Trung tướng Nguyễn Thanh Tuấn và góc nhìn về phim Đất rừng phương Nam

Tôi định không bàn về phim Đất rừng phương Nam nữa, nhưng vừa qua trên báo chí có đưa tin bộ phim này tham gia Liên hoan phim Việt Nam tại TP Đà Lạt, và được đưa vào ứng cử giải cao nhất Bông sen vàng, và nhất là mới đây có trao đổi trên nghị trường về chế tài xử lý việc cộng đồng mạng xã hội “bạo hành” phim Đất rừng phương Nam. Thế là buộc tôi phải suy nghĩ tìm hiểu kỹ để viết bài này. 

Trước hết, cần khẳng định đã là sản phẩm đưa ra phục vụ công chúng đều là sản phẩm văn hóa, và chính vì nó là sản phẩm văn hóa nên Bộ VHTT&DL với chức năng quản lý Nhà nước về văn hóa phải thành lập Hội đồng thẩm định kịch bản phim Đất rừng phương Nam. Như vậy, điều đầu tiên đã được làm rõ đây không phải là phim giải trí đơn thuần. Điều thứ hai, phim Đất rừng phương Nam có là phim sản xuất “theo kế hoạch sản xuất phim truyện điện ảnh do Nhà nước đặt hàng năm 2022” (như CV số 01/CV/HKF/ĐRPN ngày 12/10/2022) hay không? Điều này cũng đã được Cục trưởng CĐA Vi Kiến Thành bác bỏ “không phải phim do Nhà nước đặt hàng sản xuất”. Như vậy, Nhà sản xuất phim đã tự ý sửa đổi văn bản quản lý của Nhà nước từ “đăng ký kế hoạch sản xuất phim truyện điện ảnh do Nhà nước đặt hàng” thành “theo kế hoạch sản xuất phim truyện điện ảnh do Nhà nước đặt hàng” một sự đánh tráo với ý định lừa đảo mọi người liên quan cho đây là một phim truyện do Nhà nước đặt hàng sản xuất, mà đã là của Nhà nước thì nó không chỉ mang tính giải trí đơn thuần mà phải là một sản phẩm mang đậm chất văn hóa (dân tộc, khoa học, đại chúng), trong khi đó đây không phải là phim do Nhà nước đặt hàng (một biểu hiện cố tình sửa đổi văn bản của nhà nước nhằm mục đích riêng).

Điều thứ hai, sau khi lùm xùm xảy ra, với sự phản ứng mạnh mẽ của dư luận xã hội và nhất là cộng đồng mạng, các nhà làm phim và những người bảo vệ phim này đều hướng lái dư luận theo hướng đây là phim giải trí, cốt truyện là hư cấu, không phải dựa vào tác phẩm văn học Đất rừng phương Nam của cố nhà văn Đoàn Giỏi mà chỉ là lấy cảm hứng từ ĐRPN mà thôi và đây không phải là sách giáo khoa, không có trách nhiệm giáo dục lịch sử… v… v… vậy có đúng như thế không? Trước tiên, để trả lời chính xác vấn đề này, tôi nghĩ Hội đồng duyệt kịch bản mà trực tiếp ông Cục trưởng CĐA cần nói rõ khi HĐ duyệt kịch bản đã kết luận kịch bản phim này thuộc thể loại gì, phim truyện lịch sử, hay phim dã sử, hư cấu…? Song trong khi chờ sự trả lời của ông Cục trưởng, tôi nghĩ các nhà làm phim đã khẳng định tại CV số 01/…/ĐRPN “

Bộ phim nhằm tái hiện lịch sử hào hùng của người dân Nam bộ cũng như phong cảnh hữu tình của miền Tây sông nước thế kỷ 19…” như vậy phim này là phim lịch sử, tên phim là tên tác phẩm văn học của cố nhà văn Đoàn Giỏi, toàn bộ nội dung phim là giai đoạn lịch sử chống thực dân Pháp… mọi lấp liếm hiện nay đều nhằm mục đích bao che cho việc làm sai lệch lịch sử nước nhà của các nhà làm phim.

Xin hỏi những ai bao che bảo vệ phim dám khẳng định một phim hư cấu có thể được phép làm sai lệch lịch sử, có thể thay đổi mốc lịch sử hay sao? ĐRPN của nhà văn ĐG lấy mốc lịch sử là sau 1945, sau thời kỳ khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, là thời gian thực dân Pháp quay trở lại xâm lược đất nước ta, lúc đó sự nghiệp giữ nước của dân tộc như ngàn cân treo sợi tóc, vậy những người làm phim có quyền hư cấu, có quyền làm thay đổi lịch sử hay sao? Có quyền biến sự nghiệp CM do Đảng và Hồ Chủ tịch lãnh đạo thành phong trào chống Pháp chủ yếu do hai tổ chức của người Hoa lãnh đạo hay sao? Thành quả cách mạng của dân tộc nói chung và của người dân miền Tây Nam bộ nói riêng theo cách mạng, kiên cường chiến đấu giữ từng tấc đất, tấc làng, Kháng chiến chống Pháp cho đến ngày buộc Pháp phải ký Hiệp định Giơne cũng như tiếp tục kiên cường đánh Mỹ góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, lại không đủ cảm hứng, đủ tư liệu, đủ đất để các nhà làm phim thỏa sức sáng tạo hay sao; thỏa sức hư cấu hay sao? Để rồi không có nội dung, chất liệu mà phải hư cấu nên một kịch bản, một bộ phim không còn giữ được cái gốc anh hùng, cái phẩm chất của người dân Nam bộ thành đồng, mà phải hư cấu thành những tổ chức ảo gốc của người Hoa như Thiên Địa hội (Chính nghĩa hội), Nghĩa hòa đoàn (Nam hòa đoàn) trong khi giai đoạn này những tổ chức này đã tha hóa, hợp tác với Pháp để kinh doanh sòng bạc, buôn lậu, ma túy, bảo kê, gái điếm… Rõ ràng, sự hư cấu này không chỉ phi lịch sử mà là sai lệch lịch sử, phải chăng cũng nằm trong âm mưu thay đổi nhận thức về lịch sử của dân tộc, một biểu hiện lật sử trên lĩnh vực văn hóa.

Điều thứ ba là sự quảng cáo cho phim, nếu không phải là phim lịch sử sao lại đưa vào trường học từ phổ thông đến đại học với sự quảng cáo khá bài bản, cùng với việc tổ chức giao lưu giữa những người làm phim và học sinh, sinh viên, tạo nên dấu ấn trong nhận thức lớp trẻ. Phải chăng vì thu lợi hay vì mục đích nào khác, thiết nghĩ cũng cần làm rõ. Dù vì thu lợi nhuận cũng cần phê phán vì trường học không thể ai muốn đưa nội dung giáo dục nào cũng được, trường học là môi trường giáo dục không cho phép những sản phẩm sai lệch lịch sử vào tuyên truyền, truyền bá cho thế hệ trẻ.

Nhân đây, xin hỏi và đề nghị hãy trả lời ai “bạo hành" phim ĐRPN mà nêu cần có chế tài xử lý những người nào, phải chăng là những người phê phán phim này? Hay những người như để bảo vệ phim ĐRPN, mà đề nghị có chế tài “bạo hành" người dân yêu nước VN nói chung và người dân yêu quý Nam bộ nói riêng? Tôi tha thiết đề nghị cần loại ngay ra khỏi danh sách tranh giải Bông sen vàng của LH Phim VN và làm rõ, xử lý những người liên quan đến chủ trương dựng phim và truyền bá một bộ phim sai lệch lịch sử, xúc phạm đến truyền thống của quê hương Nam bộ thành đồng Tổ quốc.