi người về tình yêu thương, sự quan tâm và chăm sóc cho trẻ em, đặc biệt là trong những gia đình có hoàn thành cảnh khó khăn.
- Nâng cao kiến thức về chăm sóc và nuôi dạy con cái: Tổ chức các lớp huấn luyện, đào tạo cho các bậc phụ huynh về cách chăm sóc và nuôi dạy con cái một cách đúng đắn, bao gồm cả kiến thức về dinh dưỡng, sức khỏe, giáo dục và các kỹ năng cần thiết khác.
- Tuyên truyền về sự nguy hiểm của hành vi sát hạin con: Thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng, cộng đồng sẽ được hình dung rõ ràng hơn về những hậu quả và tác động tiêu cực mà hành vi sát hại con sẽ gây ra cho cả gia đình và xã hội. Các tài liệu tuyên truyền cần phải thực sự gần gũi và dễ hiểu cho mọi người, từ đó giúp mọi người nhận ra tầm quan trọng của việc bảo vệ và chăm sóc trẻ em.
- Tuyên truyền về hệ thống luật và luật pháp liên quan đến việc bảo vệ trẻ em: Đây cũng là một phần quan trọng trong việc ngăn chặn hành vi tiêu diệt tội phạm. Tuy nhiên, không phải ai cũng có đầy đủ kiến thức về luật pháp, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ cao thực hiện hành vi sát hại con. Do đó, cần có sự hỗ trợ và tư vấn về vấn đề này từ các cơ quan chức năng.
Các hoạt động tuyên truyền về hệ thống luật và luật pháp cần nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy định luật pháp liên quan đến việc bảo vệ trẻ em. Đồng thời, cần giải thích rõ ràng những hình phạt nghiêm khắc mà người phạm tội phải chịu, từ đó gây ra sự sợ hãi và ngăn chặn hành vi phạm tội.
Ngoài ra, tuyên truyền về hệ thống luật và luật pháp cũng cần thông qua các kênh truyền thông đại chúng để đến được với nhiều người dân nhất. Các hoạt động này có thể được thực hiện thông qua các phương tiện truyền thông như báo chí, đài phát thanh, truyền hình hoặc các hoạt động tư vấn trực tiếp tại các địa điểm có nguy cơ thực hiện hành vi sát hại con cao.
Như vậy, tuyên truyền là một trong những giải pháp quan trọng trong việc ngăn chặn hành vi sát hại trẻ em, đặc biệt, khi thủ phạm là mẹ đẻ. Tuyên truyền cần được thực hiện một cách đầy đủ, liên tục và đa dạng, nhắm đến tất cả các tầng lớp trong xã hội. Ngoài ra, cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, các tổ chức xã hội để thúc đẩy các hoạt động ngăn chặn tình trạng bạo hành trẻ em.
- Tuyên truyền về quyền lợi của trẻ em: Tuyên truyền đến mọi người về quyền lợi của trẻ em, đặc biệt là quyền được sống, được phát triển và được yêu thương, chăm sóc. Các chương trình truyền thông này cũng nên giúp mọi người nhận ra rằng, trẻ em là tương lai của xã hội, và công việc bảo vệ, chăm sóc cho trẻ em là nhiệm vụ của toàn thể cộng đồng.
- Ngoài ra, các cơ quan chức năng cần nghiên cứu về tình trạng này để có được những giải pháp thích hợp. Chính phủ cần tăng cường các chính sách hỗ trợ phụ nữ, đặc biệt là trong lĩnh vực sức khỏe và giáo dục.
***
Có thể nói, sức ép về xã hội, gia đình dẫn đến bệnh trầm cảm ở phụ nữ là một trong những nguyên nhân sâu xa khiến cho phụ nữ tự tử hoặc sát hại con. Để giải quyết vấn nạn này, cần có sự nỗ lực đồng bộ từ nhiều phía. Các chính sách và chương trình hỗ trợ từ chính phủ cần được tăng cường và phát triển hơn nữa để hỗ trợ những người phụ nữ đang đối mặt với áp lực và khó khăn trong cuộc sống. Đồng thời, cần tăng cường giáo dục và tuyên truyền cộng đồng về tầm quan trọng của sự hỗ trợ, chăm sóc và yêu thương đối với phụ nữ và con cái.
Dù áp dụng biện pháp nào, thì hành động quan tâm đến phụ nữ của người thân trong gia đình là quan trọng nhất. Bố mẹ, chồng con, anh chị em hãy dành thời gian, tình thương yêu, sự chăm sóc, động viên thường xuyên, chia sẻ tâm trạng và trách nhiệm để phụ nữ được sống trong bầu không khí đầm ấm, vượt qua được những khó khăn về vật chất, tinh thần, không rơi vào tình trạng trầm cảm để rồi hành động sai lầm!
