Tết của người Mông - Khởi đầu từ cúng ma gia tiên
Tết ở bản Nậm Nghiệp bắt đầu từ ngày 30 tháng Chạp, khi mỗi gia đình trong bản đều tiến hành nghi thức cúng ma gia tiên. Đây là một phong tục truyền thống thiêng liêng, thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và cầu mong một năm mới bình an, mưa thuận gió hòa.
Theo ông Kháng A Dua, một người lớn tuổi, “lễ cúng ma là để mời tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu, cùng chứng giám cho những điều tốt lành.”
Sau lễ cúng, cả bản Nậm Nghiệp tập trung tại sân vận động chính để tham gia các trò chơi dân gian truyền thống. Nơi đây trở thành trung tâm vui chơi của mọi người, từ trẻ em cho đến người lớn tuổi. Những trò chơi như đẩy gậy, ném pao, ném thồ lộ (con quay), bịt mắt bắt lợn, đá bóng, hay múa khèn không chỉ mang lại không khí náo nhiệt mà còn gắn kết cộng đồng, giúp các thế hệ trẻ hiểu hơn về văn hóa dân tộc.
Bánh dày - Biểu tượng đoàn viên
Nếu như Tết cổ truyền của người Kinh không thể thiếu bánh chưng, thì ở bản Nậm Nghiệp, bánh dày là món ăn biểu tượng của sự đoàn viên. Ngày Tết, nhà nào cũng giã bánh dày, vừa để cúng tổ tiên vừa để tiếp đãi khách quý. Người Mông quan niệm rằng, ai đến chơi nhà trong dịp Tết mà được tặng một cặp bánh dày là đã nhận được lời chúc may mắn và sung túc cho cả năm.
Bà Vàng Thị Bla, một người phụ nữ khéo tay trong bản, chia sẻ: “Bánh dày của người Mông được làm từ gạo nương thơm ngon, giã thủ công, dẻo thơm. Giã bánh dày là cả một nghệ thuật, người giã và người nặn phải phối hợp nhịp nhàng để bánh mịn, dẻo, không bị rời.” Bánh dày dùng để rán lên với mỡ lợn là món ăn ngon nhất với người Mông ở đây.
Phong tục chia tổ đón Tết độc đáo
Một điểm khác biệt độc đáo trong Tết của người Mông bản Nậm Nghiệp là phong tục chia tổ đón Tết. Từ mùng 1 đến mùng 8 Tết, mỗi tổ trong bản chịu trách nhiệm tổ chức Tết một ngày cho cả cộng đồng. Mỗi ngày là một bữa tiệc, một không gian giao lưu văn hóa, nơi mọi người cùng nhau ăn uống, ca hát và nhảy múa.
Anh Kháng A Lệnh, một người dân trong bản, cho biết: “Phong tục này giúp mọi người trong bản gần gũi nhau hơn, không ai bị bỏ lại trong niềm vui chung. Tổ nào cũng cố gắng làm tốt nhất để ngày Tết thật ý nghĩa.”
Hành trình thăm hỏi đầy yêu thương
Tết cũng là dịp người thân trong các bản Mông đi thăm, đi chúc Tết lẫn nhau. Có những gia đình đi bộ cả nửa ngày đường qua núi rừng để gặp mặt. Hành trình tuy vất vả nhưng luôn đầy ắp niềm vui và tình cảm gắn bó.
Anh Kháng A Cháng, người từng vượt núi Tà Chì Nhù để đến Trạm Tấu thăm bố mẹ vợ, kể lại: “Đi bộ cả ngày đường nhưng khi gặp được người thân, quây quần bên nhau, mọi mệt nhọc tan biến hết. Tết là phải có đủ gia đình, có tiếng cười và tình thương”.
Những tiếng cười ngày Tết
Tết ở Nậm Nghiệp cũng là lúc trẻ em vui nhất. Chúng háo hức chờ đợi để được nghỉ học, tham gia các trò chơi tại sân vận động, và đặc biệt là có dịp gặp gỡ anh chị em đi làm xa trở về. Tiếng cười vang cả quả đồi, hòa cùng tiếng khèn và lời ca, tạo nên bức tranh Tết đậm sắc màu văn hóa.
Chị Vàng Thị Chi, người vợ trẻ đang chăm chút từng đường kim mũi chỉ cho chiếc áo mới của chồng, chia sẻ: “Tết là lúc nhà nào cũng cố gắng may vá, sửa sang để có diện mạo tươi mới. Nhìn lũ trẻ cười vui khi được mặc đồ đẹp, lòng mình cũng thấy hạnh phúc hơn”.
Sự khác biệt trong cách đón Tết
So với các bản Mông khác, Tết ở Nậm Nghiệp không chỉ kéo dài hơn mà còn có sự tổ chức bài bản, mang tính cộng đồng cao. Phong tục chia tổ tổ chức Tết và các hoạt động văn hóa cộng đồng chính là điểm nhấn độc đáo, khác biệt. Từ những trò chơi dân gian tại sân vận động đến phong tục tặng bánh dày, tất cả đều thể hiện sự đoàn kết và yêu thương của cộng đồng.
Tết cũng là dịp để giữ gìn và phát huy bản sắc
Tết của người Mông bản Nậm Nghiệp không chỉ là dịp để sum vầy mà còn là cơ hội để gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Những phong tục này không chỉ kết nối các thế hệ trong bản mà còn là lời mời gọi du khách đến với Nậm Nghiệp để trải nghiệm một cái Tết đầy sắc màu và ý nghĩa.
Hãy đến với Nậm Nghiệp vào những ngày đầu Xuân để hòa mình vào không khí rộn ràng, thưởng thức hương vị bánh dày dẻo thơm, và cảm nhận tình người ấm áp nơi núi rừng Tây Bắc.
