Ai sinh ra nơi làng quê, chắc hẳn sẽ không quên một loại cây thân thuộc, đó là cây duối.
Duối là một loài cây mọc tự nhiên. Duối sinh sôi rất nhiều trên dải đất duyên hải miền trung. Duối sống trên núi, trên gò đồi. Nơi đâu cũng thấy họ hàng nhà duối.
Duối thân gỗ, có màu trắng, không nâu hay đen như những loài cây khác. Lá duối tròn tròn cỡ ngón chân cái. Lá duối là món ăn mà bò rất thích.
Điều đặt biệt là cây duối rất dẻo dai. Từ thân duối toả ra rất nhiều nhánh con, xoắn xýt vào nhau tạo hình rất đẹp. Với tính chất dẻo dai, có phần mềm mại, những cành duối như những ngón tay đan xen vào nhau tạo hình như mâm xôi.
Có những cây duối mọc bờ rào vườn nhà, tạo hình như chiếc võng vì những trò chơi thân thuộc của trẻ em. Những buổi trưa hè nắng nóng, trẻ con thường hay tập trung chơi trước ngõ nhà dưới bóng mát bờ tre, xen mấy lùn duối to. Chúng tôi cùng nhau trèo lên ngọn duối có tán xoè rộng, ngồi đánh võng đong đưa, hay nhún nhẩy làm cầu bập bênh mà không sợ cành bị gãy. Lâu dần những cành con nhẵn thín, võng xuống như là chiếc võng vậy.
Mùa hè cũng là mùa duối chín. Mỗi khi duối chín, cả một lùm duối to đẹp ngất ngây bởi một màu vàng tươi xen kẻ với lá xanh. Trái duối hình như trái tim lõm phần mũi, nhỏ xíu xinh xinh căng mọng mà mềm mại. Những buổi trưa mục đồng bụng cồn cào đói, chúng tôi thi nhau hái. Cái thú là không hái ăn liền, mà hái để khum hai lòng bàn tay lại, đựng đầy trái duối, ngắm nghía khoe nhau rồi mới nhâm nhi từng trái một. Trái duối đưa vào miệng, mật tươm ra. Vị ngọt thanh lan toả như hương vị quê ngấm vào tuổi thơ tôi.
Hồi ấy, đi đâu cũng gặp hình ảnh cây duối. Ngoài cánh đồng thỉnh thoảng vẫn có những bụi duối to trên bờ mương dẫn nước. Đó là bóng mát để người làm đồng nghỉ chân, hay là nơi để bày biện mâm cơm đồng của cả nhà khi mùa vụ tới.
Trên gò đồi, duối đứng quanh bờ. Mỗi cây tạo một dáng vẻ khác nhau, nhưng cây nào cũng đẹp. Người nông dân vẫn giữ gìn những cây duối quanh đất đai của mình vừa làm ranh giới, vùa ngăn sạt lở.
Một thời người ta săn duối để làm cây cảnh, nên duối từ môi trường tự nhiên đã về những vườn cây cảnh, nhà biệt thự... Từ đây, duối được tạo hình theo ý tưởng của con người. Nhưng với tôi, duối đứng ngoài thiên nhiên vẫn đẹp nhất. Vì lẽ đó mà duối đã thưa thớt và gần như vắng bóng ở những nơi trước đây được xem là môi trường của duối.
Hôm nay có dịp thăm gành Đá Đĩa Phú Yên. Trên con đường gần đến gành, đoạn đường dài khoảng 60km. Qua những xóm làng, đồi núi, bất chợt được gặp lại một thiên đường của duối. Duối thật nhiều, xen vào tre, đứng trên gò, núi. Vẫn dáng dấp tự nhiên thong dong tự tại với những hình dáng xưa cũ.
Duối vẫn đó, mộc mạc hiền hoà thân thuộc.
Lòng tôi bỗng thấy mừng vui khấp khởi như gặp lại người thân. Bao kí ức lại ùa về.
Rất mừng khi nơi đây vẫn còn nhiều duối đến vậy.
Ôi! những cây duối của tuổi thơ và những cây duối hôm nay tôi gặp lại đây, đã giữ trong tâm hồn tôi một tình quê không bao giờ phai nhạt.
