Ví dụ: Đã từng có diễn viên mượn hình thể mình (hoặc hoá trang ) làm “Đạo cụ “ như béo quá hay gầy tong teo,, hoặc khiếm khuyết như chân khoèo tay quắp, răng vổ, mắt lác…để diễn hài. Người xem có thể cười, . tiếng cười “ Nông “ hời hợt, xem xong không đẻ lại ấn tượng gì, hoặc “ Ghét “ vì có thẻ đã xúc phạm đên người khuyết tât.
Nếu sau hài hước gây cười lại ẩn dấu chút “ DUYÊN THẦM “ của Trí tuệ, văn chương chữ nghĩa, có góc nhìn đa chiều sâu hơn, khiến người nghe, người xem phải suy tư chen với thú vị, thì gọi đó là HÓM.
Câu chuyện sau minh hoạ cho “ HÓM “
Vua Tự Đức ban lệnh: Gánh trò nào diễn hài, không được nói, gây cười cho Trẫm và các quan, sẽ được ban thưởng, nếu không sẽ …vào ngục. Tưởng không ai dám ” Đùa” kiểu ấy với Vua, nhưng có người đã cả gan làm việ đó.
CẢNH DIỄN:
Ông già mặc quần ống rộng. đeo một thùng nước đầy sau thắt lưng. Sau tiếng trống “ Tùng” , ông già nhẩy lên một cái , sau đó tiếng trống gõ 2 tiếng “ Tùng tùng “,ông ta nhảy lên hai cái, nước trong thùng sóng sánh .Sau đó tiếng trống mỗi lúc một mau hơn mạnh hơn, ông ta cũng hăng hơn và bắt đầu nhẩy cẫng lên loạn xạ khi trống thúc ngũ lien, nước bắn ra tung toé.
Rồi cứ thế , trống thúc người nhảy lên xuống liên hồi, ông già mắt nhìn phía trước căng thẳng tỏ vẻ lo âu, càng nhảy lên phía trước càng thấy tụt lại phia sau,cuối cùng hoảng loạn nhảy thế nào hai chân lại níu vào nhau lùng nhùng trong 2 ống quần rộng thùng thình, ngã vật ra trong vũng nước, mồm miệng thở dốc ( vờ chết )
Vua hỏi: Trò gì thế?
Đáp: Tâu , trò” NƯỚC ĐẾN CHÂN MỚI NHẨY.”
Vua quan cười lăn.
Ông già xin tiêp, Vua cho phép
CẢNH DIỄN:
Ông già đổi Đạo cụ , đội một cái nón có quai vải to bản che lấp cả mồm miệng. “Sau tiếng trống “ Tùng “,ông ta há miệng. Sau 2 tiếng “ Tùng tùng “,ông ta hình như muốn nói nhưng không được. TRỐNG lại thúc ngày một nhanh, ông ta nghển cổ , phùng mang chợn má, mặt đỏ tía tai, mỗi lần định nói thì cái quai nón lại chèn vào mồm vào miệng,cho nên cứ ngắc ngứ , ậm ừ ,” ấm ớ Việt gian “,đứng trơ như phỗng, mệt qúa, ngã lăn quay , tắc thở , hai mắt trợn trừng, nằm ( vờ chết ).
Vua hỏi: trò gì thế ?
Đáp: Tâu. “ HÁ MIỆNG MẮC QUAI “
Vua quan cười ầm cả lên
Vua hỏi: Còn trò gì nữa không ?
Đáp: Muôn tâu, còn ạ.
Tự Đức:Cho tiếp.
Đạo cụ: Ông già đeo nhiều bị trên vai trên cổ , một số người mang Gà, Vịt, thúng mủng Chanh ,Cam, Bưởi…ngồi như cái chợ.
CẢNH DIỄN:
Trống đánh “Tùng, tùng…’, ông gÌà giả bộ đi quanh quanh rồi bất chơt lao vào quơ Gà Vịt, Cam Chanh, Bưởi…, nhét vội vàng vào Bị trước ngực, Bị sau lưng và 36 chước ‘’Tẩu vi thượng sách “ ù té chạy thục mạng. Ông lạch bạch vừa chạy vừa lấy hai bàn tay làm loa đưa lên mồm “Ọe ọe “ cùng Tiếng trống nổi loạn xạ liên hồi…
Bất chợt ông già mất đà vấp ngã, thế là các bị đeo trên người văng ra . Cam Chanh lăn lóc tung tóe, Gà Vịt cũng chạy tứ tung ngũ hoành …Ông gìà vội đuổi theo bắt lại , nhưng khốn nỗi lai bị trượt chân trên đống quả chết tiệt, nên xiên ngang đổ ngửa và cuối cùng nằm tênh hênh ôm mấy cái bị rỗng không , miệng phì phò, mắt trợn ngược trắng như vôi…( Vờ chết )
Vua quan lại được dịp cười ầm cả lên.
Vua hỏi: Trò gì thế ?
Đáp: Dạ , trò “ VỪA ĂN CƯỚP VỪA LA LÀNG “ a.
Vua hỏi: Tội to lắm , có biết không ?.
Đáp: Thảo dân ngu độn
Tự Đức: Tội là “HÓM LẮM, HÓM LẮM “, ban cho ba ĐỒNG VÀNG .
****
Tôi kể chuyện trên cho anh bạn Pháp ( giỏi, nói tiếng Việt như ranh ). Nghe xong, anh nói: Tiếng Viêt “Hóm “ lắm. Humour phải gọi “ HÓM “ là CỤ!
Chuyện làng quê
