Minh họa: Bing
Bà Phạm Thanh Thủy, Trưởng phòng Chống vi phạm bản quyền của Công ty TNHH Truyền hình số vệ tinh Việt Nam (VSTV/K+), đã đưa ra những con số đáng lo ngại. Hiện tại, vi phạm bản quyền trên môi trường số chiếm hơn 80% trong lĩnh vực này. Thống kê từ Similar Web cho thấy tại Việt Nam, có hơn 200 trang web bóng đá lậu có 1,5 tỷ lượt truy cập trong năm 2022. Có thêm 200 trang web phim lậu với 120 triệu lượt xem mỗi tháng. Việc này đã gây thiệt hại lên đến 348 triệu USD, chiếm 18% doanh thu ngành truyền thông trong năm 2022 (theo Media Partner Asia).
Một trong những thách thức lớn đối diện với việc ngăn chặn vi phạm bản quyền trên môi trường số tại Việt Nam là tính đa dạng và tinh vi của các trang web vi phạm. Các web bóng đá lậu thường sử dụng tên miền quốc tế và dịch vụ ẩn giấu thông tin, hoạt động công khai và thay đổi tên miền liên tục khi bị chặn. Thêm vào đó, 75% trong số các trang này gắn quảng cáo độc hại, và 97% các quảng cáo này chứa nội dung độc hại như cá độ, virus, nội dung người lớn và lừa đảo.
Tuy nhiên, đã có các biện pháp đang được đề xuất để đối phó với vấn nạn này. Một trong những biện pháp hiệu quả được đề xuất là chặn truy cập vào các trang web vi phạm bản quyền, theo mô hình đã áp dụng ở một số nước khác. Ví dụ ở Úc, quyết định chặn truy cập được tòa án đưa ra, trong đó doanh nghiệp đưa ra danh sách mẫu, tòa án phán quyết một lần duy nhất, và các nhà mạng (ISP) chủ động chặn các website vi phạm này dù có đổi tên miền hay cách thức hoạt động. Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc đề xuất chặn tên miền mới vẫn gặp khó khăn, với thủ tục phức tạp và thời gian tốn kém.
Bà Phạm Thanh Thủy cũng đề xuất việc chặn cả dải IP, cùng với việc các nhà mạng (ISP) cần chặn truy cập nhanh và hiệu quả hơn, cung cấp đầu mối liên lạc để khi phát hiện vi phạm thì có thể chặn ngay. Hiện tại, quá trình gửi thông tin về vi phạm rơi vào lòng vòng và mất nhiều thời gian.
Đại diện của K+ đề xuất việc thành lập một tổ chuyên trách (Task Force) dưới sự quản lý và giám sát của Bộ TT&TT, với sự tham gia của lực lượng an ninh, các nhà mạng và các bên liên quan. Mục tiêu của tổ chuyên trách này là xử lý tất cả các vi phạm pháp luật trên môi trường số, bao gồm cá độ, cờ bạc, lừa đảo, chống phá nhà nước, khiêu dâm, độc hại, và vi phạm bản quyền.
Bà Tô Nam Phương, Trưởng ban Quan hệ đối ngoại-Công ty Cổ phần Viễn thông FPT, cũng thảo luận về vi phạm bản quyền, đặc biệt là trong lĩnh vực bóng đá. Bà đưa ra ví dụ khi trận đấu giải UEFA Champions League (C1) chỉ thu hút vài trăm ngàn người xem trên một kênh truyền hình hợp pháp, trong khi một kênh YouTube lậu có tới 1 triệu người xem. Bà Tô Nam Phương cho rằng chuyển đổi một phần nhỏ người xem lậu sang xem trực tiếp từ các dịch vụ hợp pháp có thể mang lại lợi ích lớn. Điều này cần sự thống nhất và hợp tác giữa các nhà đài thay vì hoạt động đơn độc như hiện tại.
Ông Nguyễn Văn Nhiêm, Chủ tịch Hiệp hội Phát hành và Phổ biến phim Việt Nam, đã lên án mạnh mẽ tình trạng vi phạm bản quyền trong lĩnh vực phim lậu và cái giá không đáng trả của việc vi phạm bản quyền. Đại diện này cũng đã đề xuất nên thiết lập một cơ cấu chống vi phạm bản quyền tự quản bao gồm các hãng sản xuất phim lớn và các cơ quan chức năng.
Bộ TT&TT đã chấp thuận đề xuất của các đại diện trên, và hiện đang lên kế hoạch cụ thể cho việc thành lập đội chuyên trách ngăn chặn vi phạm bản quyền trên môi trường số. Bộ TT&TT sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với các bên liên quan để giải quyết vấn đề này trong tương lai.
Ngoài những nỗ lực trên, Bộ TT&TT vừa công bố Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet. Dự thảo này đã được đưa ra công khai nhằm lấy ý kiến đóng góp từ phía người dân và các chủ thể liên quan.
Dự thảo Nghị định nhấn mạnh sự cần thiết của biện pháp ngừng cung cấp dịch vụ Internet đối với cá nhân và tổ chức vi phạm pháp luật trên không gian mạng. Nó cũng xác định việc doanh nghiệp cung cấp dịch vụ Internet phải ngừng cung cấp dựa trên yêu cầu của Bộ TT&TT. Ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc Kỹ thuật của Công ty Công nghệ an ninh mạng Việt Nam – NCS, lưu ý rằng việc ngăn chặn người dùng vi phạm trên không gian mạng là cần thiết và đòi hỏi nhiều biện pháp công nghệ. Tuy nhiên, việc này cũng đặt ra những khó khăn cho cơ quan quản lý, các nhà mạng, mạng xã hội và người sử dụng.
Dự thảo cũng đề xuất cần có sự hướng dẫn rõ ràng về việc ngắt kết nối trên không gian mạng và cần định danh trước khi thực hiện ngắt kết nối để đảm bảo tính chính xác. Đối với các nhà mạng viễn thông, việc ngăn chặn đòi hỏi hệ thống kỹ thuật hiệu năng cao. Về phía mạng xã hội và mạng OTT, cần có cơ chế xác lập chứng cứ và truy vết trên không gian mạng khi phát hiện vi phạm.
Bà Phan Cẩm Tú, đại diện của Liên minh Sáng tạo và Giải trí (ACE) tại Việt Nam, đánh giá rằng nhận thức về việc vi phạm bản quyền đã cải thiện, nhưng còn khó khăn khi thay đổi quan niệm "các dịch vụ trực tuyến là miễn phí". Bà Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến và phát triển điện ảnh Việt Nam, cho biết xâm phạm bản quyền diễn ra nguy hiểm và ảnh hưởng nặng nề đến các nhà sản xuất và phát hành nội dung. Đây là một vấn đề quan trọng và cần thúc đẩy nhận thức của mọi người.
Việc xâm phạm bản quyền trực tuyến là một vấn đề quan trọng đang được đặt ra tại nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam. Cơ quan quản lý và các tổ chức như ACE đang nỗ lực để ngăn chặn việc xâm phạm bản quyền trực tuyến, nhằm bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo và người sản xuất nội dung.
Tuy nhiên, việc đối phó với việc xâm phạm bản quyền trực tuyến không dễ dàng, và nó đòi hỏi sự hợp tác giữa nhiều bên, bao gồm các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp công nghệ, và tổ chức xã hội. Việc nâng cao nhận thức về vấn đề này trong cộng đồng và thúc đẩy việc tuân thủ luật pháp là một phần quan trọng của quá trình này.
