Với các yếu tố đặc thù về địa bàn cư trú, phong tục, tập quán, trình độ dân trí, nên một số vùng dân tộc thiểu số ở tỉnh Hà Giang vẫn còn tồn tại các phong tục lạc hậu, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của địa phương. Điển hình là tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống, thách cưới cao, tục “cướp vợ”; tổ chức đám cưới, đám tang dài ngày, giết mổ nhiều gia súc, gia cầm gây lãng phí…
Các phong tục, tập quán tồn tại từ lâu trong đời sống đồng bào, được duy trì qua nhiều thế hệ, trở thành thói quen trong cộng đồng. Cùng với đó, tỷ lệ tái mù chữ trong người dân còn cao, nhận thức và trình độ dân trí hạn chế khiến cho việc bài trừ các hủ tục trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số gặp nhiều khó khăn. Không những vậy còn tạo điều kiện cho các đối tượng xấu lợi dụng, xúi giục, kích động thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, cản trở việc phát triển kinh tế, xây dựng đời sống văn hóa ở địa phương.
Lãnh đạo UBND huyện Mèo Vạc cho biết, toàn huyện có 17 dân tộc anh em sinh sống, trong đó dân tộc Mông chiếm phần lớn với 78%. Trong cộng đồng người Mông còn tồn tại nhiều hủ tục cần được xóa bỏ như: Tổ chức tang ma kéo dài từ 3 – 5 ngày, giết mổ nhiều gia súc (bò khoảng 3 – 5 con, lợn từ 5 – 10 con hoặc nhiều hơn); thách cưới cao (nhà gái thường thách cưới từ 30 – 50 triệu đồng hoặc cao hơn); trọng nam khinh nữ; các thói quen sinh hoạt gây ô nhiễm môi trường… Trước thực trạng trên, huyện đã ban hành Đề án “Cải tiến đám tang trong vùng đồng bào dân tộc Mông huyện Mèo Vạc”. Đồng thời, tập trung tuyên truyền nâng cao nhận thức cho nhân dân để loại bỏ các hủ tục, đổi mới tư duy, xây dựng nếp sống văn minh. Hướng dẫn, vận động nhân dân dọn dẹp nhà cửa, chỉnh trang khuôn viên, xây dựng 3 công trình vệ sinh, di rời chuồng trại gia súc ra xa nhà…
Đẩy mạnh phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được xác định là một trong những giải pháp mang tính bền vững, lâu dài trong việc đẩy lùi các hủ tục, xây dựng nếp sống văn minh, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc trên địa bàn. Những năm qua, các cấp ủy, chính quyền từ tỉnh đến cơ sở đã tập trung phát triển phong trào cả bề rộng lẫn chiều sâu và đạt được nhiều kết quả tích cực. Theo báo cáo, toàn tỉnh hiện có 70% gia đình được công nhận “gia đình văn hóa”; số thôn, tổ dân phố văn hóa đạt 62,7%; 33 làng văn hóa du lịch cộng đồng. Thông qua thực hiện phong trào còn huy động được sức mạnh tổng hợp của các tầng lớp nhân dân tham gia xây dựng Nông thôn mới. Trong 5 năm (2015 – 2020), nhân dân đã hiến được 515.921 m2 đất để xây dựng các công trình phúc lợi tập thể; vận động được trên 570.000 ngày công lao động; tham gia làm trên 2.300 km đường bê tông nông thôn; sửa chữa, nâng cấp hơn 1.500 km đường liên thôn; xây dựng hàng nghìn ngôi nhà cho người có công, cựu chiến binh nghèo, hộ nghèo khó khăn về nhà ở…
Nhằm đẩy mạnh hơn nữa công tác xóa bỏ hủ tục tại địa phương, vừa qua, BTV Tỉnh ủy đã ban hành Chỉ thị số 09, ngày 10.5.2021 về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng trong việc bài trừ các hủ tục ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn Hà Giang. Trong đó, nhiều giải pháp căn cơ đã được BTV Tỉnh ủy đưa ra như: Đẩy mạnh tuyên truyền các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước đến với đồng bào; phát huy vai trò của bí thư chi bộ, trưởng thôn, người có uy tín, Hội nghệ nhân dân gian trong việc vận động nhân dân xóa bỏ hủ tục, phát triển kinh tế, giảm nghèo. Đưa nội dung tuyên truyền bài trừ hủ tục vào trường học; đẩy mạnh công tác xóa mù chữ, chống tái mù chữ cho đồng bào thiểu số. Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền; nắm chắc diễn biến tư tưởng, những vấn đề bức xúc trong vùng đồng bào các dân tộc để kịp thời giải quyết. Quan tâm, đầu tư hỗ trợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số phát triển toàn diện…
Vừa qua, Tỉnh ủy đã phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học Đề tài Nghiên cứu thực trạng, bàn giải pháp bài trừ hủ tục trong đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Hà Giang tại 2 huyện Mèo Vạc và Hoàng Su Phì. Nhiều giải pháp đã được đưa ra, trong đó khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng trong vận động đồng bào các dân tộc thiểu số bài trừ hủ tục; chú trọng xây dựng các mô hình, các câu lạc bộ, tổ, nhóm bài trừ hủ tục; phát động và nhân rộng các phong trào thi đua yêu nước, khuyến khích nhân dân tích cực lao động, sản xuất, phát huy tinh thần đoàn kết dân tộc, xây dựng nếp sống văn minh…
