Phạm Văn Tình
Hiện tượng đồng nghĩa khác dạng và đồng dạng khác nghĩa của câu đố
Đố là phải luôn tìm ra những cách nói mới lạ, “lắt léo” theo nhiều dạng, nhiều phương thức nhằm đánh lạc hướng người đoán.
Thật trong mồng sáu thật trăng
Hôm nay mồng sáu tháng một (tháng 11 âm lịch) năm Tân Sửu (9-12-2021). Trăng đã lên đầu nóc nhà ta đó. Nhưng có lẽ bây giờ, chẳng mấy ai để ý đến ánh trăng thân thuộc.
Thói nhà băng tuyết chất hằng phỉ phong là chất gì vậy?
Trong Truyện Kiều có một đoạn rất đáng nhớ. Đó là đoạn mô tả một sự kiện mang tính bước ngoặt trong quan hệ Kim - Kiều.
Nhà nghèo hay con thảo
Chúng ta từng biết câu tục ngữ “Con không chê cha mẹ khó, chó không chê chủ nghèo”.
Kiêng và kiêng khem
Bây giờ, khi tiêm vaccine ngừa covid-19 xong, nhân viên y tế thường nhắc nhở chúng ta nên nghỉ ngơi, kiêng tắm, kiêng gió và đặc biệt không dùng các chất kích thích như rượu, bia, gia vị cay hay cà phê quá đặc.
Tiếng Nam tiếng Bắc có gì khác nhau
Tất nhiên là có khác (với những mức độ nhất định). Nếu không thì người ta đặt ra các từ tiếng Nam, tiếng Bắc (cũng như tiếng Hà Nội, tiếng Sài Gòn, tiếng Nghệ…) làm gì?
Oan cho bà bán lươn
“Thôi xong! Thế là mất hút con mẹ hàng lươn rồi. Làm sao mà tìm được bọn nó mà bắt vạ đây? Mình đúng là dại, tiền mất tật mang...”.
Nói trộm vía
“Nói trộm vía, nhóc nhà chị kháu quá, nom rất đáng yêu!”. Đó là lời của vị khách nọ khi đến thăm một gia đình đang có con nhỏ, còn rất bé. Mọi người Việt có kinh nghiệm trong cuộc sống không xa lạ gì với tổ hợp từ “nói trộm vía”.
Bình thường mới
Trên báo chí gần đây nói nhiều đến từ “bình thường mới”. Nó xuất hiện dày đặc đến mức làm cho nhiều người cảm thấy “không bình thường”. Và quả thực, xét về mặt ngữ nghĩa thì từ này đang không bình thường thật.
Hội thảo khoa học về Gs. Nguyễn Tài Cẩn
Sáng 16/11/2021, tại Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQG HN (336 Nguyễn Trãi, quận Thanh Xuân, Hà Nội), khoa Ngôn ngữ học của Trường đã long trọng tổ chức Hội thảo KH với chủ đề “Nguyễn Tài Cẩn: Tư tưởng, Tác phẩm và Kỉ niệm” nhân kỉ niệm 10 năm ngày mất của ông.
Từ Ba Rem mang tên một nhà toán học
Trong cuộc sống hàng ngày, khi cần đánh giá một công việc nào đó, chẳng hạn như chấm một bài thi, người ta thường phải căn cứ vào một văn bản hướng dẫn để người thực hiện cơ sở thực thi. Người ta hay gọi bằng một từ tắt là ba-rem (barème).
Không nên khuyên người đã biết
Tôi tin đa số người Việt có tri thức bản ngữ ở mức độ bình thường cũng đã biết và hiểu ngữ nghĩa câu thành ngữ “dạy đĩ vén váy”.
“Phanh xích lô” đồng nghĩa với “hôn”?
“Phanh xích lô”, hẳn mọi người không xa lạ gì với tổ hợp ngôn ngữ này (về ngữ âm và ngữ nghĩa). Nhưng chắc không ít người biết rằng, đây là kết hợp của hai từ gốc Pháp.
Ghét nhau
Để diễn tả điều này, tiếng Việt có thành ngữ “Không đội trời chung”, chỉ “quan hệ một mất một còn, không thể nào chung sống được”.
Lại quả xưa và nay
Những ai từng dự hoặc từng chứng kiến những nghi thức tiến hành lễ cưới (từ truyền thống đến hiện đại) ở nước ta đều biết một nghi lễ quan trọng trong các nghi lễ cần phải thực hiện khi hoàn tất cuộc xe duyên “tính cuộc vuông tròn” cho đôi nam nữ tới tuổi thành hôn.
Cãi chày cãi cối
Có lẽ rất nhiều người chúng ta, nhiều lần chứng kiến những cuộc đôi co, cãi vã căng thẳng đến “kịch đường căng thẳng” nhưng kết cục chả đâu vào đâu.
Chiêm khê mùa thối – chuyện về đất hay cách làm đất?
“Chiêm khê mùa thối” là một câu thành ngữ quen thuộc trong tiếng Việt. Bởi nó là một câu liên quan tới nhà nông. Mà với nước ta ngày xưa (và cả bây giờ nữa), nghề nông vẫn là nghề sống chủ yếu của đại đa số cư dân từ Nam chí Bắc.
Bài học điền từ
“Con cái biết ơn… con đực”, có sai không?
Cái lí của “thăm quan”
Việc nhầm lẫn cách sử dụng từ “tham quan” (thành “thăm quan”) đã được nhiều người tham gia bàn luận (về cách sử dụng sai, không hợp lí).